Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.01.2014, Side 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26.1. 2014
HEIMURINN
BANDARÍKIN
WASHINGTON
John Boehner,
forseti fulltrúadeildar
þingsins, ætlar ekki
að bjóða sig fram til
forseta í framtíðinni.
Skýringin er sú að
hann getu
drekka ra
ar hann a að
lóðina sín
við spjallþ
AND
þd sem sýn
ganga í skrok
úrúti og stela seðl
r nú eins og eldu
Myndbandið var
ýðum
eriðmönnö
Dasha Zhuko
verið milli tannanna á
fólki eftir að ljósmynd af
henni sitjandi á stól, sem
samanstendur af þ
gínu og sessu, birt í
kumiðli á ntís
di viðtaligfyl
ns Abramme r us Roma -
þeimvitsj. Zh
em beinikr
amisrétti.e þ
E fi
irtíma
er láti
borið a
þegar
stung
Í umræðunni um njósnir
bandarísku þjóðaröryggis-
stofnunarinnar, NSA, hefur
áherslan verið á rétt banda-
rískra ríkisborgara. Borgarar
annarra landa hafa minna máli
skipt í bandarískri umræðu.
Í ræðu sinni um umbætur á
störfum NSA sagði Barack
Obama Bandaríkjaforseti að
njósnastofnanir myndu hætta
að njósna um og hlera símtöl
vina og bandamanna bara
vegna þess að það er
hægt. Það yrði aðeins
gert ef drjúg ástæða
væri til og þjóð-
aröryggi í húfi. Það
útilokar auðvitað
ekki njósnir, bara
handahófskenndar
njósnir.
Tæpri viku eftir að BarackObama Bandaríkjaforsetigerði grein fyrir hug-
myndum sínum um að binda enda á
njósnir þjóðaröryggisstofnunar-
innar, NSA, í núverandi mynd
komst eftirlitsstofnun, sem sett var
á laggirnar að frumkvæði Banda-
ríkjaþings, að þeirri niðurstöðu að
hin umfangsmikla upplýsinga-
söfnun stofnunarinnar stangaðist á
við lög og bæri því að stöðva hana.
Í skýrslu eftirlitsnefndar um
einkalíf og þegnréttindi sagði að
söfnun NSA á upplýsingum um
símtöl og samskipti á netinu væri
ólögleg með ýmsum hætti og hefði
lítið eða ekkert gildi í baráttunni
gegn hryðjuverkum. Kom þar einn-
ig fram að þessar njósnir NSA
brytu í bága við hryðjuverkalögin,
sem sett voru eftir árásirnar 11.
september 2001. Obama hefur not-
að grein í þeim lögum til að rétt-
læta gagnasöfnunina.
Þá brytu njósnirnar á réttinum
til málfrelsis, vörnum gegn órétt-
mætri leit og samræmdust ekki
heldur alríkislögum um einkalíf.
Að auki hefðu njósnirnar „þrúg-
andi afleiðingar fyrir blaða-
mennsku“ vegna þess að þeir sem
væru „í stöðu til að veita lykilupp-
lýsingar um fréttnæm mál kynnu
að þegja af ótta við að símtalaskrár
þeirra yrðu notaðar til að rekja
samskipti þeirra“.
Niðurstaða nefndarinnar var þó
ekki einróma. Tveir nefndarmenn
af fimm kváðust ósammála meiri-
hlutanum um ólögmæti njósnanna
og skort á skilvirkni.
Uppljóstrarinn Edward Snow-
den, sem hratt umræðunni um
njósnir NSA af stað þegar hann lak
umfangsmiklum upplýsingum um
þær til fjömiðla, fagnaði niðurstöðu
nefndarinnar í netviðtali, sem hann
átti við blaðamenn á fimmtudag.
Telur eftirlitið
engu að síður löglegt
„Þegar meira að segja stjórnvöld
komast að þeirri niðurstöðu að
NSA hafi brotið stjórnarskrána að
minnsta kosti 120 milljón sinnum
vegna eins verkefnis, en hafi ekki
tekist að koma upp um eitt einasta
ráðabrugg, er kominn tími til að
binda enda á magnsöfnun upplýs-
inga, sem er orðaleppur fyrir
fjöldaeftirlit,“ sagði Snowden.
„Það er einfaldlega engin rétt-
læting fyrir því að halda
áfram stefnu, sem brýtur í
bága við stjórnarskrá og skilar
0% árangri.“
Jay Carney, tals-
maður Bandaríkja-
forseta, sagði þegar
skýrsla eftirlitsnefndarinnar kom
út að stjórnin væri eftir sem áður
þeirrar hyggju að njósnirnar væru
löglegar og benti á að Obama hefði
þegar gert grein fyrir hugmyndum
sínum um umbætur. Þar er meðal
annars lagt til að haldið verði
áfram að safna upplýsingunum, en
þær verði geymdar hjá þriðja aðila.
NSA geti síðan beðið um aðgang að
þeim þegar þurfa þyki, en þyrfti
dómsúrskurð til þess.
Snowden býr nú í Rússlandi þar
sem hann fékk hæli eftir að hann
lak gögnunum. Hann kvaðst vilja
snúa aftur til Bandaríkjanna, en
gæti það ekki vegna þess að lög
um vernd uppljóstrara næðu ekki
til verktaka eins og hans, sem ynnu
að svokölluðum þjóðarörygg-
ismálum.
Snowden varði samstarfsmenn
sína hjá NSA í viðtalinu og sagði
að lægra settir starfsmenn þar, hjá
CIA og víðar ynnu starf sitt vel.
Vandinn væri háttsettir yfirmenn,
sem færu yfir strikið. Snowden get-
ur notað niðurstöður skýrslu eft-
irlitsnefndarinnar til að færa rök að
því að farið verði með hann sem
uppljóstara. Obama segir að um-
ræðan um upplýsingasöfnunina sé
þörf og hún hefði farið fram hvað
sem uppljóstrunum Snowdens liði.
Erfitt er þó að sjá hvernig það
hefði átt að gerast á meðan umfang
njósnanna lá ekki fyrir.
Bandarísk stjórnvöld virðast ekki
tilbúin að gefa eftir gagnvart
Snowden. Eric Holder dóms-
málaráðherra sagði á fimmtudag
ólíklegt að hann myndi taka til
greina að sýna Snowden miskunn.
Tillögur Obama um umbætur á
gagnaöflun NSA sannfærði ekki al-
menning. 73% sögðu í skoðana-
könnun að tillögur hans myndu
litlu breyta um vernd friðhelgi
einkalífsins og 70% sögðust ekki
vilja fórna einkalífi sínu fyrir ör-
yggi gagnvart mögulegum hryðju-
verkum.
Lögmæti
njósna NSA
dregið í efa
EFTIRLITSNEFND Á VEGUM BANDARÍSKA RÍKISINS LÝSTI YF-
IR ÞVÍ Í SKÝRSLU AÐ VÍÐTÆK GAGNAÖFLUN NSA STANG-
AÐIST Á VIÐ LÖG MEÐ MARGVÍSLEGUM HÆTTI AUK ÞESS
SEM NJÓSNIRNAR GERÐU EKKERT TIL AÐ AUKA ÖRYGGI.
Barack Obama
NJÓSNIR UM VINI
Staða uppljóstrarans Edwards Snowdens styrktist með útkomu skýrslu opinberrar nefndar, sem komst að þeirri
niðurstöðu að síma- og netnjósnir NSA stönguðust með ýmsum hætti á við lög. Hér flytur Snowden jólaávarp.
AFP
* Ef frelsi hefur einhverja merkingu þá merkir það frelsitil að segja fólki hluti sem það vill ekki heyra.George OrwellAlþjóðamálKARL BLÖNDAL
kbl@mbl.is