Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.11.2014, Blaðsíða 46

46 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23.11. 2014
V
era má að stjórnmál lúti lögmálum
eins og flest annað, en þau eru þó
ekki einhlít. Stjórnmálamenn eru
margbreytileg eintök og öruggt að
hann er „misjafn tilgangurinn sem
fyrir þeim vakir.“ Ríkur áhugi er á
að flokka menn og verðmeta, eins og gert er með frí-
merki og fögur málverk.
Dilkadráttur
Sumir telja sig þess umkomna að ákvarða að sumir
stjórnmálamenn verði aldrei annað en „politician“ en
fáeinir hefjist hærrra og verði „statesman.“
Iðulega er sú flokkun kúnstug og mun tilviljana-
kenndari en flokkun frímerkjanna. Í síðara tilvikinu
skipta fágæti, takmarkað framboð og ríkuleg eftir-
spurn mestu. Við mat á stjórnmálamanni ráða stjórn-
mála- og lífsskoðanir matsmanna miklu og stundum
mestu um niðurstöðu matsins, þótt seint sé við það
kannast.
Nokkrir stjórnmálamenn, oftast erlendir, en einnig
innlendir (Jón forseti Sigurðsson, Hannes Hafstein)
eru, án teljandi ágreinings, flokkaðir sem stjórn-
málaleg mikilmenni. Það auðveldar mönnum mjög að
fylla þann flokk hafi þeir fyrir nokkru horfið til hollari
heima, þegar matið fer fram. Þá hefur smælkið verið
sigtað burtu, sem áður var haft gegn þeim, í stormi
þeirra tíðar. Það sem helst slær ljóma á menn stendur
þá eftir.
Sárafáir lifandi menn njóta mjög jákvæðrar flokk-
unnar. Nýleg undantekning er Nelson Mandela.
En einstakt sögulegt dæmi er þó líklega Winston
Churchill. Hann hefði orðið 140 ára gamall síðasta dag
þessa mánaðar og eins er verið er að undirbúa við-
burði vegna 50. ártíðar hans hinn 24. janúar á næsta
ári.
Gnæfir yfir alla
Landar Churchills hafa aðspurðir margoft valið hann
mestan mann breskrar sögu. Styttur af honum eru úti
um allar trissur og fjölmörg ríki hafa prýtt frímerki sín
með mynd hans, með vindilinn og sigurmerkið, sjálf
vörumerki hans, eins og væri hann einn af þeirra
helstu sonum.
Churchill sat í áratugi á þingi, elskaði sæti sitt þar og
bar óttablandna virðingu fyrir samkomunni og það
þótt sjálfur bæri hann oftast ægishjálm yfir aðra í þeim
sal.
Frá tiltölulega ungum aldri gegndi hann fjölmörgum
ráðherraembættum og lét mjög til sín taka og sjaldn-
ast var friður um störf hans, enda sóttist hann ekki sér-
staklega eftir því. Hann var sannfærður um ágæti sitt,
þrekmenni til vinnu, eldhugi sem sló hvergi af og elti
jafnvel uppi bardaga og styrjaldir í framandi löndum.
Sagði raunar að fátt væri skemmtilegra en vera stadd-
ur í skothríð óvina sinna, sem misstu naumlega marks.
Hann skrifaði greinar, ritlinga og bækur og hlaut
nóbelsverðlaunin í bókmenntum árið 1953, næstur á
undan Ernest Hemingway, sem var næstur á undan
okkar manni, Halldóri Laxness. Í rökstuðningi sagði
að verðlaunin fengi Winston Churchill „for his mastery
of historical and biographical description as well as for
brilliant oratory in defending exalted human values.“
Hann var áhugamálari og sagði að án penslanna
sinna hefði hann sennilega gengið af vitinu. Þegar
myndir hans koma á markað nú seljast þær fyrir
hundruð milljóna, í krónum mælt.
Ótrúlegar sögur eru sagðar af áfengisdrykkju hans,
og vinir hans og fróðustu sagnfræðingar eru sammála
um að þar sé lítið ýkt, eins og ætla mætti. Þó er varla til
saga um að hann hafi flutt ræðu þar sem heyrðist á
mæli hans. Paul Johnson, sá stórskemmtilegi sagn-
fræðingur, segir að þrátt fyrir þetta hafi lifur hans
komið út úr krufningu eins og væri hún úr ungabarni.
Churchill varð snemma afburðamaður í breskum
stjórnmálum, umdeildur mjög og sagt var að hann sæ-
ist ekki ætíð fyrir á þeim vígvelli. „Hann myndi nota
húð ömmu sinnar sem trommuskinn þyrfti hann að
berja bumbur til að ná athygli,“ sögðu andstæðingar
hans.
Úr leik á miðjum aldri
En þótt Churchill hefði náð miklum frama og flögrað
með árangri á milli flokka, þegar þess þurfti við, virtist
hann á miðjum aldri skyndilega klossfestast á hliðar-
línunni. Þótt hann hefði þá þegar náð öllum þessum ár-
angri og afkastað meiru en flestir aðrir, hefði það ekki
dugað honum til mikilmennis nafnbótarinnar. Church-
ill undi stöðu sinni illa, sagðist á ömurlegri eyðimerk-
urgöngu og þráði að geislar valdasólar lykjust um sig á
ný. Margur hefði þóst mega vel una við hans árangur
og frama. Ekki Churchill. Hann fann kröftum sínum
helst viðspyrnu við bókarskrif og var stórtækur þar
eins og í öðru. Nefna má bækur og bókaflokka um fyrri
heimstyrjöldina, Sögu enskumælanda þjóða og sögu
Johns Churchill, forföðurins, fyrsta hertogans af Marl-
borough. Þetta voru ofurmannleg afköst við ritstörf og
það af manni sem var sagður vera undir áhrifum
áfengis frá morgni til kvölds sérhvern dag. En samt
var Churchill friðlaus í sinni meintu pólitísku útlegð.
En hann var ekki fundvís á leiðina heim í pólitíska
heiðardalinn. Þvert á móti. Hann virtist hafa tapað
Reykjavíkurbréf 21.11.14
Blóð, tár og sviti
eða blóðnasir
og svitakrem