Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.01.2013, Blaðsíða 52

52 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6.1. 2013
Á sunnudag klukkan 13 býður Útvarpsleik-
húsið á Rás 1 upp á dagskrána Skapalón –
Skugga-Sveinn. Er það tilbrigði við leikritið
Skugga-Svein eftir Matthías Jochumsson.
Leikritið fjallar um útilegumenn og er verkið
hér sett í samhengi við uppgang skipulagðrar
glæpastarfsemi í samtímanum. Í þættinum er
rætt við Svein Einarsson leiklistarfræðing um
verkið og Stefán Eiríksson lögreglustjóra um
skipulagða glæpastarfsemi hér á landi. Þá eru
leikin brot úr uppfærslu Útvarpsleikhússins á
leikritinu frá árinu 2005.
Skapalón eru útvarpsþættir þar sem unnið
er með leikrit úr safni Ríkisútvarpsins og
mótað skapalón sem birtir forvitnilega mynd
af samtímanum. Umsjónarmenn eru Árni
Kristjánsson og Magnús Örn Sigurðsson.
TILBRIGÐI VIÐ SKUGGA-SVEIN
ÚTILEGUMENN
Hið kunna leikrit Matthíasar Jochumssonar
veitir þáttargerðarmönnum innblástur.
Garðar Thór Cortes kemur í fyrsta skipti fram
á einsöngstónleikum á Akureyri.
Morgunblaðið/Kristinn
Tenórsöngvarinn Garðar Thor Cortes held-
ur nýárstónleika í menningarhúsinu Hofi á
Akureyri á laugardagskvöld klukkan 20. Eru
þetta fyrstu einsöngstónleikar hans þar í
bænum. Gestir hans á tónleikunum verða
faðir hans, Garðar Cortes, og Valgerður
Guðnadóttir söngkona. Á efnisskránni eru
íslensk sönglög og „aðrir gullmolar,“ að sögn
Garðars Thors.
Tónlistarstjórar á tónleikunum eru þeir
Friðrik Karlsson og Óskar Einarsson en þeir
útsettu og stjórnuðu upptökum af plötunni
Cortes með söngvaranum, en hún seldist af-
ar vel og hlaut tilnefningu til bresku tónlist-
arverðlaunanna árið 2008.
TÓNLEIKAR GARÐARS THORS
SYNGUR Í HOFI
Leynd hefur verið létt af
hálfrar aldar gömlum
skjölum sænsku akademí-
unnar, sem sýna að hún
veitti bandaríska rithöf-
undinum John Steinbeck
Nóbelsverðlaunin með
hálfum huga árið 1962.
Steinbeck er í dag talinn
einn af jöfrum bandarískra
bókmennta en þetta ár var
hann tilnefndur til verð-
launanna í áttunda sinn. Í skjölunum sést að
aðrir sem helst komu þá til greina voru
bresku höfundarnir Robert Graves og Law-
rence Durrell, hin danska Karen Blixen og
franska leikskáldið Jean Anouilh.
Einn félaga í akademíunni, Henry Olsson,
skrifaði að það væru engir augljósir verð-
launahafar það ár og að nefndarmenn væri í
heldur „óskemmtilegri aðstöðu“. Meðal
áhrifamestu verka Steinbecks eru Mýs og
menn, Þrúgur reiðinnar og Austan Eden.
VERÐLAUN STEINBECKS
SKÁSTUR KOSTUR
Steinbeck
hreppti Nób-
elinn 1962.
Síðustu sýningardagar nokkurra athyglisverðra myndlistarsýningaeru í söfnum á höfuðborgarsvæðinu um helgina og full ástæða tilað hvetja fólk til að skunda í söfnin í upphafi nýs árs.
Í Hafnarhúsinu lýkur þremur sýningum: News from the Island með
verkum eftir pólitíska grafítilistamanninn Dan Perjovschi, samsýning-
unni Hreyfingu augnabliksins sem Hafþór Yngvason hefur sett saman
og HA, innsetningu Söru Björnsdóttur.
Í Bogasal Þjóðminjasafnsins lýkur á sunnudag sýningunni Teikning
– Þvert á tíma og tækni. Snýst hún um teikningu sem tæki til að rann-
saka umhverfið. Á henni eru teikningar skoska vísindamannsins Johns
Baine sem tók þátt í leiðangri Stanleys til Íslands árið 1789 og auk
þess teikningar Önnu Guðjónsdóttur, grafíkmyndir Pers Kirkeby og
teikningar eftir höfund sýningarinnar, Þóru Sigurðardóttur.
Þá lýkur á sunnudag tveimur sýningum í Hafnarborg. Í Sverrissal
er sýning Þuríðar Rósar Sigurðardóttur, Hinumegin, en það er vel
hugsuð innsetning sem ber í sér ljóðræna nálgun við hversdagslegan
efnivið. Á efri hæð er sýning Þórunnar Elísabetar Sveinsdóttur, Laus-
lega farið með staðreyndir - sumt neglt og annað saumað fast. Á henni
eru ný og persónuleg bútasaumsteppi og önnur ný verk.
ÁHUGAVERÐUM SÝNINGUM AÐ LJÚKA
Augnablik,
Teikning og HA
Verk eftir Jóhann Eyfells eru áberandi á sýningunni Hreyfing augnabliksins
í Hafnarhúsinu. Fimm aðrir listamenn eiga verk á sýningunni.
Ein af áhugaverðum teikningum Skotans Johns Baine á sýningunni í
Bogasal Þjóðminjasafnsins. en þær gerði hann hér á landi árið 1789.
NÚ UM HELGINA ERU SÍÐUSTU FORVÖÐ AÐ SJÁ AT-
HYGLISVERÐAR MYNDLISTARSÝNINGAR, MEÐAL ANN-
ARS Í LISTASAFNI REYKJAVÍKUR OG HAFNARBORG.
Menning
Dr. Jónasi Kristjánssyni leiðist ekkititillinn fræðimannaöldungur semhonum hefur verið gefinn, enda sit-
ur hann enn við og grúskar í fornsögum
okkar Íslendinga þó hartnær 20 ár séu síðan
hann lét af störfum sem forstöðumaður
Stofnunar Árna Magnússonar. Hann segir
erfitt að sleppa hendinni af þessu áhugamáli
sínu, enda haldi það heilasellunum gangandi
að hafa eitthvað að sýsla við.
Jónas hefur um áratuga skeið verið ötull
við að kynna bókmennta- og sagnaarfinn fyr-
ir okkur Íslendingum, bæði í störfum sínum
hjá Stofnun Árna Magnússonar og í Hinu ís-
lenska fornritafélagi, sem hann hefur helgað
krafta sína á undanförnum árum.
„Já, ég hef haft nóg að gera við útgáfu á
vegum félagsins. Fornritafélagið hefur gefið
út íslensk fornrit í 30 bindum, allt frá árinu
1933 þegar Egilssaga kom út. Sigurður Nor-
dal bjó þá bók til prentunar,“ segir hann.
„Útgáfa þessara 30 binda hefur gengið
mishratt en mikill skriður hefur verið á út-
gáfunni síðustu árin í forsvari Jóhannesar
Nordal, fyrrverandi seðlabankastjóra. Hann
hefur rekið félagið áfram af miklum dugn-
aði,“ segir Jónas og tekur jafnframt fram að
þeir séu jafnaldrar.
Að undanförnu hefur fornritafélagið gefið
út Konungasögur að beiðni ríkisstjórnarinn-
ar, til að færa Norðmönnum að gjöf í tilefni
af því að árið 2005 voru 100 ár liðin frá því
að Norðmenn hlutu sjálfstæði og konungs-
veldið var endurreist. „Okkur tekst vonandi
að færa þeim 4. og 5. bindið í sumar,“ segir
Jónas.
Í Söguþjóð Jónasar kemur hlýhugur í garð
Norðmanna berlega í ljós. „Margir töldu það
hina verstu ógæfu að lenda undir Noregi um
miðja 13. öld, en það var lausn,“ segir Jónas.
Hann telur að Hákon konungur Hákonarson
og Magnús sonur hans, kallaður lagabætir,
hafi verið ágætis húsbændur. Saga þeirra
feðga er rakin í síðasta hluta bókarinnar,
„Sturlungaöldinni“, og heimildir sækir Jónas
í Sturlungasögu Sturlu Þórðarsonar. Sögu-
þjóðin hefst hins vegar á landnámsöld, þar
sem Jónas byggir m.a. á Landnámu og skrif-
um Sturlu Þórðarsonar en heyra má á mæli
Jónasar að hann hefur miklar mætur á
Sturlu. Þá rekur Jónas söguöldina, þar sem
Íslendingasögurnar reyndust haldgóðar
heimildir og þaðan fer Jónas yfir í friðaröld-
ina, þar sem hann leitaði fanga í Biskupa-
sögum. Atkvæðamikill þar var friðarsinninn
og guðsorðsmaðurinn Jón Loftsson.
Ekki allt fallegt í þessum sögum
Jónas segist vona að sem flestir lesi bókina
og yrði hann afar þakklátur ef bókin væri
notuð í skólum, sérstaklega í elstu bekkjum
grunnskóla og framhaldsskólum, þó marhóp-
urinn væri enginn sérstakur. „Ég vil þó
segja að bókin er síst fyrir börn. Það er ekki
allt fallegt í þessum sögum, sérstaklega ekki
á Sturlungaöldinni.“
Fyrirmynd bókarinnar er sótt í Íslands-
sögu Jónasar frá Hriflu, föðurbróður Jón-
asar, sem gefin var út snemma á síðustu öld
og öll börn voru látin lesa í um hálfa öld.
„Maður heyrir það nú, meðal annars í spurn-
ingaþáttum í útvarpi og sjónvarpi, að þær
kynslóðir sem voru ekki látnar lesa Íslands-
sögu frænda míns, standa oft á gati þegar
spurt er um fornsögurnar okkar. Þetta er
áhyggjuefni og þess vegna tók ég þessa bók
saman að fyrirmynd Íslandssögu Jónasar frá
Hriflu. Ég sá við upprifjun að það væri ekki
hægt að nota þá bók í dag, meðal annars
vegna þess hversu illa frændi minn talaði um
Dani. Þeim var kennt um allt sem miður fór
á Íslandi,“ segir Jónas. Það er því ljóst að
það kveður við nýjan tón í umfjöllun um
frændþjóðirnar.
Bókin er skrifuð á einföldu og fögru nú-
tímamáli og auk þess að rekja hinar fornu
sögur má lesa um landshætti og loftslag,
húsakost, klæðnað, atvinnuhætti, menningu
og mannlíf, svo eitthvað sé nefnt. Jónasi hef-
ur oft fundist Íslendingasögurnar vanta í Ís-
landssöguna.
Svör við öllu í Njálu?
Jónas er ekki í nokkrum vafa þegar hann er
spurður hvort honum finnist fornsögurnar
enn eiga erindi við okkur Íslendinga. „Þær
eiga fyrst og fremst erindi sem bókmenntir.
Íslendingasögurnar eru mikil meistaraverk
og snilldarlega vel skrifaðar. Ég hef oft líkt
Njálu við Húsafellsmálverk eftir Ásgrím
Jónsson. Allar persónur í Njálu voru til og
allt hefur gerst sem þar kemur fram. Svo
eru hlutirnir fegraðir líkt og litadýrðin í mál-
verkum Ásgríms. En ég læt sögurnar standa
eins og þær koma fyrir og eftirlæt lesendum
að dæma um sannleiksgildið.
Nú svo er að finna í þessum bókum alls
kyns boðskap. Ég var eitt sinn í útvarps-
viðtali með Helga heitnum Haraldssyni,
bónda á Hrafnkelsstöðum, sem hefur mikið
skrifað um Njálu. Hann sagði í viðtalinu: „Í
Njálu eru svör við öllum vandamálum.“ Ég
er nú kannski ekki sammála því, en Njála er
engu að síður mikið listaverk.“
JÓNAS KRISTJÁNSSON HEFUR SENT FRÁ SÉR NÝJA BÓK
Leiðist ekki að vera
fræðimannaöldungur
FORNSÖGURNAR EIGA ALLTAF ERINDI VIÐ ÍSLENDINGA AÐ MATI DR. JÓNASAR KRISTJÁNSSONAR.
HANN REKUR HINAR FORNU SÖGUR Í NÝRRI BÓK, SÖGUÞJÓÐINNI, ALLT FRÁ LANDNÁMI TIL LOKA ÞJÓÐVELDIS.
BÓKIN VAR UM ÞRJÚ ÁR Í VINNSLU OG JÓNAS SEGIST HVERGI NÆRRI HÆTTUR AÐ GRÚSKA.
Svanhildur Eiríksdóttir svei@simnet.is