Morgunblaðið - 23.08.2013, Blaðsíða 29

29
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. ÁGÚST 2013
Skólasetning Börnin í Norðlingaskóla voru kát á skólasetningunni sem fram fór í Björnslundi sem er töluvert notaður til útikennslu. Hollustan var í fyrirrúmi og boðið upp á epli og banana.
Ómar
Búum við í rétt-
arríki? Er Ísland rétt-
arríki? Mig óraði ekki
fyrir að ég þyrfti að
varpa þessari spurn-
ingu fram í blaðagrein.
En nú er spurt að
gefnu tilefni. Greint
var frá því í fréttum
fyrir síðustu helgi, að
framkvæmdir væru
hafnar við gerð nýs
Álftanesvegar eftir endilöngu
Gálgahrauni, sem er friðað eldhraun
á náttúruminjaskrá. Það voru engar
myndatökur, skálaræður eða blaða-
mannafundir þegar samningar voru
undirritaðir og verkið hafið. Það var
eiginlega gert í skjóli nætur.
Myrkraverk, sem Vegagerð ríkisins
og bæjarstjórnarmeirihlutinn í
Garðabæ standa að í sameiningu.
Þessi framkvæmd er umdeild, enda
er um óþörf og óafturkræf nátt-
úruspjöll að ræða í hjarta höfuð-
borgarsvæðisins. Fern umhverfis-
samtök hafa því höfðað mál gegn
vegamálastjóra til viðurkenningar á
því að framkvæmdin sé ólögmæt.
Málið var þingfest í Héraðsdómi
Reykjavíkur 18. júní 2013. Þessi
samtök eru: Landvernd, Náttúru-
verndarsamtök Íslands, Náttúru-
verndarsamtök Suðvesturlands og
Hraunavinir, allt almannasamtök á
sviði náttúruverndar. Verksamn-
ingur var undirritaður eftir að málið
var höfðað og framkvæmdir hafnar
eftir að málið var höfðað. Það sýnir
offorsið sem einkennir þetta mál
allt. Hér ganga opinberir aðilar
fram af ótrúlegri óbilgirni, ósvífni,
og valta yfir borgarana, almanna-
samtök sem láta sig
náttúruvernd varða. Í
þessu máli er farið á
svig við lög og reglur
með þjösnalegri vald-
beitingu gegn þegn-
unum.
Ólögmæt
framkvæmd
Þessi framkvæmd er
ólögmæt af tveimur
ástæðum eins og skýrt
kemur fram í stefnu
þeirra fernra umhverf-
issamtaka sem að ofan er getið. Í
fyrsta lagi er framkvæmdin ólög-
mæt vegna þess að það umhverfis-
mat sem fyrir liggur er ellefu ára
gamalt og er mat á allt annarri
framkvæmd en þeirri sem nú er haf-
in. Umhverfismatið stenst því ekki
lög. Þess vegna ber að stöðva þessa
framkvæmd.
Í öðru lagi er ekkert gilt fram-
kvæmdaleyfi fyrir framkvæmdinni.
Framkvæmdaleyfi sem Vegagerðin
styðst við var gefið út árið 2009 og
fellur úr gildi lögum samkvæmt
hefjist framkvæmdir ekki innan árs.
Engar framkvæmdir hófust innan
þess tíma. Vegagerðin og Garðabær
hengja hatt sinn á það að fram-
kvæmdir við veg eftir Gálgahrauni
endilöngu hafi hafist með gerð
hringtorgs við Bessastaðaveg. Það
er út í hött og sýnir ótrúlegan vald-
hroka stjórnvalda. Hringtorgið og
rúmlega 200 metra vegarspotti var
inni á yfirráðasvæði annars sveitar-
félags og getur því ekki með neinum
hætti tengst framkvæmdaleyfi
Garðabæjar. Garðabær hafði ekkert
með málefni Álftaness að gera þeg-
ar framkvæmdaleyfið var gefið út.
Þess vegna er það lögleysa að segja
gerð hringtorgsins upphaf vega-
gerðar um Gálgahraun.
Mikið í húfi
Á fjölmennum borgarafundi, sem
Hraunavinir efndu til í safnaðar-
heimili Vídalínskirkju 29. nóvember
síðastliðinn, sagði Ómar Ragn-
arsson náttúruverndarfrumkvöðull:
„Ef við getum ekki bjargað þessu
hrauni hér í hjarta þéttbýlisins get-
um við ekki bjargað neinu í nátt-
úruvernd hér á landi.“ Það eru orð
að sönnu. Ráðamenn, ráðherrar,
hafa hér brugðist, hver á fætur öðr-
um, og láta yfirganginn viðgangast.
Ögmundur Jónasson óskaði eftir
fresti, sem fyrirfram var líklegt að
ekki mundi skila neinu. Sú varð og
raunin. Hanna Birna Kristjánsdóttir
núverandi ráðherra vill ekkert gera.
Vegagerðin og Garðabær fara sínu
fram. Svandís Svavarsdóttir um-
hverfisráðherra gerði ekkert í mál-
inu og bar við valdþurrð. Hún hefði
getað stöðvað málið. Hún hefði get-
að beint tilmælum til málsaðila um
að láta fara fram nýtt umhverf-
ismat. Ekki væri boðlegt við jafn-
mikilvæga framkvæmd að styðjast
við meira en tíu ára gamalt um-
hverfismat, enda nú um allt aðra
framkvæmd að ræða en gamla mat-
ið miðaðist við. Heldur væri ekki
hægt að vísa til framkvæmdaleyfis
sem væri fallið úr gildi.
Það er mikið í húfi, en fyrst og
fremst er þetta löglaus framkvæmd
og þess vegna hefur mál verið höfð-
að til að stöðva hana. Þetta mál
snýst um margt. Það snýst um nátt-
úruvernd, óafturkræf skemmdar-
verk á náttúruperlu í hjarta mesta
þéttbýlis á Íslandi. Það snýst um
siðferði og trúverðugleika opinberra
stofnana eins og Vegagerðar ríksins
og kjörinna fulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins sem mynda meirihluta í
bæjarstjórn Garðabæjar. Það snýst
um það hvort opinberum aðilum eigi
að leyfast að fara á svig við lög og
reglur með útúrsnúningum. Það
snýst um mátt almannasamtaka
sem starfa á sviði náttúruverndar á
Íslandi.
Fyrst og síðast snýst þetta mál þó
um það hvort við Íslendingar búum í
réttarríki eða einhvers konar ban-
analýðveldi þar sem hið opinbera og
fulltrúar þess stjórna með geðþótta-
ákvörðunum og lúta ekki lögum.
Það er kjarni málsins og á það er nú
látið reyna fyrir dómstólum.
Eftir Eið Svanberg
Guðnason » Verksamningur var
undirritaður eftir að
málið var höfðað og
framkvæmdir hafnar
eftir að málið var höfð-
að. Það sýnir offorsið
sem einkennir málið.
Eiður Guðnason
Höfundur er fyrrverandi
umhverfisráðherra.
Er Ísland réttarríki?