Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.08.2014, Qupperneq 43

17.8. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 43
Algengt er að
spenna myndist í
öxlum þegar set-
ið er við vinnu.
Losa má um slíka
spennu með því
að lyfta og slaka
öxlum á víxl.
Einnig má
rúlla þeim í
hringi.
Losað
um axlirÁlag á liði getur verið misjafnt eftir lík-
amsstöðu hvers og eins og því verkefni
sem unnið er. Algengt er að
álag lendi á mjóbaki
og hálsi við setu en einnig getur
myndast álag á fleiri liði, t.d. olnboga
og úlnliði þegar unnið er við tölvu.
Gott er að rétta og beygja liði sem
álag er á. Liðvökvinn flæðir þá betur
um þá, liðkar þá, smyr og nærir.
Liðir liðkaðir
Nauðsynlegt er að standa
reglulega upp en blóð-
flæði til og frá fótum má
þó einnig auka sitjandi á
milli þess sem staðið er
upp. Þetta má t.d. gera
með því að hafa tær í gólfi
en lyfta hælum upp frá
gólfi nokkrum sinnum,
eða með því að spenna
lær- og rassvöðva.
Blóðflæði
aukið
Í yfirlitsrannsókn frá árinu 2010 sem
birtist í ritinu Cancer Epidemiol, Bio-
markers and Prevention, kemur fram
að kyrrseta sé áhættuþáttur fyrir
krabbamein. Í rannsókninni er farið
yfir niðurstöður 18 vísindagreina
sem allar sneru að áhrifum kyrrsetu í
þróun og tilkomu krabbameins. Af
þeim rannsóknum sem skoðaðar
voru, sýndu tíu þeirra fram á tengsl
milli kyrrsetuhegðunar (e. sedentary
behaviour) og aukinnar hættu á
krabbameini í ristli, legi, eggjastokk-
um og blöðruhálskirtli. Auk þessa
fundust tengsl á milli kyrrsetuhegð-
unar og dánartíðni vegna krabba-
meins hjá konum. Kyrrseta hafði
einnig áhrif á þyngdaraukningu meðal
sjúklinga sem glímt höfðu við rist-
ilkrabbamein. Mörgum kann að þykja
það undarlegt við fyrstu sýn að
óyggjandi tengsl finnist á milli kyrr-
setu og krabbameins og er eðlilegt
að velta því fyrir sér hvernig standi á
þeim tengslum. Rannsóknir sem
miða að því að skýra tengslin þarna á
milli hafa margar hverjar stutt þá til-
gátu að kyrrseta geti valdið truflun á
efnaskiptum og offitu, sem séu
mögulegir hlekkir á milli kyrrsetu-
hegðunar og krabbameins.
Síðustu ár hafa fjölmargir mælt
með því að fólk dragi úr kyrrsetu en
að sögn aðstandenda rannsókn-
arinnar gæti það hugsanlega verið
forvörn gegn krabbameini.
Kyrrseta áhættuþáttur fyrir krabbamein
Kyrrseta tengist krabbameini.
Morgunblaðið/Rósa Braga
Appið Moves er nytsam-
legt en sé snjallsíminn
hafður daglega t.d. í
buxnavasa, þá virkar það
sem skrefateljari. Hægt
er að sjá brenndan kalo-
ríufjölda, skrefafjölda,
hversu langt var hlaupið
eða hversu lengi var hjól-
að. Appið gefur einnig myndrænt yfirlit yfir dugnað
notandans við hreyfingu síðustu daga. Moves er
frítt og fáanlegt fyrir iOS og Android.
Hvetjandi smáforrit
Auðvelt er að gleyma
sér við vinnu en appið
StandApp minnir not-
andann á að standa
reglulega upp frá skrif-
borðinu. Stilla má
hversu langt líður á milli
áminninga: 15, 30, 60, 90
eða 120 mínútur. Í pás-
unni er notandanum sýnt myndband með einföld-
um æfingum sem gera má á skrifstofunni (þótt pás-
una megi vissulega nýta í eitthvað annað). Að fimm
mínútum liðnum er minnt á að nú sé kominn tími
til að bretta upp ermar og hefja vinnu á ný. Stand-
App er frítt og fáanlegt fyrir iOS og Android.
Hver segir að sitja þurfi á skrifborðsstólum alla
daga? Stóra bolta sem þennan má nýta í annað en
hefðbundnar líkamsræktaræfingar - þeir eru fyr-
irtakstilbreyting frá stólum og sífellt færist í
aukana að þeir séu notaðir sem slíkir enda geta
þeir stuðlað að bættri líkamsstöðu. Gæta þarf þó
að því að halda jafnvægi og rúlla ekki á höfuðið!
Boltinn til
bjargar
Margir kannast við að þjást af ýms-
um hvimleiðum verkjum eftir langar
setur. Verkirnir eiga margir upptök
sín í vöðvum, liðum og liðböndum
en langtímaáhrif kyrrsetu geta þó
náð dýpra. Má þar nefna að margar
rannsóknir hafa sýnt fram á tengsl
milli kyrrsetu og minni beinþéttni.
Líkt og sjá má á orðinu, er bein-
þéttni mælikvarði á þéttni beinsins
en hún skiptir gífurlegu máli, því
minni beinþéttni eykur líkur á bein-
þynningu og stuðlar að minni styrk
beina undir álagi, sem orsakað getur
beinbrot.
Algengt er að versnandi beinþéttni
hrjái konur eftir breytingaskeið,
vegna minnkandi framleiðslu horm-
ónsins estrógens. Rannsóknir hafa
bent til þess að regluleg hreyfing
geti að einhverju leyti unnið á
móti þessari náttúrulegu
þróun eða hægt á henni.
Rannsókn sem birtist í
tímaritinu Bone í júlí á
þessu ári bendir hins
vegar til þess að hreyf-
ingin sé ekki nóg ein og sér.
Niðurstöður rannsóknarinnar
sýndu fram á að endurteknar
kyrrsetur tengdust minni bein-
þéttni í lærlegg (e. femur)
fremur en hjá konum sem sátu
minna. Skipti þar ekki máli
hvort konurnar hreyfðu sig
rösklega með reglulegu millibili
eða stunduðu jafnvel mikla
hreyfingu – kyrrsetan hafði samt
sem áður neikvæð áhrif á bein-
þéttni, þótt hreyfingin hefði vissu-
lega verndandi áhrif. Athyglisvert
var hins vegar að ekki tókst að
tengja saman kyrrsetu karla og
minni beinþéttni.
Minnkandi
beinþéttni
Fullorðnir eru ekki einir um að
sitja of mikið, því að kyrrseta
er einnig orðin stór hluti af
daglegu lífi barna og unglinga.
Mýmörg dæmi eru um að börn,
allt niður í leikskólabörn, sitji
of mikið og hreyfi sig of lítið.
Flestar rannsóknir á áhrifum
kyrrsetu eru miðaðar út frá
fullorðnum en rannsóknum
sem taka sérstaklega til áhrifa
langsetu á heilsu barna fjölgar
sífellt, enda er ekki sjálfgefið að
áhrifin séu hin sömu á full-
orðna og börn.
Í rannsókn sem birtist í mars
síðastliðnum í tímaritinu Pre-
ventive Medicine er greint frá
því að átta til tíu ára börn-
um sem sitji mikið daglega
sé hættara við að þróa
með sér offitu en börn-
um á sama aldri sem
sitji minna.
Offita er ekki eina
vandamálið sem hlýst
af langsetu barna,
samkvæmt því sem
fram kemur í rannsókn
sem birt var í febrúar á
þessu ári í tímaritinu Ca-
nadian Journal of Diabe-
tes. Samkvæmt niður-
stöðum rannsóknarinnar
eru börn sem sitja mikið í
meiri hættu en önnur á að
fá hjartasjúkdóma og sykur-
sýki, hugsanlega vegna
beinna áhrifa kyrrsetu á
efnaskipti líkamans. Í rann-
sókninni er einnig tekið fram
að börn og unglingar í
Norður-Ameríku eyði á milli
40 og 60 prósentum vöku-
tíma síns sitjandi. Er það
áhyggjuefni, í ljósi fyrrnefndra
afleiðinga kyrrsetunnar.
Ýmislegt er til ráða þegar
kemur að hreyfingu og kyrrsetu
barna. Tíma sem eytt er fram-
an við sjónvarp og tölvu má í
flestum tilfellum stytta. Þar er
raunar fleira til að vinna en ein-
ungis að stytta setutíma, því oft
fylgir sjónvarpsglápinu óhófleg
neysla sælgætis, snakks og ann-
arra matvara, sem enn frekar
eykur hættu á offitu og fleiri
sjúkdómum. Einnig má nefna að
mikið er um að börnum sé
keyrt á milli staða. Minnka má
slíkt skutl og venja barnið á að
ganga eða hjóla í staðinn, sé
þess kostur og hafi barnið ald-
ur og þroska til. Sé barnið ungt
eða leiðin flókin geta foreldrar
gengið eða hjólað með barninu.
Þannig má nýta tímann og gera
úr göngunni skemmtilega sam-
verustund um leið og hugað er
að heilsunni.
Kyrrseta barna
Skemmtilegra er að fara út að leika
sér en að sitja yfir sjónvarpinu.
Morgunblaðið/Styrmir Kári