Morgunblaðið - 29.01.2013, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. JANÚAR 2013
Við skulumekki leitasökudólga,“
var það fyrsta sem
Jóhönnu Sigurð-
ardóttur datt í hug að segja á
blaðamannafundi eftir niður-
stöðu EFTA-dómstólsins. Það
var fallega hugsað og vel mælt.
Vandinn er sá að í þessu tilviki
talaði landsdómsforsætis-
ráðherrann og hinn sami sem á
fyrsta degi sem forsætisráð-
herra ákvað að ekki þyrfti að
leita sökudólga og ekki rann-
saka neitt. Best að hefja atlögu
og leyfa ekki þeim sem í hlut
ættu að bera hönd fyrir höfuð
sér. Sú atlaga er hluti af liðinni
tíð og skiptir ekki miklu máli
lengur.
Steingrímur J. bað um að
ekkert sem þau tvö höfðu sagt,
engin stóryrði um efnahagslegt
öngþveiti, engar hótanir eða
svigurmæli yrðu rifjuð upp. Það
er kannski rétt að verða við því.
En heldur hann að þjóðin muni
ekki?
Þrjár ítrekaðar tilraunir rík-
isstjórnar landsins til að hengja
á þjóðina hundruð milljarða í er-
lendum skuldbindingum, sem
hún myndi burðast með. Meira
að segja næstmesti heimadóm-
stóll í veröldinni, á eftir Evr-
ópudómstólnum, EFTA-
dómstóllinn, treysti sér ekki til
að leggja sök á Íslendinga. Hvað
þá hefði almennur dómstóll sem
dæmdi eftir almennum laga-
forsendum gert.
Jóhanna sagði: Þeir sem
sögðu að EFTA-dómstóllinn
kvæði ekki upp bindandi dóma
vilja nú hafa þessa niðurstöðu
bindandi fyrir sig, af því að hún
er svona hagstæð. Þetta er fleip-
ur. Úrskurðir EFTA-dómstóls-
ins eru ekki bindandi fyrir Ís-
land vegna þess að landið hefur
ekki selt frá sér dómsvaldið í
þeim mæli sem gert yrði gengi
landið í ESB. Þessi úrskurður
„bindur“ því ekki Ísland. En
þeir, sem ætluðu að nota hann til
að berja Íslendinga eins og þeir
gætu með honum geta það á
hinn bóginn ekki vegna nið-
urstöðu hans. Og dómurinn
bindur ESA, Eftirlitsstofnun
EFTA. Þetta ættu íslenskir
embættismenn að vita og for-
sætisráðherrann betur en flest-
ir.
Jóhanna tók fram á blaða-
mannafundi sínum að hún „hefði
ekki lesið dóminn“. Hitt hefði
verið meiri frétt. En þar sem
hún „hafði ekki lesið dóminn“
veit hún sjálfsagt ekki að í
dómnum er tekið sérstaklega
fram að tilskipun um inn-
stæðutryggingarkerfið eigi ekki
við, verði kerfishrun í banka-
starfsemi einstakra landa.
Þessu var haldið fram í viðtali
hér í Morgunblaðinu þegar hinn
5. júlí 2009. Fékk sú fullyrðing
hastarleg viðbrögð þeirra sem
sögðu að Íslendingar ættu „ekki
annan kost en að semja“ eins og
þáverandi ritstjóri
Morgunblaðsins tók
fram í leiðara þess
hinn 6. júní 2009, en
hann studdi fyrsta
Icesave-samninginn, þann vit-
lausasta af þremur vondum, eins
og ríkisstjórnina almennt.
Í ritstjórnargrein í Morg-
unblaðinu þann dag segir:
„Samkomulag vegna skulda út
af Icesave-reikningunum á
Bretlandi og Hollandi liggur nú
fyrir og bíður meðferðar á Al-
þingi. Upphæðirnar, sem í húfi
eru hafa ekki verið neitt laun-
ungarmál. Samkomulagið kveð-
ur á um að skilanefnd Lands-
bankans gefi út skuldabréf að
andvirði 630 milljarða króna og
verður höfuðstóllinn samsettur
úr 2,2 milljörðum punda og 1,1
milljarði evra. Vextir eru 5,5 af
hundraði á ári. Ekki er gert ráð
fyrir neinum afborgunum næstu
sjö árin, en síðan greiðist upp-
hæðin upp á sjö árum. Vextir
fyrsta árið yrðu hátt í 40 millj-
arðar króna. Verði ekkert greitt
af láninu næstu sjö árin verður
skuldin komin í 989 milljarða
króna með vöxtum og vaxtavöxt-
um.“
Ríkisstjórnin og stuðnings-
menn hennar voru með öðrum
orðum tilbúin að setja klafa á ís-
lenska þjóð með hámarksáhættu
upp á 989 milljarða króna í er-
lendri mynt, en frá því myndu
svo dragast þær eignir sem
fengjust upp í og fullkomin
óvissa ríkti um á þeim tíma. Og
ekki átti að láta á neitt reyna
fyrir dómi. Af hverju ekki?
Þessu svaraði ritstjórinn og
innanbúðarmaður hjá ríkis-
stjórninni þannig í sama leiðara:
„Efasemdir hafa komið upp um
hvort skuldbindingin um inn-
stæðutrygginguna stæðist, en
Evrópusambandið kom því til
skila svo ekki varð um villst að
ekki væri áhugi á að láta á það
reyna – slíkar efasemdir gætu
kallað fram áhlaup á banka um
alla Evrópu.
Því var komið á framfæri við
íslensk stjórnvöld að það væri
sameiginleg afstaða allra aðild-
arríkja Evrópusambandsins að
leggjast gegn því að Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn aðstoðaði
Íslendinga yrðu kröfur Breta og
Hollendinga ekki viðurkenndar
og gengið til samninga um Ice-
save. Stjórnvöldum var því
nauðugur einn kostur.“
Með öðrum orðum þá dugðu
hótanir og hvísl til að draga all-
an dug og kjark úr íslensku rík-
isstjórninni og stuðnings-
mönnum hennar á ólíklegustu
stöðum. En gripið var inn í. For-
setinn varð við áskorunum. Ekki
einu sinni heldur tvisvar. Þjóðin
reyndist ekki jafn kjarklaus og
ríkisstjórnin og handbendi
hennar. Og nú er endanlega
staðfest það sem þjóðin hafði á
tilfinningunni, að henni „ber
ekki að greiða skuldir óreiðu-
manna“.
Þjóðin var í rétti, rík-
isstjórnin brotleg}
Þjóðin vann –
ríkisstjórnin tapaði
Í
afbragðsleikriti Hávars Sigurjóns-
sonar, Jónsmessunótt, heldur ein per-
sónan því fram þegar draugar hins
liðna virðast ætla að ríða fjöl-
skyldufögnuði á slig að ekkert skipti
máli nema núið, hvorki fortíðin, né framtíðin,
aðeins núið. Engum tilgangi þjóni að velta sér
upp úr fortíðinni, aðeins núið sé til.
Persónan, sem mælir þessi orð í leikritinu,
uppsker háðsglósur og rætnar athugasemdir.
Þessi lífssýn fékk hins vegar byr undir báða
vængi í gær þegar þeir, sem hvað harðast börð-
ust gegn því að gert yrði samkomulag um Ice-
save, fögnuðu sigri. Í þeirra huga mátti einu
gilda um fortíðina, núið var allt sem skipti máli
og því átti þjóðin öll að kasta baksýnisspegl-
unum og fagna.
Athyglisverð voru orð Lars Christensen hjá
Danske Bank, sem hefur verið iðulega strokið mönnum öf-
ugt með ummælum sínum um íslenskt efnahagslíf. Hann
sagði að þótt sýknan væri sigur fyrir íslenskt efnahagslíf
hlyti hún að kalla á sjálfsskoðun sitjandi ríkisstjórnar.
Hefði Ólafur Ragnar Grímsson forseti ekki neitað að
skrifa undir lögin um Icesave hefði Ísland setið uppi með
reikninginn, sem það sleppur nú við.
„Íslenska stjórnin hélt að það yrði besta niðurstaðan í
málinu,“ segir Christiansen. „Nú höfum við fengið niður-
stöðu, sem er talsvert betri. Þótt hún sé sigur fyrir ís-
lenskt efnahagslíf er hún líka dálítið langt nef til ríkis-
stjórnarinnar, sem ætlaði að setja lögin um Icesave.“
Dómurinn er afgerandi. Dómarar EFTA-
dómstólsins tóku sérstaklega til þess að í til-
skipunum ESB væri að finna fyrirvara sem
„sérstaklega miðar að því að koma í veg fyrir
að kostnaði af meiriháttar bankagjaldþroti sé
velt yfir á ríkið með óhóflegum hætti“. Íslandi
hafi því ekki borið að borga þegar trygginga-
fyrirkomulagið brást. Þessi niðurstaða er
ánægjuleg og þeir eiga þakkir skildar, sem
veittu stjórnvöldum viðspyrnu þegar kyngja
átti kröfum Breta og Hollendinga.
Ísland er ekki komið á lygnan sjó þrátt fyrir
þessa niðurstöðu. „Upphaflega átti að beita sér
fyrir samfélagssátt [um skuldavanda almenn-
ings] en ekki láta erlenda kröfuhafa njóta sér-
staks forgangs sem standa þyrfti vörð um,“
segir Jón Bjarnason, þingmaður og fyrrver-
andi ráðherra Vinstri grænna, í viðtali í sunnu-
dagsblaði Morgunblaðsins um helgina. „Við áttum fyrst og
fremst að forgangsraða í okkar eigin samfélagi. Það var
hægt í upphafi, en það verður æ þyngra eftir því sem
lengra líður. Og við stöndum frammi fyrir því núna að við
munum aldrei geta greitt út til þeirra kröfuhafa, sem eiga
bankana og safna upp eignum og arði. Við munum ekki í
sjáanlegri framtíð eignast gjaldeyri til að kaupa þá út og
hleypa þeim úr landi. Sú snjóhengja vofir yfir okkur, af því
að málið var ekki leyst í upphafi eins og hefði átt að gera.“
Þessi snjóhengja er hluti af núinu, en núhyggjumenn-
irnir virðast einfaldlega ætla að bíða eftir að hún verði for-
tíð og munu ugglaust hrósa sigri um síðir. kbl@mbl.is
Karl
Blöndal
Pistill
Í núinu
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Heimir Snær Guðmundsson
heimirs@mbl.is
Íumsögn meirihluta alls-herjar- og menntamálanefndarum stjórnarskrárfrumvarpiðsegir að nefndinni hafi verið
kynnt nokkuð hörð gagnrýni á grein-
argerð frumvarpsins. Í umsögninni
segir að greinargerðin sé 210 blaðsíð-
ur og samanstandi af skýringum
stjórnlagaráðs og viðbótum sérfræð-
ingahópsins sem fór yfir frumvarpið
og skilaði af sér áliti í nóvember síð-
astliðnum. Allsherjar- og mennta-
málanefnd var bent á að þessi til-
högun gerði texta greinarinnar
óskýran. „Betur hefði farið á því að
endurskrifa texta greinargerðarinnar
en að flétta textana saman með þess-
um sundurleita hætti sem gerði það
að verkum að oft væri óljóst hver
raunverulega skýring við greinina
ætti að vera,“ segir í umsögn nefnd-
arinnar um frumvarpið.
Torveldar túlkun
Ennfremur segir í umsögninni
að mikilvægt sé að nýrri stjórnarskrá
fylgi greinargerð sem sé skýr og til
þess fallin að nýta sem lögskýr-
ingagagn, vilji stjórnarskrárgjafans
þurfi að liggja skýrt fyrir. „Óskýrleiki
greinargerðarinnar getur orðið til
þess að erfitt verður að leysa úr álita-
málum sem upp kunna að koma eða
að slíkar úrlausnir verði andstætt
vilja stjórnarskrárgjafans við setn-
ingu ákvæða,“ segir í umsögn meiri-
hluta allsherjar og mennta-
málanefndar. Meirihluti nefndarinnar
leggur sérstaka áherslu á að texti
ákvæða og greinargerðar sé eins skýr
og afdráttarlaus og unnt er. Þannig
megi draga úr þeim túlkunarvanda
sem dómstólar geta staðið frammi
fyrir þegar þeir fá ný ákvæði til um-
fjöllunar. Á meðal fræðimanna sem
hafa bent á óljós áhrif greinargerð-
arinnar sem lögskýringagagns er
Björg Thorarensen, lagaprófessor við
HÍ. Þá lýsti Tryggvi Gunnarsson, um-
boðsmaður Alþingis, svipuðum
áhyggjum í umsögn um stjórnar-
skrárfrumvarpið.
Í umsögn frá meirihluta atvinnu-
veganefndar um frumvarpið kemur
að einhverju leyti fram svipuð gagn-
rýni á skýrleika greinargerðar. Í um-
sögninni er athygli vakin á því að á
fundum nefndarinnar hafi komið fram
að skýringar sem fylgdu frumvarpi
stjórnlagaráðs voru samdar eftir að
stjórnlagaráð lauk störfum, texti
skýringanna hafi því aldrei verið bor-
inn upp til samþykktar í stjórnlaga-
ráði.
Á laugardaginn skilaði meirihluti
stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar
nefndaráliti og breytingartillögu við
frumvarp til stjórnskipunarlaga. Því
er ekkert til fyrirstöðu að önnur um-
ræða um frumvarpið geti hafist á Al-
þingi.
Endurspegli vilja
stjórnarskrárgjafa
Ragnhildur Helgadóttir, prófess-
or í lögfræði við Háskólann í Reykja-
vík, er ein margra fræðimanna sem
hafa bent á að skýra þurfi ýmislegt í
lögskýringargögnum með stjórn-
arskrárfrumvarpinu. En hvaða aðili
ætti að fá það hlutverk að bæta við
skýringar að mati Ragnhildar? „Það
verður í raun og veru að vera einhver
frá þinginu, það getur verið í formi
framhaldsnefndarálits. En aðalmálið
er að hægt sé að átta sig á því hvað
breytingarnar þýða og í hvaða átt sé
stefnt með stjórnarskrárbreyting-
unum,“ segir Ragnhildur. Hún bætir
við að í sjálfu sér væri ekkert því til
fyrirstöðu að færa sérfræðihóp utan
þingsins það hlutverk að skýra
greinargerðina. „Aðalatriðið er að
plaggið sem kemur út úr slíkri
vinnu sé til skýringar og end-
urspegli vilja stjórnarskrárgjaf-
ans,“ segir Ragnhildur.
Greinargerðin óskýr
og þarfnast lagfæringa
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Tillögur stjórnlagaráðs Nefndarmenn í stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd
sem fer með stjórnarskrármálið hafa haft í nógu að snúast að undanförnu.
Valgerður Bjarnadóttir, formað-
ur eftirlits- og stjórnskipunar-
nefndar, segir að nefndarmenn
séu meðvitaðir um áhyggjur
vegna óskýrleika greinargerðar
stjórnarskrárfrumvarpsins.
„Við höfum fengið ábendingar
um að skýra þurfi greinargerð-
ina og ég held að það megi
taka undir þær, að það þurfi
að skýra hana (greinargerðina)
áður en hið endanlega plagg
verður til,“ segir Valgerður.
Hún segir of snemmt að
segja til um á hvaða vettvangi
vinna við að skýra greinargerð-
ina fari fram. Lög-
fræðingar þings-
ins gætu
aðstoðað við
þá vinnu en
einnig væri
hægt að leita til
sérfræðinga
út fyrir
þingið.
Meðvituð
um áhyggjur
ÓSKÝRLEIKI
Valgerður
Bjarnadóttir
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/