Morgunblaðið - 23.08.2013, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. ÁGÚST 2013
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Ríkisstjórnin er ekki bundin af þingsályktun
ríkisstjórnar Samfylkingar og Vinstri grænna
um umsókn um aðild að Evrópusambandinu
hinn 16. júlí 2009.
Þetta er í sem fæstum orðum niðurstaða
álitsgerðar um bindandi áhrif þingsályktana
sem Gunnar Bragi Sveinsson utanríkisráð-
herra fól lögspekingum að vinna og hann lagði
fram á fundi utanríkismálanefndar í gær.
Með því varð Gunnar Bragi við ósk þriggja
fulltrúa stjórnarandstöðunnar í nefndinni,
þeirra Össurar Skarphéðinssonar, þingmanns
Samfylkingar og utanríkisráðherra í síðustu
ríkisstjórn, Árna Þórs Sigurðssonar, þing-
manns VG og fyrrverandi formanns utanrík-
ismálanefndar, og Brynhildar Björnsdóttur,
varaþingmanns Bjartrar framtíðar, um að
hann „skýrði stjórnskipuleg valdmörk sín
gagnvart því að setja úr skorðum þann feril
umsóknarinnar sem þingsályktun Alþingis
vorið 2009 byggist á“, eins og Össur orðaði
það í samtali við Morgunblaðið.
Skýri heimildir til að setja af hópa
Var tilefnið, að sögn Össurar, ummæli ráð-
herrans á fundi utanríkismálanefndar 4. júlí
sl. og var sérstaklega óskað eftir að ráð-
herrann skýrði hvaða heimildir hann hefði til
að setja af samninganefndir og samningahópa
vegna umsóknarinnar, án sérstaks umboðs
Alþingis.
Gunnar Bragi segir aðspurður að Kristján
Andri Stefánsson, lögfræðingur í utanríkis-
ráðuneytinu, hafi farið fyrir álitsgerðinni í
samvinnu við aðra lögfræðinga ráðuneytisins.
Segir í inngangi álitsgerðarinnar að þar séu
dregnir upp megindrættir stjórnskipulagsins
að því marki sem málið varðar. Jafnframt sé
vikið að ákvæðum stjórnarskrár um þings-
ályktanir og gerð grein fyrir mun á þings-
ályktunum sem byggjast á sérstökum heim-
ildum í lögum og stjórnarskrá annars vegar
og hins vegar þeim sem gera það ekki. Er
komist að þeirri niðurstöðu að álitamál tengd
bindandi gildi þingsályktana geti eingöngu átt
við um síðarnefnda flokkinn. Er í framhaldinu
„gerð grein fyrir sjónarmiðum um áhrif
þeirra og komist að þeirri niðurstöðu að
þingsályktanir sem ekki byggi á sérstakri
heimild í lögum eða stjórnarskrá hafi ekki
bindandi gildi umfram það sem leiðir af þing-
ræðisvenjunni“.
Af því leiði að þingsályktanir lýsi fyrst og
fremst pólitískum vilja meirihluta þess þings
sem samþykkir þær og geti sem slíkar haft
mikil pólitísk áhrif. Ef þingstyrkur að baki
þingsályktun breytist eða hverfi hljóti pólitísk
þýðing slíkra fyrirmæla að breytast í sam-
ræmi við það og eftir atvikum dvína eða fjara
út, t.d. ef meirihlutinn missir umboð sitt í
kosningum. Pólitísk þýðing þingsályktunar
haldist þannig í hendur við þann meirihluta
sem er í þinginu hverju sinni og tryggir að
völd og ábyrgð fari saman.
Segir þar jafnframt að megindrættir í
stjórnskipun Íslands og Danmerkur byggist á
sömu meginreglum og að stjórnskipulegar
heimildir fyrir samþykkt þingsályktana séu
samskonar. Er því m.a. skírskotað til sjón-
armiða sem fram koma í dönskum fræðiritum
á sviði stjórnskipunarréttar, að því er varðar
þetta tiltekna álitaefni. Höfundar álitsgerð-
arinnar segja jafnframt að ekki sé ástæða til
að efast um að stjórnvöld séu bundin af álykt-
unum sem byggðar eru á ákvæðum í stjórn-
arskrá og af lögum. Þrengja höfundarnir því
greiningu sína við hversu bundin stjórnvöld
eru af ályktunum sem ekki byggjast á slíkum
heimildum. Eftir standi t.d. þingsályktanir
sem feli í sér áskorun eða tilmæli til rík-
isstjórnar eða annarra stjórnvalda.
„Með bindandi áhrifum þingsályktunar er
átt við að ríkisstjórninni sé að lögum skylt að
hrinda henni í framkvæmd samkvæmt efni
sínu að viðlagðri ábyrgð,“ segir höfundarnir
sem telja að þetta eigi ekki við í umræddu til-
viki. Er m.a. vitnað til þess mats lögspekings-
ins Ólafs Jóhannessonar að þingsályktunar-
tillögur hafi ekki lagagildi. Þá er vitnað til
sama mats ýmissa danskra fræðimanna.
Bindur ekki stjórnina
 Þingsályktun fyrri stjórnar um ESB-umsókn ekki lagalega bindandi
 Þetta er meginniðurstaða álits sem unnið var fyrir utanríkisráðherra
Reuters
Blaktandi fánar í Belgíu Við höfuðstöðvar Evrópusambandsins sem eru í Brussel.
„Í svarinu segist hann nú
vera með það til skoðunar
að slá samninganefndina og
samningahópana af, og
byggir það á álitsgerðinni,
sem í fljótu bragði má sjóða
niður í að ráðherra geti
leyft sér allt, og farið öllu
fram, svo lengi sem hann er
ekki rekinn úr embætti af
þinginu. Það er, vægast
sagt, hæpin túlkun og úr
öllu korti við eðlilega
stjórnsýslu,“ segir Össur Skarphéðinsson og
vísar til bréfs Gunnars Braga um álitið.
„Ég tel þar að auki að grípi utanríkis-
ráðherra til þess, í krafti þessarar álits-
gerðar, að leggja af samninganefnd og samn-
ingahópa, eins og hann lýsir yfir að hann sé
að skoða, þá sé hann að ganga gegn eigin orð-
um um að það ætti að gera úttekt á stöðu við-
ræðnanna við ESB, þróuninni innan sam-
bandsins og leggja það fyrir Alþingi til
umræðu. Í kjölfar þess ætti síðan að taka
ákvörðun á Alþingi um framvinduna. Þetta
var ítrekað af formanni Sjálfstæðisflokksins
fyrr í þessari viku. Gunnar Bragi væri þá ekki
aðeins að brjóta sín eigin orð heldur líka að
fara gegn yfirlýsingu fjármálaráðherrans og
formanns Sjálfstæðisflokksins. Í reynd fæli
þetta í sér að viðræðunum væri slitið. Ég tel
hins vegar óheimilt að slíta þeim án sér-
stakrar ákvörðunar Alþingis, en ráðherrann
annað hvort er hræddur við það, eða hefur
ekki stuðning í ríkisstjórninni til þess.“
„Úr öllu korti
við eðlilega
stjórnsýslu“
Össur
Skarphéðinsson
Árni Þór Sigurðsson,
þingmaður VG, segir að
sjálfsagt megi rökræða
frá sjónarmiði lögfræð-
innar að hve miklu leyti
stjórnsýslan eða ráð-
herrar og ríkisstjórn eru
bundin af þingsályktun-
um.
„En pólitískt hefur jafn-
an verið litið svo á að
ráðherrar og ríkisstjórn
séu bundin af samþykkt Alþingis, nema Al-
þingi geri nýja samþykkt í viðkomandi
máli,“ segir Árni Þór og víkur að IPA-
styrkjunum. „Mér finnst líka umhugsunar-
efni – og ég hef ekki fengið viðhlítandi
svör við því – hver átti frumkvæði að því
að stöðva IPA-styrkina. Voru það íslensk
stjórnvöld eða var það ESB? Það vekur at-
hygli að núverandi stjórnarflokkar, sem
gagnrýndu fráfarandi ríkisstjórn, og ekki
síst minn flokk, fyrir IPA-styrkina, virðast
vera mjög sælir og ánægðir með að fá ein-
hverja styrki í gegnum þetta IPA-kerfi,“
segir Árni Þór, sem hyggst láta lögfræðing
fara yfir álitsgerð utanríkisráðherra.
Árni Þór
Sigurðsson
Alþingi sé bund-
ið af samþykkt
„Álitsgerðin tekur af öll tvímæli um að ég
hef heimildir til að setja af samninganefnd
og samningahópa vegna ESB-umsóknar,“
segir Gunnar Bragi Sveinsson utanríkis-
ráðherra, um álitsgerðina.
– Forveri þinn, Össur Skarphéðinsson,
gagnrýnir þig fyrir að túlka álitið á þann
veg að það heimili þér að slíta viðræðum.
„Það má túlka álitsgerðina þannig að
ekki þurfi nýja þingsályktun til að slíta
viðræðum og ég held að þeir sem lesi hana
sjái að nýja stjórnin sé ekki bundin af
þessari þingsályktun. Það þýðir að við get-
um tekið ákvörðun um slit á viðræðum.
Það hefur hins vegar ekkert verið rætt,“
segir hann.
Ráðherrann telur sig,
aðspurður, ekki þurfa
nýja þingsályktun á
haustþingi til að aftur-
kalla ályktunina um
ESB-umsókn sem fráfar-
andi stjórn samþykkti
16. júlí 2009. Hann segir
að það sé „annar hand-
leggur hvaða aðferð
menn vilji nota um
framhaldið á viðræðun-
um“. Vinna við skýrslu um þróun mála inn-
an ESB sé að fara af stað. Hann sjái ekki
að tíðinda sé að vænta fyrr en því verki
ljúki.
Álitsgerðin taki af öll tvímæli
VIÐBRÖGÐ UTANRÍKISRÁÐHERRA
Gunnar Bragi
Sveinsson
Kríuvarp hefur gengið fremur illa síðustu sumur vegna
erfiðleika kríunnar við að ná í sandsíli fyrir unga sína.
Eftir því sem næst verður komist eru aðeins tveir
kríuungar enn á lífi af öllum þeim þúsundum sem
skriðu úr eggjum í sumar í Vík í Mýrdal.
Öll krían er löngu farin nema tvö pör sem eru enn að
reyna að koma þessum ungum á flug að sögn heima-
manns, en þeir virðast fá nóg í gogginn.
Ljósmynd/Þórir N. Kjartansson
Fáir kríuungar eru á lífi í Vík