Hrund - 01.12.1967, Blaðsíða 13

1. Hnappar voru í fornöld og
fram eftir miðöld eingöngu notaðir
sem skraut á flíkum, ekki til að
hneppa þeim eins og síðar tíðkaðist.
Hnappurinn á myndinni er gerður
af dregnum gullvír, níu þráðum
hlið við hlið. Hann minnir á
einbaug eða sveig, er opinn bæði
að ofan og neðan. Sú tízka, að
sauma skrauthnappa á klæði, er
austurlenzk og hefur ef til vill
borizt hingað til lands frá Svípjóð,
þar sem svipaðir hnappar hafa
fundizt. Þessi hnappur fannst í
kumli hjá Kápu við Þórsmörk.
2. Hér er falleg og sérkennileg næla úr
bronsi frá söguöld. Nælan sjálf er kringl-
ótt, og er einskonar kross í henni miðri.
Niður úr henni hanga bronsfestar tvær,
sem skiptast í tvennt af bronsþynnu með
áskornu Borródýri. Hengifestatízka þessi
átti uppruna sinn á víkingaöld í löndunum
íkring um Eystrasalt.
3. Nælurvoruafýmsum
gerðum í fornöld, m.a.
hafa fundizt átta
svonefndar þríblaðanælur
hér á landi. Þær minna á
þriggja blaða smára í
lögun og eru smíðaðar úr
bronsi. Nælan hér á
myndinni er frá 10. öld og
fannst í Arnessýslu.
Hún er skreytt
Borródýrum, tveimur á
hverju blaði, sem bæði
snúa hausuminn að miðju.
Auk þeirra er einn
dýrshaus í hverjum krók
nælunnar, og vita allir
inn að miðju.
SKARTGRIPIR í ÞJÓÐMINJASAFNI
,,Hún var svo búin, aö húm var í rauöum kyrtli, og var á búmingur (þ.e.a.s.
ísaumur eða málmskraut) mikill; hún hafðiyfir sér skarlatsskikkju, og var
búin hlöðum í skaut niður; hárið tók ofan á bringu henni og var bœði mikið
ogfagurt.“
Þannig lýsir höfundur Njálu Hallgerði langbrók, þá er þau Gunnar
á Hlíðarenda hittust á Alþingi. Víst er um það, að konur hafa ekki
síður vandað til búnings síns í þann tíma en nú, þótt oftar sé lýst
búningi karlmanna í fornsögum okkar. í Þjóðminjasafninu er margt
fagurra skartgripa allt frá fyrstu öldum Islandsbyggðar, og sýna
myndir hér á síðunni nokkra þeirra elztu. Munir þessir liggja allir
frammi á safninu, en nánari upplýsinga um þá má leita t.d. í „Kuml
og haugfé“ Kristjáns Eldjárns (Bókaútgáfan Norðri 1956).
4. Steinasörvi voru algengustu skartgripir kvenna til forna
og raunar virðast karlmenn hafa notað þau líka. Þau voru
notuð sem hálsfestar eða skrautfestar milli nælna.
Sörvið á myndinni fannst í Mýrasýslu. Það er
gert af 25 glertölum og tveimur silfurpening-
um, sem borað hefur verið í og þeir
síðan þræddir á festina.
5. Eitt stílafbrigði 11. aldar er
nefnt Urnesstíll, látlaus stíll og
léttur. 1 honum ber mikið á notkun
dýramynda, og eru þessi clýr afar
grönn, hálslöng, háfætt og sveigjan-
leg. Hér á myndinni sjáum við
forna silfurnælu í þessum stíl. Hún
fannst í Rangárvallasýsiu. Kynja-
dýrið, sem myndar uppistöðuna
hefur langan háls, kropp og klofinn
hala og er sveigt og beygt á alia
vegu. Tvær slöngur vefja sig utan
um dýrið.
6. Þórshamar þessi hefur verið borinn í festi um
hálsinn, sennilega sem verndargripur, hvort sem
er í heiðni eða kristni. A hamrinum er vargshaus,
og var festin þrædd í gegnum gin hans.
Hamarinn fannst í Arnessýslu og er sennilega
frá söguöld. Þess má geta, að Þjóðminja-
safnið hefur látið gera og hefur til sölu
afsteypur úr silfri af Þórshamrinum
með eða án festar.
13