Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.11.2014, Blaðsíða 22

Heilsa og
hreyfing *Barnatennur er nauðsynlegt að hreinsa að lágmarkitvisvar sinnum yfir daginn og almennt er mælt meðtannburstun eftir morgunverð og mjög vel áður enfarið er í háttinn. Nota á það magn flúortannkremssem samsvarar nöglinni á litla fingri barnsins. Börnyngri en sex ára eiga ekki sjálf að skammta tann-krem á burstann. Flúor í tannkremi virkar lengur
ef ekki er skolað eftir tannburstun, það nægir að
skyrpa.
Ekki skola eftir tannburstun
Getty Images/iStockphoto
ÁHERSLA Á HOLLT MATARÆÐI GETUR ORÐIÐ AÐ SJÚKDÓMI SEM NEFNIST ORÞÓREXÍA
Fá „hreinan mat“ á heilann
HEILBRIGT MATARÆÐI GETUR ORÐIÐ AÐ
ÞRÁHYGGJU. TIL ER FÓLK SEM EYÐIR MÖRGUM
KLUKKUSTUNDUM Í AÐ VELJA HVAÐ ÞAÐ
ÆTLI AÐ BORÐA YFIR DAGINN OG HÆTTIR
AÐ HITTA VINI SÍNA Á VEITINGASTÖÐUM
VEGNA ÞESSARAR ÁRÁTTU.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Fólk með orþórexíu fyllist áhyggjum yfir gæðum og samsetningu máltíðar og eyðir jafnvel þremur klukkustundum á dag í að lesa um
eða undirbúa sérstaka matinn. Mataræðið hindrar ennfremur félagslíf þessa sama fólks.
Getty Images/iStockphoto
Sérfræðingar segja að það sé grátt svæði á milli þess að
borða hollt og fara út í öfgar sem gerir marga gagnrýna á
orþórexíu. Fólk á erfitt með að trúa því að það að borða
hollt geti verið sjúkdómur.
Hvað ef ólífuolían er ekki lífræn?
Sumir sem þjást af orþórexíu eru líka með anorexíu en
margir eru í venjulegri þyngd. „Á pappír getur fólk verið
heilbrigt, blóðrannsóknir eru í lagi og það er allt í lagi með
þyngdina en hegðunin er áráttukennd,“ segir Marjorie Nolan
Cohn, næringarfræðingur í New York.
Hættumerki er þegar matarvenjur fólks eru farnar að
valda því að fólk forðast mannamót. „Fólk getur ekki farið á
veitingastað með vinum sínum vegna þess að það veit ekki
hvað er í matnum, eða þá að hann er ekki eldaður á ákveð-
inn hátt og hvað ef veitingastaðurinn notar ekki lífræna
ólífuolíu?“ segir hún sem dæmi.
Jordan Younger, 24 ára bloggari frá Los Angeles, naut
mikilla vinsælda fyrir blogg sitt og Instagram-síðu en hún
birti myndir af mat og uppskriftir samkvæmt vegan-
mataræði. Mataræðið tók síðan yfir líf hennar. „Ég
vaknaði upp í stressi. Hvað á ég að borða í dag?
Ég fór á safastað, Whole Foods
eða heilsubúð og eyddi
miklum tíma þar inni til að skoða og skipuleggja daginn.
Þetta fór að taka yfir líf mitt og ég áttaði mig á því að þetta
væri ekki heilsusamlegt,“ segir Younger.
Hún missti um 12 kíló á þessu mataræði, húð hennar varð
appelsínugul og hún hætti að hafa blæðingar. Hún leitaði sér
hjálpar í vor, borðar nú allt nema unnar vörur og hefur að
mestu jafnað sig.
„Núna eru svo margar stefnur varðandi mataræði í gangi
að það býður upp á að fólk þrói orþórexíu með sér,“ segir
hún. „Það er ótrúlega erfitt að borða ef þú hlustar á allar
þessar kenningar og það lætur athöfnina að borða verða
stressvaldandi, en matur ætti að vera til
að njóta.“
H
eilsubylgjan sem hefur skollið á samfélaginu síð-
ustu ár af fullum þunga hefur ákveðnar skugga-
hliðar. Flestir reyna að borða hollt til þess að
verða heilbrigðari en hjá sumum verður heilsu-
samlegt mataræði að þráhyggju. Samkvæmt frétt sem birtist
á vef Wall Street Journal fyrr í mánuðinum hafa bandarískir
læknar og næringarfræðingar tekið eftir því að fólki fjölgar
sem fær það á heilann að borða „hreinan mat“ og taka úr
mataræði sínu til dæmis glúten, mjókurvörur og sykur. Þetta
ástand heitir orþórexía (orthorexia nervosa) og eiga þeir sem
þjást af þessu það sameiginlegt að hafa mjög strangar reglur
í kringum matræði. Til viðbótar við það sem áður er nefnt
borðar þessi hópur oft ekki ger, sojavörur, koffín eða mat
sem inniheldur einhvers konar aukaefni. Í öfgatilfellum getur
fólk jafnvel orðið fyrir næringarskorti.
Vísindamenn í Colorado bjuggu nýlega til gátlista sem get-
ur hjálpað til við að greina orþórexíu, en listinn var birtur í
ritinu Psychosomatics fyrr á árinu.
Veldur næringarskorti og hindrar eðlilegt líf
„Það er til fólk sem verður fyrir næringarskorti, ekki út af
því að það er að takmarka kaloríurnar sem það borðar held-
ur út af því hvað það borðar,“ segir Thomas Dunn, sálfræð-
ingur og prófessor og einn höfunda greinarinnar. „Fólk gerir
þetta ekki til að verða mjótt heldur til að verða heilbrigt,“
segir hann.
Á meðal þess sem er á gátlistanum er þráhyggja yfir gæð-
um og samsetningu máltíðar á þann hátt að fólk eyðir mikl-
um tíma, þremur klukkustundum eða meira á dag, í að lesa
um eða undirbúa sérstaka matinn. Sama fólkið fyllist síðan
sektarkennd yfir að borða óhollan mat. Þráhyggjan yfir
heilsumatnum þarf síðan annaðhvort að leiða til skorts á
næringarefnum eða hindra manneskjuna í að lifa eðlilegu lífi
til að það flokkist sem orþórexía.
Sumir orþórexíusjúklingar gangast undir meðferð sem er
svipuð og hjá sjúklingum með áráttuhegðun og bregðast
margir betur við þeirri meðferð en meðferð sem er ætluð við
öðrum átröskunum.
* Ég vaknaði upp í stressi.Hvað á ég að borða í dag? Ég fór á safastað, Whole Foods
eða heilsubúð og eyddi miklum
tíma þar inni til að skoða
og skipuleggja daginn.