Morgunblaðið - 04.01.2014, Blaðsíða 20

20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. JANÚAR 2014
FERSKLEIKI • GÆÐI • ÞJÓNUSTA
FORRÉTTUR
Hvítlauksristaðir humarhalar
með brauði og hvítlaukssmjöri
AÐALRÉTTUR
Lamba primesteik með ristuðu grænmeti,
rósmarín, hunangi og bakaðri kartöflu
EFTIRRÉTTUR
Frönsk súkkulaðikaka með þeyttum rjóma
og ferskum berjum
BRUNCH
Heilsu Brunch: Brauð, ostur, soðið egg, tómatur, gúrka,
ávextir, sulta, kjúklingaskinka og íslenskt smjör
Lúxus Brunch: Spæld egg, beikon, ostasneiðar, spægi-
pylsa, brauð, kartöflur, ferskt tómatsalat, smoothie,
ávextir, sulta, smjör og amerískar pönnukökur með sírópi.
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Kaupmáttur vísitölu launa hefur far-
ið vaxandi og mældist hann 114,3
stig í nóvember, eða litlu lægri en
meðaltal ársins 2006 og 2008, sem
var 115,2 bæði árin. Hefur vísitalan
því sjaldan mælst jafn há og nú.
Þrátt fyrir það bendir væntinga-
vísitala Gallup til að neytendur meti
núverandi efnahagsaðstæður slæm-
ar. Í því virðist fólgin mótsögn.
Ásdís Kristjánsdóttir, forstöðu-
maður efnahagssviðs hjá Samtökum
atvinnulífsins, segir að heimilin hafi
beðið eftir því hvernig aðgerðum
verður háttað í skuldaleiðrétting-
unni, þeirri óvissu hafi nú verið af-
létt. Þá hafi hagvöxtur á fyrstu níu
mánuðum ársins verið sterkur, þvert
á spár á síðari hluta ársins um að
hagvöxtur á árinu 2013 yrði jafnvel
aðeins um 1%.
Ásdís telur að báðir þessir þættir
eigi eftir að endurspeglast í vænt-
ingavísitölunni á komandi mánuðum.
Spár um lítinn vöxt rætast ekki
Vísar Ásdís þar til spáa
greiningaraðila um hagvöxt á árinu
2013 sem almennt gerðu ráð fyrir að
hagvöxturinn yrði talsvert lakari en
raunin reyndist vera en hagvöxtur á
fyrstu níu mánuðum ársins mældist
3,1%.
„Það verður áhugavert að fylgjast
með þróun væntinga á komandi
mánuðum. Þetta helst svolítið í
hendur. Aukin umsvif í hagkerfinu,
minnkandi atvinnuleysi og aukinn
kaupmáttur skapar svigrúm til auk-
innar neyslu. Aukin bjartsýni fylgir
þá einnig í kjölfarið, en líklega með
einhverri töf.
Ótti ýmissa greiningaraðila um
bakslag í efnahagsbatanum virðist
ekki vera að
raungerast, sem
betur fer. En slíkt
skapar vissulega
óvissu og óöryggi
og það endur-
speglast e.t.v.
einnig í vænting-
um heimila og
fyrirtækja.
Aðgerðir ríkis-
stjórninnar til
skuldaleiðréttingar eru ekki eins
óskynsamlegar og óttast var í fyrstu,
útfærslan er skynsamleg og umfang-
ið minna. Talsverðri óvissu hefur því
nú verið aflétt,“ segir Ásdís.
Staða heimilanna að batna
Spurð hvort hún telji að greiðslu-
byrði vegna íbúða- og neyslulána sé
enn verulegt vandamál, sem haldi
þar með væntingavísitölunni niðri,
bendir Ásdís á að sértækar aðgerðir
til handa skuldugum heimilum
hlaupi orðið á um 200 milljörðum
króna, fyrir utan boðaða leiðrétt-
ingu. Þá komi fram í Fjármálastöð-
ugleika, riti Seðlabanka Íslands, að
vanskil séu að minnka.
„Staða heimila er umtalsvert betri
en hún var fyrir nokkrum misserum.
Ákveðinn hópur er þó enn í skulda-
vanda og mun vera það eftir þessar
aðgerðir. Heilt yfir hefur hins vegar
staðan farið batnandi. Skuldir hafa
farið lækkandi þannig að ég myndi
ekki telja að skuldavandi skýri nei-
kvæð viðhorf til núverandi stöðu,“
segir Ásdís.
Fram kemur í síðasta Fjármála-
stöðugleika að í lok júní sl. voru 5,1%
af útlánum bankanna í 90 daga van-
skilum og höfðu þau lækkað um 4,4
prósentur frá sama tíma árið áður.
Kaupmáttur hefur sjaldan verið meiri
 Þrátt fyrir það bendir væntingavísitala Gallup til að neytendur meti efnahagsaðstæður slæmar
 Sérfræðingur telur líklegt að batamerki í hagkerfinu eigi eftir að koma fram í vísitölunni í ár
Vísitala kaupmáttar launa 1989-2013
Meðaltal ársins*
*Sýnir breytingu launavísitölu umfram breytingu á vísitölu neysluverðs. Á tímabilinu janúar 1989 til desember 2007
er vísitala neysluverðs umreiknuð til mánaðarmeðaltals. **Vísitala kaupmáttar launa í nóvember 2013. Grunnur er
meðaltal ársins 2000, 100.
120
115
110
105
100
95
90
85
80
75
70
86,1
114,3
2000:
100
1994:
80
2007:
119,6
1989 2013**
Væntingavísitala Gallup
Þróun tveggja undirþátta
Heimild: Gallup
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Mars 2001 Desember 2013
Mat á núverandi ástandi
Væntingar til 6 mánaða
32,9
136,3
89,6
109,0
Ásdís
Kristjánsdóttir
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Gestur Hjaltason, framkvæmda-
stjóri ELKO, kveðst ekki hafa
merkt það á nýliðnum árum að
kaupmáttur hafi styrkst marktækt.
„Það var mikill
samdráttur í inn-
byggðum heim-
ilistækjum strax
við efnahags-
hrunið. Salan á
þeim hefur aukist
meira en margt
annað,“ segir
Gestur og vísar
til sölu á stærri
tækjum eins og
þvottavélum, ofn-
um og uppþvottavélum.
„Þegar fasteignamarkaðurinn
tekur við sér eykst sala á þessum
markaði. Hann hefur aðeins verið að
glæðast. Endurnýjunarþörf á raf-
tækjum sem keypt voru 2005-2008
er ábyggilega einhver. Það er mikil
sala á sjónvörpum en þar held ég að
tækniþróun sé skýringin, fremur en
endurnýjunarþörf. Íslendingar eru
nýjungagjarnir.“
Bjartsýnni en fyrir ári
Spurður um horfur á nýju ári seg-
ist Gestur vera bjartsýnni en um síð-
ustu áramót. Lækkuð greiðslubyrði
af íbúðalánum vegna fyrirhugaðrar
leiðréttingar lána næsta sumar sé
líkleg til að hafa áhrif á ráðstöf-
unartekjur heimila og þar með
einkaneyslu.
ELKO hóf verslunarrekstur á Ís-
landi árið 1998.
Spurður hvernig hann meti kaup-
mátt núna í samanburði við þau 16
ár sem liðin eru síðan segist Gestur
telja að hann sé þokkalegur. Fleira
komi þó til en kaupmáttur þegar raf-
tæki eru annars vegar.
„Það er nú þannig að ef það koma
nýjungar á Íslandi finnst manni ekki
skipta máli hver kaupmátturinn er,“
segir Gestur Hjaltason.
Kaupmáttur er ekki allt
 Nýjungagirni
Íslendinga ýtir
undir neyslu
Morgunblaðið/Ernir
Úrval Fleira kemur til en kaupmáttur þegar kaup landans á raftækjum eru
annars vegar. Áhugi á tækninýjungum er sagður ýta undir kaupin.
Gestur
Hjaltason
Guðni Rafn Gunnarsson, sviðs-
stjóri hjá Capacent, segir tvo
undirþætti væntingavísitölunnar
nú öndverða við vísitöluna 2007.
Spurt er um fimm þætti í hverri
mælingu mánaðarlega sem sam-
anlagt mynda vísitöluna.
„Séu undirþættir vísitölunnar
skoðaðir – annars vegar mat á
aðstæðum núna og hins vegar
væntingar til aðstæðna eftir sex
mánuði – er útkoman þveröfug
við það sem hún var 2007. Þá var
það mikil tiltrú á þáverandi
ástand sem skýrði hátt gildi vísi-
tölunnar en um þessar mundir er
vísitalan drifin af væntingum til
framtíðarinnar,“ segir Guðni
Rafn.
Vísar hann þar til grafsins hér
fyrir ofan en það ber með sér að
þátttakendur í
könnuninni
töldu ástandið
gott 2007 en
um mitt það ár
byrjuðu vænt-
ingar um fram-
tíðina hins veg-
ar að dala.
Fram kemur
á vef Capacent
að sé væntingavísitala Gallup á
tilteknum tíma 100 merki það að
það séu jafnmargir jákvæðir og
neikvæðir svarendur. Ef hún er
hærri en 100 eru fleiri jákvæðir
og ef hún er lægri eru fleiri nei-
kvæðir.
Þróun væntingavísitölunnar frá
mars 2001 er sýnd á myndrænan
hátt í fréttinni hér fyrir ofan.
Öfug staða miðað við 2007
UNDIRÞÆTTIR VÆNTINGAVÍSITÖLU
Guðni Rafn
Gunnarsson