Morgunblaðið - 29.03.2014, Blaðsíða 20

20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. MARS 2014
Hafið samband við Anders Ingemann Jensen í síma +45 4020 3238 og spjallið um óskir ykkar og væntingar.
Það mun vera möguleiki á að fá einkafund með EBK um byggingaráætlun, annað hvort 1., 2. eða 3. apríl.
Fundurinn verður haldinn á TOP CityLine Hotel Reykjavik Centrum. Nauðsynlegt er að panta fundartíma, annað
hvort gegnum netfangið aj@ebk.dk eða í síma +45 4020 3238. Anders talar dönsku og ensku.
EBK HUSE A/S hefur meira en 35 ára reynslu í uppsetningu á sumarhúsum, þar sem
dönsk hönnun og gæði eru í fyrrirúmi. EBK hús eru meðal hinna leiðandi á markaðinum
með 4 deildum í Danmörku og 3 í Þýskalandi. Við höfum líka margra ára reynslu í að
byggja á Íslandi, í Þýskalandi, Færeyjum, Svíþjóð og Noregi.
Við bjóðum danska hönnun til byggingar og innréttingar
- við höfum nú þegar byggt 50 hús á Íslandi.
EBK HUSE A/S, Skovsøvej 15, DK-4200 Slagelse
Anders Ingemann Jensen, Sími +45 4020 3238, Netfang: aj@ebk.dk
14
13
7
Hefur þú hug á að byggja nýtt sumarhús?
WWW.EBK.DK
DÖNSK HÖNNUN
OG ARKITEKTÚR
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
Bresku fjölmiðlamennirnir Simon
Cox og Helen Grady komu til Ís-
lands á mánudag til að vinna að
gerð útvarps- og sjónvarpsþáttar
um Guðmundar- og Geirfinnsmálið
fyrir breska ríkisútvarpið, BBC.
Málið vakti strax athygli þeirra
þegar þau heyrðu af því frá dr.
Gísla Guðjónssyni réttarsálfræð-
ingi. „Við höfum unnið að þátta-
gerð um mörg erfið dómsmál en
það sem vakti fyrst og fremst at-
hygli okkar í þessu máli var þessi
einstaklega langa einangrun sem
sakborningar í málinu voru látnir
þola meðan á rannsókn málsins
stóð,“ segir Grady en hún líkir
einangrun sakborninga við að-
stæður fanga bandaríska hersins í
Guantanamo-fangelsinu en Banda-
ríkin hafa verið gagnrýnd fyrir að
halda meintum hryðjuverkamönn-
um í einangrun um lengri tíma í
Guantanamo-fangelsinu.
Sambærileg mál í Bretlandi
Það vakti furðu þeirra Cox og
Grady að málið hefði aldrei verið
tekið upp með almennilegum hætti
þar sem sakfelling hefði byggst á
játningum eftir langa einangrun.
„Breskir dómstólar tóku upp mörg
mál á níunda og tíunda áratug síð-
ustu aldar og sakfelldir menn voru
sýknaðir þar sem sakfellingin var
byggð á játningu sakbornings eftir
langa einangrun,“ segir Cox og
bendir á fræg mál eins og Birm-
ingham six og Guildford four. „Í
ljósi þeirra upplýsinga sem við
höfum aflað vegna málsins eru
sterkar vísbendingar um að mál af
þessum toga ætti að vera tekið
upp. Þegar breskir dómstólar hafa
tekið upp sambærileg mál hafa
sakfelldir einstaklingar verið
sýknaðir sökum rannsókn-
araðferða og skorts á ótvíræðum
sönnunum um sekt.“
Bæði Cox og Grady segja þó ís-
lenska réttarkerfið ekki vera
þungamiðjuna í umfjöllun þeirra
um málið. „Fyrst og fremst erum
við að leitast við að segja sögu
málsins sjálfs og rannsóknar þess
en ekki leggja mat á ákvarðanir
dómstóla um endurupptöku.“
Ólík viðhorf á Íslandi
Afstaða margra viðmælenda
Cox og Grady til málsins hefur
komið þeim á óvart. Þau segja það
nærri undantekningarlaust að
greina megi einhverja biturð og
reiði hjá þeim sem ranglega hafa
verið sakfelldir eða telja sig hafa
verið ranglega sakfellda. Það hafi
þau hins vegar ekki upplifað hér á
Íslandi. „Eðlilega situr oft í fólki
reiði eða biturð út í yfirvöld og
jafnvel samfélagið í svona málum.
Okkar upplifun er allt önnur af
þessu máli. Málsaðilar virðast
fyrst og fremst vilja fá tækifæri
til að hreinsa sitt nafn,“ segir Cox,
en að því sögðu er ekki útilokað
að tilfinningarnar séu til staðar að
mati Cox. Þá bendir Grady á að
fjölskyldur, vinir og ættingjar
fórnarlambanna hafi lítið tjáð sig í
fjölmiðlum um málið til sam-
anburðar við það sem almennt
gerist í Bretlandi. „Bresk dagblöð
geta verið nærgöngul við bæði
fjölskyldur fórnarlamba og sak-
borninga sem skýrir kannski að
einhverju leyti þennan mun milli
landanna. Við höfum þó ekki sam-
anburð af öðrum málum á Íslandi
og erum heldur ekki að skoða það
sérstaklega,“ segir Grady.
Lögreglumennirnir tala ekki
Grady segir að Íslendingar hafi
verið mjög hjálplegir við rannsókn
hennar og Cox hér á landi. Bæði
fjölmiðlar og opinberir aðilar hafi
veitt þeim aðgang að gögnum og
hjálpað þeim og leiðbeint við rann-
sóknina.
Helst kom þeim á óvart hversu
auðvelt það er að ná sambandi við
fólk hér á landi. „Í Bretlandi er
ekki jafn auðvelt að komast í sam-
band við fólk og hér á landi. Þið
hafið mjög sérstakt kerfi þar sem
símanúmer nærri því allra eru
skráð í eina litla bók. Við gátum
því haft samband við marga sem
komu að málinu á ýmsum stigum
þess.“ Þrátt fyrir að viðtökur Ís-
lendinga hafi almennt verið góðar
segir Grady ekki alla hafa viljað
tjá sig um málið við hana og Cox.
„Það voru helst lögreglumennirnir
sem komu að málinu sem ekkert
vildu tala,“ segir Grady og biðlar
til þeirra að hafa samband enda
heiti þau fullri nafnleynd kjósi
þeir að koma ekki fram undir
nafni. „Snorri Magnússon hjá
Landssambandi lögreglumanna
var mjög hjálplegur en við viljum
auðvitað fá tækifæri til að ræða
við einhvern lögreglumann sem
vann við málið.“
Bendir til falskra játninga
Cox og Grady telja margt líkt
með Guðmundar- og Geirfinnsmál-
inu og breskum málum þar sem
dómstólar hafa sýknað mörgum
árum eftir sakfellingu. „Það hefur
sýnt sig að þegar sakborningur er
látinn dvelja lengi í einangrun þá
ýtir það undir falska játningu.
Dómstólar í Bretlandi hafa snúið
slíkum dómum þegar fátt annað
haldbært liggur fyrir,“ segir Cox.
Dagbækur sakborninga vöktu
starx athygli Cox og Grady sem
þau segja að sýni vel samskipti
sakborninga við rannsóknarlög-
reglumennina sem komu að mál-
inu. „Dr. Gísli Guðjónsson rétt-
arsálfræðingur sem kynnti okkur
málið vísar m.a. til dagbókanna í
samtali við okkur um málið sem
hann segir sýna eðli rannsóknar-
aðferðanna.“
Gísli hefur unnið að rannsókn
fjölda gamalla mála í Bretlandi
með Criminal Cases Review Com-
mission en hann hefur einnig kom-
ið að rannsókn stórra og þekktra
mála víða annars staðar, m.a. í
Noregi sem varð til þess að
norska lögreglan tók upp nýjar
yfirheyrsluaðferðir.
Það er mat Gísla að sú aðferð
að halda sakborningi í gæslu-
varðhaldi og einangrun til lengri
tíma sé mjög óvenjuleg miðað við
önnur lönd og eykur verulega
hættuna á fölskum játningum.
BBC rannsakar íslenskt sakamál
 Tveir fjölmiðlamenn frá BBC komu til Íslands í vikunni til að vinna að umfjöllun um Guðmundar-
og Geirfinnsmálið  Telja athyglisvert hversu lengi sakborningar voru látnir sitja í einangrun
Dómur Fjölmiðlar fylgdust með Guðmundar- og Geirfinnsmálinu enda áhugi almennings mikill. Á þétt setnum
bekkjum í dómsal Hæstaréttar má sjá m.a. Sævar Ciesielski, einn þeirra sem dæmdir voru í málinu.
Simon CoxHelen Grady
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
Upphaf Guðmundar- og Geirfinns-
málsins má rekja til hvarfs Geirfinns
Einarssonar kvöldið 19. nóvember
árið 1974. Seinna áttu rannsókn-
arlögreglumenn eftir að beina sjón-
um sínum að hvarfi Guðmundar Ein-
arssonar en hann hvarf 26. janúar
árið 1974. Hvorugt hvarfið hefur
verið upplýst að því leytinu að engin
lík hafa fundist og niðurstaðan í mál-
unum tveimur leiddi ekki í ljós hvað
gerst hefði.
Guðmundur Einarsson var bú-
settur í Blesugróf í Reykjavík. Hann
ætlaði á dansleik í Alþýðuhúsinu í
Hafnarfirði laugardaginn 26. janúar
árið 1974. Til hans sást aðfaranótt
sunnudags en ekkert spurðist til
hans eftir það.
Lítið gerðist málinu fyrr en lög-
reglunni barst sú vitneskja í desem-
ber árið 1975 að Sævar Ciesielski
væri hugsanlega viðriðinn hvarf
Guðmundar. Talið var að Guð-
mundur hefði látið lífið í slagsmálum
við Sævar, Kristján Viðar og
Tryggvar Rúnar í heimahúsi í Hafn-
arfirði. Allir játuðu þeir verknaðinn
en áttu síðar eftir að draga til baka
játningar sínar sem þeir sögðu hafa
verið þvingaðar fram af lögreglu.
Að kvöldi þriðjudags 19. nóv-
ember 1974 fór Geirfinnur Ein-
arsson, kvæntur tveggja barna faðir,
frá heimili sínu í Keflavík og ekkert
spurðist til hans síðan. Bíll Geirfinns
fannst daginn eftir þar sem hann
stóð við Víkurbraut skammt frá
Hafnarbúðinni í Keflavík.
Málið átti eftir að draga töluverð-
an dilk á eftir sér en vafalaust er um
að ræða eina umfangsmestu rann-
sókn sem farið hefur fram á manns-
hvarfi hér á landi.
Hvað varð eigin-
lega um Guðmund
og Geirfinn?
Geirfinnur
Einarsson
Guðmundur
Einarsson