Hrund - 01.12.1967, Blaðsíða 30

Svo sýndi Þórunn mcr húsið, að gömlum og
góðum íslenzkum húsmóðursið. Eg hef verið að
láta lagfcera jmislegt hérna uppi, sagði hún, lét meðal
annars taka af svefnherherginu og gera sérstakt hað fyrir
okkur. Það er agnarlítið eins og þú sérð en pcegilcgt að
hafa það. Satt að segja er þetta hús að verða full lítið
fyrir okkur, það hefði vantað eitt herbergi i viðbót. Svefn-
herbergin eru fjögur, eitt fyrir okkur, annað fyrir börnin
það þriðja fyrir Helgu og svo gestaherbergi, sem er nauð-
synlegt, því að við höfum svo oft naturgesti, þegar við
erum heima, bceði vini og kunningja að heiman og annars-
staðar. Bráðum eru krakkarnir orðnir svo stórir, að
þeir þurfa hvor sitt herbergið. Eg get bara ekki hugsað
mér að fara héðan strax - okkur líður svo vel hérna.
Og svona til að leggja áherzlu á orð Þórunnar sungu
fuglarnir nokkur smálög í trjágreinunum úti fyrir
svefnherbergisglugganum.
Það er óneitanlega mikill munur á lífskjörum
þeirra Þórunnar og Vladimirs frá því þau bjuggu í
Moskvu fyrir nokkrum árum. Þar höfðu þau
tveggja herbergja íbúð og þótti gott. Nú þetta hlý-
lega einbýlishús með fallegum garði. Þá áttu þau
bíl að vísu, en vitað var að hann mundi rigna niður
á nokkrum árum, því að enginn var bílskúrinn.
Nú eiga þau tvo bíla, nýjan Citroen, merktan
fánum íslands og Sovétríkjanna, og lítinn sport-
bíl. Það tók þau marga mánuði og margvísleg ó-
þægindi að komast burt úr landi, þótt ekki væri
nema í stuttan tíma t.d. í orlof til fjölskyldu Þór-
unnar. Nú geta þau farið hvert á land, sem þeim
sýnist, fyrirvaralaust, ef þau kæra sig um og hafa
tíma vegna hljómleikaferða. Þá fékk Ashkenazy í
eigin vasa aðeins brot af tekjum af hljómleikum
sínum í Bandaríkjunum. Hann fékk yfírleitt fasta
greiðslu, 150 rúblur, fyrir hljómleika sína, hvar
sem var, hvort þeir voru haldnir í Bandaríkjunum
t.d. í Carnegie Hall í New York eða í smábæ í
Sovétríkjunum. Þessi upphæð var skattfrjáls og
hann þurfti ekki að standa straum af ferðakostn-
aði eða hótelkostnaði. Hinsvegar þurfti hann að
sjá sér fyrir mat og öðrum nauðsynjum af þessari
greiðslu. Afgangurinn rann svo til sovézku yfir-
valdanna og umboðsmannsins, sem þau sömdu
beint við án þess að hann kæmi þar nærri.
Nú rennur að vísu mikill hluti tekna hans til
umboðsmanna og skattayfirvalda og ferðalög hans
eru kostnaðarsöm, en eftir heldur hann þó miklu
hærri tekjum en hann áður hafði umráð yfir og
verður meira úr þeim.
- Það var hrein tilviljun, sagði Þórunn, að við
komumst að þvi einu sinni, hvað mikið vceri greitt fyrir
hljómleikana hans i Bandaríkjunum. Það var í hljóm-
leikaferðinni sumarið 1962, að okkur var óvart fengin i
hendur greiðsluávísunin. Vladimir fékk í sinn hlut tcepa
150 dollara, eða þar um bil, og af því þurftum við að
greiða mat fyrir okkur bceði. Við urðum að lifa mjög
spart vegna þess, að hann var að safna sér fyrir flygli. I
lok ferðarinnar átti hann ekki enn fyrir honum og varð
að fá lán hjá vinafólki okkar til þe'ss að geta keypt hann.
Okkur fannst þetta auðvitað mjög ósanngjarnt. Satt
að segja skil ég ekki sovésjzu yfirvöldin að fara þannig
að ráði sinu. Eg held að þetta sé verra hjá Rússum en
nokkurri annarri þjóð austan tjalds. Við þekkjum til
dcemis búlgarska bassasöngvarann Gihiaourov, sem er einn
hinn besfi i heimi núna. Hann hefur leyfi búlgörsku
yfirvaldanna til að ráða sig hvert sem honum sýnist og
halda sinum tekjum - þarf aðeins að greiða ákveðið hlut-
fall af þeim til búlgarska rikisins - og svo auðvitað skatta
þar sem hann starfar hverju sinni. Hann er yfirleitt á
ferðalögum hálft árið en þess á milli heima og kcerir sig
áreiðanlega ekkert um að flytjast frá Búlgaríu. Því að
auðvitað vilja menn eiga heima í sínu föðurlandi. Það
hefði Vladimir líka kosið, hann er Rússi og elskar Rúss-
land og rnundi hvergi fremur vilja búa en þar, ef hann gceti
verið eins ogfrjáls maður. Akjósan/egast hefði verið að
koma þessu fyrir eins og við vorum að vona að tcekist,
það er, að við cettum heimili bceði í London og Moskvu.
Raunar eigum við ennþá ibúðina i Moskvu og kannski
kemur sá timi, að við getum farið þangað og dvalisj öðru
hverju.
- En það verður ekki i nánustu framtíð ?
- Nei, það held ég tcepast. Við höfum þó rcett um þann
möguleika að ég fari með börnin i heimsókn. Það vceri
sennilega i lagi, þvi að við erum öll á islen^ku vegabréfi
nema Vladimir - erum búin að ganga frá því lóglega,
bceði heima og i Rússlandi.
- Þarf að gera það á báðum stöðunum ?
- Já, það er bráðnauðsynlegt. Eg veit dcemi um fólk,
sem hafði fengið ríkisborgararéttindi i öðru landi en kom-
ið aftur i heimsókn eftir mórg ár og þá ekki fengið að
fara þaðan burt, vegna þess að yfirvöldin gátu sjnt fram
á, að samkvcemt þeirra lögurn vceri það 'ei/pþá rússneskir
ríkisborgarar.
- En heldurðu að ástandið muni eitthvað batna við að
þú fcerir austur?
- Nei, nei, það vceri ekki nema til þess að lofa fólkinu
hans að sjá börnin. Þau hafa nú aldrei séð Nadiu, nema
tengdafaðir minn, sem kom hingað í sumar . . . já, já,
hann var hérna i mánuð og við vorum svo heppin, að blöðin
komust aldrei í fceri við hann. Blaðamenn hér höfðu frétt,
að heiman held ég, að hann vceri vcentanlegur, og þeir
voru sífellt að hringja og spyrjast fyrir um hann. Svo
kom hann einmitt Iþvi, að stríðið milli Israels og Araba
skall á og það átti auðvitað allan hug b/aðanna. Hann
gleymdist þvi alveg, og þurfti hvorki að segja neitt, né
láta vera að segja neitt - sem i blöðunum getur stundum
komið eins illa út, ef ekki verr. Og nú gerum við okkur
vonir urn, að hann fái aftur að fara að ferðast.
- Hefur bann verið kyrrsettur heima fyrir?
- fá, b/essuð vertu, honum hefur ekki verið hleypt úr
landi frá því árið 1958, eftir fyrstu hljómleikaferð
Vladimirs til Bandarikjanna. Aður fór hann oft með
rússneskum skemmtiflokkum, aðallega þó til landa A-
Evrópu, en það var þó betra en ekki.
- Þú segir 1958. Gerðist eitthvað í þessari ferð sem
breytti högum hans. Eg hélt að það hefði verið ákvörðun
ykkar um að hafa samastað á Vesturlöndum sem fyrst
olli erfiðleikunum ?
- Nei, mikil ósköp. Það byrjaði eftirfyrstuferðina hans
til Bandarikjanna. Þá fór með honum maður, sem átti
að vera hans túlkur og aðstoðarmaður en var jafnframt
til þess að lita eftir honum. Þegar heim kom gaf hann
skjrslu, þar sem sagði, að Vladimir hefði sagt þetta
og hitt í ferðinni og honum vceri ekki treystandi. Þá
hafði þegar verið ákveðið, að hann fari fljótt aftur i
hljómleikaferð um Evrópu og Bandarikin, en henni var
afljst og öllum bréfum og fyrirspurnum um hann svarað
á þann veg, að hann vceri veikur eða gceti ekki komið af
jmsum ástceðum. Eg veit um menn, sem héldu meira að
segja að hann vceri dáinn. A þessu gekk i fjögur ár, að
hann fékk ekkert að fara. Þegar ég kom austur, voru
tvö ár liðin af þeim tírna og það bcetti sannarlega ekki úr
skák, þegar hann fór að fara út með útlens^kri stelpu.
Fjölskylda hans og vinir vöruðu hann við mér hvað eftir
annað, þau óttuðust, að hann mundi eyðileggja alveg
framtið sína sem pianóleikara.
30