Stígandi - 01.10.1946, Síða 80

týramaðurinn, siðleysinginn og bragða-
refurinn. Söguefnið er semsé sótt suður
á Ítalíu og aftur á 16. öld. Machiavelli
er fastar fylgt gegnum söguna og varpað
á hann Ijósi frá fleiri hliðum. Meðfram
vegna þessa kannske fer líka þannig, að
lesandanum finnst að loknum lestri að
sumu leyti meir til Borgia koma, þvert á
móti því sem hann hafði áður gert sér í
hugarlund um þessa menn. Langur
þáttur sögunnar er um „leikbrellur"
þessara manna þeirra í milli. Er þar víða
spaklega komizt að orði fyrir munn
þessara persóna og þær látnar vera mjög
glöggsýnar á margt. En „vit“ þeirra og
„glöggsýni" beinist fyrst og fremst að
því að skynja og skilja andstæðing sinn
og meðbræður gegnum veikleikann,
gegnum ragmennskuna, fégræðgina, hé-
gómagirndina, valdafíknina. Þeir reikna
með öðrum orðum fyrst og fremst með
sömu „faktorunum" og flestir stjórn-
málamenn gera enn þann dag í dag, og
veldur því, hve öll pólitík er álitin mikið
„svínarí".
En tekst höfundinum að gera efnið
skemmtilegt, eins og hann telur hlut-
verk skáldsagnahöfundar? Mér er það
til efs, að lesendum finnist það almennt.
Að vísu eru margar athuganir hnyttileg-
ar og persónunum oft teflt í kátbros-
legar kringumstæður og slæma klípu, en
með engri persónu fær lesandinn ó-
skipta samúð, honum stendur í rauninni
alveg á sama um, hvernig þeim farnast,
hvort þær sitja fastar sjálfar í dýrabog-
anum, sem þær hafa egnt fyrir aðra, eða
hvort þeim tekst veiðin. Tilræði Machia-
vellis til þess að ná ástum frú Aurelíu
er t. d. næstum því djöfullega kænlegt,
en verður þó að engu vegna annarra
bragða, og æskumaðurinn hirðir veiðina,
en fær þó enga samúð lesandans til þess.
Þar eru aðeins yngri öfl eldri yfirsterk-
ari. Að loknum lestri hugsar lesandinn:
Göfgandi er bókin ekki og ekki sérlega
skemmtileg, en þó mun hún mörgum
hollur lestur, ekki sízt nú, þegar menn
318 STÍGANDI
eru farnir að taka sig leiðinlega hátíð-
lega, því að svona var það og er það
enn, að maðurinn er harla ófullkominn
og næsta auðvirðilegur, jafnvel þótt
hann að ytri sýnd sé gylltur í sniðum.
Jón J. Aðils: íslandssaga. Vil-
hjálmur Þ. Gíslason sá um út-
gáfuna.
íslandssaga Jóns Aðils hefir orðið
langlíf kennslubók í íslenzkum skóluin.
Nú liefir hún þó um skeið verið ófáan-
leg á bókamarkaðinum, enda farið að
vanta tilfinnanlega í hana höfuðatriðin
úr sögu þjóðarinnar frá 1874 til vorra
daga. Nýlega er kennslubók þessi komin
aftur á markaðinn í endurskoðaðri út-
gáfu Vilhjálms Þ. Gíslasonar, skóla-
stjóra. Er í þessari útgáfu allmargt
mynda til skýringar efninu svo og nokk-
ur kort. Er það hvort tveggja góður
fengur og gerir efnið að mun ljósara
fyrir nemendum. Þá hefir Vilhjálmur Þ.
Gíslason bætt við sögu Aðils þættinum
frá 1874 og skijrtir honum í fjóra kafla:
LandshöfðingjadarmitJ, HeimastjÓrn,
Fullveldi, Lýðveldi. Auk þessa hefir
hann bætt við nokkrum nýjum á víð og
dreif, sérstaklega um hagsögu, bók-
menntir og menningu. Smærri breyting-
ar hafa einnig verið gerðar: stytt, fellt
úr eða bætt inn í, eftir því sem henta
þótti betur við kennslu nú í skólum.
Skýringar allar við myndir hefir Vil-
hjálmur samið, svo og bætt við bókina,
auk þess sem áður hefir verið nefnt,
rita- og ártalaskrá.
Það hefir viljað brenna við nú á
stríðsárunum, að kennslubækurnar sætu
á hakanum hjá útgefendum. Lestrarbók
Sig. Nordals er ófáanleg til mikils baga
fyrir skólana, Forn íslenzk lestrarbók
Guðna Jónssonar er uppseld og þannig
mætti fleira upp telja. Eiga þeir, sem
komið hafa Islandssögu Jóns Aðils aftur
á markaðinn vissulega þakkir skilið
fyrir það framtak, og mættu fleiri útgef-
endur taka til fyrirmyndar.