Morgunblaðið - 02.02.2013, Blaðsíða 26

FRÉTTASKÝRING
Heimir Snær Guðmundsson
heimirs@mbl.is
Hæstiréttur vísaði áfimmtudag máli olíufé-laganna, OlíuverslunarÍslands hf., Skeljungs hf.
og Kers hf. (Essó) gegn Samkeppn-
iseftirlitinu og ríkinu frá dómi. Auk
þess var olíufélögunum þremur gert
að greiða bæði Samkeppniseftirlitinu
og íslenska ríkinu 15 milljónir króna
hvoru í málskostnað í héraði og fyrir
Hæstarétti. Þar með stendur úr-
skurður áfrýjunarnefndar frá því í
janúar 2005 þar sem olíufélögin voru
sektuð um 1,5 milljarða fyrir brot á
samkeppnislögum.
Tólf árum eftir að Samkeppnis-
stofnun hóf rannsókn á málinu hefur
Hæstiréttur komist að niðurstöðu í
þessu máli sem vakti gríðarlega at-
hygli almennings á sínum tíma. Málið
hófst með miklum látum í desember
árið 2001 þegar starfsmenn Sam-
keppnisstofnunar og lögreglu mættu
á skrifstofur olíufélaganna þriggja og
framkvæmdu ítarlegar húsleitir. Á
annnan tug manna frá lögreglu og
samkeppnisyfirvöldum mættu sam-
tímis á skrifstofur olíufélaganna og
stóðu húsleitirnar yfir í heilan dag.
Vakti gríðarlega athygli
Í aðdraganda húsleitanna hafði
verið töluverð umræða í samfélaginu
um verðlagningu olíufélaganna. Þá-
verandi formaður LÍÚ hafði t.a.m.
kallað eftir opinberri rannsókn á
starfsháttum olíufélaganna skömmu
áður. Þá höfðu Samtök iðnaðarins
óskað eftir að athugun Samkeppnis-
stofnunar á verklagi olíufélaganna
yrði hraðað. Í október 2004 komst
Samkeppnisráð að þeirri niðurstöðu
að olíufélögin hefðu gerst sek um al-
varleg brot á samkeppnislögum. Var
samráðið sagt hafa staðið yfir í að
minnsta kosti níu ár. Sektirnar námu
um 2,6 milljörðum króna. Í kjölfarið
magnaðist umræða um málið í sam-
félaginu og hart var deilt á for-
ystumenn olíufélaganna sem í hlut
áttu. Þrír einstaklingar sem voru í
forystu hjá olíufélögunum á þeim
tíma drógu sig út úr ábyrgð-
arstörfum sem þeir gegndu í sam-
félaginu, í kjölfar úrskurðarins, í því
augnamiði að sefa reiði almennings.
Hæst bar afsögn Þórólfs Árnasonar,
þáverandi borgarstjóra, sem áður
gegndi stöðu framkvæmdastjóra hjá
Essó.
Úrskurði Samkeppnisráðs var
áfrýjað til áfrýjundarnefndar sam-
keppnismála sem úrskurðaði í málinu
í lok janúar 2005. Áfrýjunarnefndin
komst að svipaðri niðurstöðu og Sam-
keppnisráð en lækkaði sektirnar í 1,5
milljarða. 2005 höfðuðu öll olíufélögin
þrjú mál á hendur Samkeppniseftir-
litinu og kröfðust ógildingar á úr-
skurði áfrýjunarnefndarinnar eða
lækkana á sektum. Mál félaganna
þriggja var sameinað og í mars á síð-
asta ári felldi héraðsdómur ákvörðun
úrskurðarnefndar samkeppnismála úr
gildi og gerði íslenska ríkinu að end-
urgreiða olíufélögunum sekt-
argreiðslur. Komst héraðsdómur að
þeirri niðurstöðu að annmarkar á upp-
haflegri málsmeðferð leiddu til þess
að fella yrði úrskurð áfrýjunarnefndar
samkeppnismála úr gildi.
Það var svo á fimmtudag sem
Hæstiréttur vísaði máli olíufélag-
anna frá héraðsdómi. Í dómi
Hæstaréttar eru m.a. raktir veru-
legir annmarkar á málatilbúnaði fé-
laganna þriggja. Því stendur úr-
skurður áfrýjunarnefndar
samkeppnismála frá 2005. Frá því
mál olíufélaganna voru sameinuð í
febrúar 2006 hafði það verið tekið
fyrir 48 sinnum í héraði þar til aðal-
meðferð fór fram í byrjun árs 2012.
Í dómi Hæstaréttar segir frá fá-
heyrðum töfum á málinu og að þær
megi að mestu rekja til óútskýrðs
dráttar á vinnslu endurtekinna
matsgerða. Hinsvegar beri dómara
að stuðla að því að mál sé rekið með
hæfilegum hraða í samræmi við lög
um meðferð einkamála. Á því hafi
orðið mikill misbrestur, en þó er
tekið fram að tafirnar séu að mestu
aðilum málsins að kenna.
Átta ára gamall
úrskurður stendur
Hagsmunir Olíusamráðið hefur verið vinsælt umræðuefni þjóðarinnar í tólf ár.
26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ríkisstjórn-in fer ekkileynt með
vilja sinn til að
þoka Íslandi inn í
Evrópusam-
bandið og eru
stjórnarflokkarnir samstiga í
því þrátt fyrir yfirlýsta skoð-
un ýmissa forystumanna
Vinstri grænna um hið gagn-
stæða. Eftir því sem tíminn
líður og aðförin að sjálfstæði
og fullveldi Íslands verður
augljósari, kemur ásetningur
þessara forystumanna æ
skýrar fram. Á sama tíma og
þeir segjast andvígir því að
Ísland gerist aðili að Evr-
ópusambandinu eða verði
lagað að sambandinu á með-
an viðræður um aðild standa
yfir, vinna þeir baki brotnu
að aðlöguninni við hlið Sam-
fylkingarinnar. Enginn mun-
ur er á störfum þessara
flokka í nefndum þingsins og
enginn munur er á störfum
ráðherra þeirra eftir að
Vinstri grænir hröktu and-
stæðing aðildar úr ráðherra-
stóli.
Á þingi í vikunni vakti
Bjarni Benediktsson athygli
á að í fram komnu frumvarpi
til stjórnskipunarlaga segi að
ástæða sé til að tryggja
stjórnskipulegan grundvöll
fyrir frekari þróun EES-
samningsins og að lagt sé til
að opnað verði fyrir framsal
ríkisvalds til stofnana sem
Ísand eigi ekki aðild að. Lát-
ið sé að því liggja af hálfu
meirihluta stjórnskipunar-
og eftirlitsnefndar að þetta
sé nauðsynlegt.
Bjarni spurði utanríkis-
ráðherra að því hvers vegna í
ósköpunum við ættum að
gera breytingar á stjórnar-
skrá okkar að kröfu Evrópu-
sambandsins þó að sú breyt-
ing eigi sér engan grundvöll í
EES-samningnum.
Svar utanríkisráðherra við
þessu var á þá leið að EES-
samningurinn hefði breyst
svo mikið að breytingar á ís-
lensku stjórnarskránni væru
nauðsynlegar. Ennfremur að
ef við breyttum ekki stjórn-
arskránni og heimiluðum
valdaframsalið kynnum við
að standa frammi fyrir því að
þurfa að hætta í EES-
samstarfinu.
Bjarni svaraði því til að til-
laga ríkisstjórnarflokkanna
fæli í sér grundvallarbreyt-
ingu á EES-samstarfinu og
að það væri rangt hjá utan-
ríkisráðherra að samstarfið
hefði þróast með þeim hætti
sem hann lýsti. „Það sem
hefur gerst er að
Evrópusambandið
fer í auknum
mæli fram á að
allt vald verði
fært til stofnana
þess en það er
fráhvarf frá samningnum um
Evrópska efnahagssvæðið,
það er meiri háttar breyting
á samkomulagi sem gert var
á sínum tíma. Við eigum ekki
að undirgangast það með því
að fara í breytingar á stjórn-
arskránni.“
Í svari ráðherra við þess-
um athugasemdum kom fram
hvað í raun og veru býr að
baki þeim breytingartillög-
um sem stjórnarflokkarnir
hafa gert. Hann sagði að eins
og mál hefðu þróast væri
„miklu hreinlegra fyrir okk-
ur að ganga í Evrópusam-
bandið“. Þó að við gerðum
það ekki þyrftum við hvort
sem er að fara þá leið að
framselja valdið.
Sú breyting á stjórnar-
skránni sem þarna er lögð til
er með öðrum orðum, eins og
flest annað sem ríkisstjórn-
arflokkarnir taka sér fyrir
hendur, liður í því að þvinga
Ísland inn í Evrópusam-
bandið.
Því er haldið fram að ef
ekki verði fallist á að fram-
selja valdið til Brussel verði
Ísland þvingað út af EES-
svæðinu. En á hverju byggist
sú fullyrðing utanríkis-
ráðherra? Hver hefur hótað
því að ýta Íslandi út?
Og hvaða breytingar eru
það sem orðið hafa á EES-
samstarfinu sem gera Íslandi
ókleift að taka þátt í því
áfram að óbreyttri stjórnar-
skrá?
Niðurstaðan af orðaskipt-
um Bjarna Benediktssonar
og Össurar Skarphéðins-
sonar er vitaskuld sú að ekk-
ert knýr Ísland til að breyta
stjórnarskránni að því leyti
sem hér um ræðir nema í
huga þeirra sem mega ekki
til þess hugsa að Ísland
standi áfram sjálfstætt og
fullvalda utan Evrópusam-
bandsins. Öllum ráðum er
beitt til að klípa smám sam-
an utan af landinu þannig að
það renni sem greiðlegast of-
an í Evrópusambandið.
Mikilvægt er, ekki síst á
lokadögum þessa síðasta
þings núverandi ríkisstjórn-
ar, að varðstöðunni sé haldið
og þess gætt að Vinstri
grænum og Samfylkingunni
takist ekki áformin um
áframhaldandi aðlögun Ís-
lands.
Öllum brögðum, þar
með talið falsrökum,
er beitt til að laga
Ísland að ESB}
Stjórnarskráin löguð að
Evrópusambandinu
E
kki er með öllu útilokað að smáa
letrið sé jafnsmátt og sagt er til
að enginn átti sig á hvað þar
kemur fram. Ekkert skal þó
fullyrt.
Þetta var á ósköp venjulegum fimmtudags-
morgni. Unglegur maður á miðjum aldri
vaknaði laust fyrir klukkan sjö, þegar út-
varpsklukkan á náttborðinu fór í gang. Ung-
legi maðurinn sneri sér á hina hliðina og hlust-
aði á fréttirnar; heyrði af sprengingu í
útlandinu, fíkniefnaakstri í höfuðborginni,
veðri og færð um land allt.
Strax að loknum fréttum steig sá unglegi
gætilega fram úr rúminu. Gekk því næst niður
þrettán tröppur til þess að vekja unglinginn,
sem sefur á jarðhæðinni. Að því búnu – eftir
um það bil stundarfjórðung – lá leiðin stuttan
spöl inn á baðherbergi til að pissa.
Þegar eiginkonan, sem enn var á efstu hæðinni, heyrði
óvenjulegan dynk tók hún stökk niður tröppurnar þrett-
án og þar lá sá unglegi í hnipri á ganginum. Henni datt
fyrst sóknarpresturinn í hug og þvínæst líkkistusmið-
urinn en ákvað, þegar karlmaðurinn sýndi lífsmark, að
hringja í vaktlækni. Sá ráðlagði henni að drösla eigin-
manninum út í bíl og koma upp á spítala, en snerist fljót-
lega hugur og sagðist myndu koma á vettvang.
Læknirinn var ekki í vafa: blóðþrýstingsfall. Einmitt
býsna algengt að sögn hjá miðaldra karlmönnum þegar
þeir fara fram úr á morgnana til þess að kasta af sér
vatni. Ekki var tekið fram hvort það væri algengara hjá
unglegum miðaldra körlum en öðrum mið-
aldra körlum.
Ekki vildi betur til en svo að þegar leið yfir
herramanninn, við blóðþrýstingsfallið, var
hann kominn að klósettinu og skall harkalega
með andlitið á postulíninu með þeim afleið-
ingum að tönn sprakk. Klósettið skemmdist
blessunarlega ekki.
Vegna kvala afréð sá óheppni að panta sér
tíma hjá tannlækni og sá kom vitaskuld fljót-
lega auga á að ekki var allt með felldu; tönnin
illa sprungin og rótin reyndar með öllu ónýt.
Eftir vangaveltur, í beinni og óbeinni
merkingu þess fallega orðs, lá tönnin á borði
læknisins, sem og rótin, en herrann gat loks
flautað uppáhaldslag afa síns með því fagra
blásturshljóði sem eingöngu tannlausir af-
reka. Gekk í barndóm að því leyti.
Tönninni fátækari gekk unglegi, miðaldra maðurinn út
í hversdaginn og velti strax fyrir sér hvernig best væri
að ná sér í aukavinnu til að brúa bilið þar til trygginga-
félag hans til áratuga reiddi fram greiðslu fyrir nýrri
tönn í stað þeirrar sem klósettið kom fyrir kattarnef.
Hann bægði hugmynd um tímabundna aukna vinnu
fljótlega frá sér og hugleiddi þess í stað bankarán. Tjónið
yrði nefnilega því miður ekki bætt þar sem ekki var um
að ræða slys. Slys er „skyndilegur utanaðkomandi at-
burður sem veldur meiðslum á líkama þess sem vá-
tryggður er og gerist án vilja hans“. Hefði klósettið dott-
ið á manninn hefði hann fengið tönnina bætta en ekki
fyrst það var öfugt. Ansans ólán. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Ólán í óláni
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Hjá lögmanni Olíuverslunar Ís-
lands hf. fengust þær upplýsingar
að lagalega sé ekkert því til fyrir-
stöðu að félagið geti höfðað annað
mál. Hinsvegar sé dómur nýfallinn
og möguleikar á slíku hafi ekki ver-
ið ræddir. Hann sagði það hafa
komið mjög á óvart að málið hefði
ekki fengið efnislega umfjöllun
fyrir Hæstarétti en vildi að öðru
leyti ekki tjá sig nánar um dóminn
að svo stöddu. Heimir Örn Her-
bertsson, lögmaður Samkeppnis-
eftirlitsins, segir dóminn ekki
endilega koma á óvart. Samkeppn-
iseftirlitið hafi bent á annmarka í
málatilbúnaði olíufélaganna fyrir
héraðsdómi. Hæstiréttur taki und-
ir þær athugasemdir og geri í raun
frekari athugasemdir í dómi sínum
en samkeppnisyfirvöld höfðu áður
gert.
Gætu höfðað annað mál
ER DEILU SEM STAÐIÐ HEFUR YFIR Í TÓLF ÁR LOKIÐ?