Hrund - 01.12.1967, Blaðsíða 19

miklu hugarangri. Nútímaþjóðfélag veitir unglingum heldur enga
möguleika á að stofna til sjálfstæðs fjölskyldulífs. Hér er því þörf
fræðslu og sívakandi handleiðslu. Skólann tel ég mjög vanbúinn til
að veita þessa þjónustu og það af þeim ástæðum, sem nú skal greina:
Fræðsluna þarf að veita á réttum tíma, eftir því, sem kynþroska ber
að, en eins og áður sagði, getur það skeikað um 1-3 ár og verður því
ekki slíkri fræðslu komið við í stórum hópum á réttum tíma.
Hér er um trúnaðarmál að ræða og verður ekki um f)allað í stórum
hópum, hvort sem notuð eru orð eða myndir.
Hópkennsla örvar nemendur til umræðna um viðfangsefnið í sínum
hóp. En það er þessari framvindu sízt til framdráttar.
Hættutími til hrösunar eru síðkvöld og nætur en þá eru nemendur
víðs fjarri áhrifavaldi skólans. Að mínu áliti verður það því hlutverk
foreldra að veita þessa fræðslu og umönnun.
Eg vildi undirstrika orðið umönnun. Eg tel móðurina fyrst og
fremst kjörna til þess að veita hana. Þetta á ekki að vera þungbær
skylda, heldur ljúf kvöð. Slíkar viðræður treysta ættarböndin og barnið
vex í eigin vitund, þar sem því fmnst að tveir ábyrgir aðilar ræðist við.
Eðlilegt tel ég, að móðirin sækti ráð til heimilislæknis eða prests
ef henni þætti þurfa.
Þegar aldur og þroski eykst, væri hugsanlegt að veita fræðslu um
getnaðarvarnir og ráð til úrbóta á vandkvæðum við kynmök, en það
hlýtur að vera hlutverk lækna en ekki skóla.
Islendingar hafa verið heilbrigðir í viðhorfum til kynlífs, standa
þeim þjóðum framar, sem oftast er litið upp til og standa framar til
dæmis Dönum og Svíum. Marka ég það af þessu: 1. Klámbókmenntir
og myndir eru enginn söluvarningur á Islandi. 2. Kynsvall mun vera
óþekkt hér. 3. Dagblöð á Islandi gera aldrei æsifregnir t.d. úr nauðg-
unum, geta þeirra aðeins sem frétta, án mynda.
Skólinn getur ekki og á ekki að leysa foreldra af hólmi frá uppeldis-
skyldum þeirra, breyta þar engu síendurteknar fullyrðingar í gagn-
stæða átt ýmissa spekinga um uppeldismál og þeir eru margir hjá
okkur nú.
Skólinn getur sáralítið gert. Hann verður að treysta á foreldrana.
Það er stórhættulegt, sem hér dynur á í blöðum . . . skólinn á, skólinn
skal. Það er aðeins flótti foreldra frá sjálfsagðri skyldu.
Að svo búnu héldu umræðurnar
áfram með eftirfarandi hætti:
Hólmfríður: Eg tel alveg ófært að
treysta því, að mæðurnar veiti stúlk-
um þessa fræðslu, því að það eru
áreiðanlega ekki nema lítill hluti
þeirra, senniiega ekki nema svo sem
10%, sem kemur það í hug. Mér
finnst það því eindregið eðlilegt og
tímabært að skólarnir taki upp slíka
fræðslu og tel þá heppilegasta vett-
vanginn fvrir hana.
Dóróthea: Já, því að skólarnir
eru einmitt sá vettvangur, þar sem
hægt er að tala við börnin í hóp. Og
svo á þetta ekki að leggjast á kenn-
arana, heldur lækni eða hjúkrunar-
konu óviðkomandi skóla.
Jón: Já, en það verður samt
að knýja mæðurnar til þessa. Það
verður að líta á heimilið sem grund-
völl þjóðfélagsins. Það verður með
umræðum og öðru sliku að opna
augu fólkstns. Þetta er skylda, sem
hvílir á öllum og skylda, sem ég trúi
ekki, að fólk vilji almennt losna und-
an.
Hólmfríður: Ég gæti bezt trúað því,
að foreldrarnir gerðu sér ekki grein
fyrir þessu, þeir hafa aldrei verið
fræddir á slíkum grundvelli sjálfir.
Blaðamaður: Getur ekki verið dá-
lítið erfitt fyrir móður að tala við
dóttur á unglingsaldri?
Hólmfríður: Það er svolítið erfitt
fyrir okkar kynslóð, þvi að við vor-
um alin upp við, að aldrei mátti tala
um þetta. Okkur var ekkert sagt. Það
er alveg nýtt fyrir okkur að eiga að
segja barninu til, án þess að hafa það
á samvizkunni, að við séum að spilla
sálarheill þess.
Jón: Þessi feimni er nú horf-
in hjá mæðrum.
Dórothea: Það er ekki það, að
mann skorti vilja til þess að segja
stúlkunum til um þessa hluti, langt
frá því. En það er á timabili, sem
samband móður og dóttur hefur
ýmis takmörk, þó það sé yfirleitt
mjög gott. Dóttirin vill auðvitað
taka það til greina, sem móðirin
segir, en aðeins að vissu marki.
Stúlkur á þessum aldri taka oft meira
mark á öðrum en foreldrum sínum.
En við verðum að athuga, að kyn-
ferðisfræðsla er í rauninni tvíþætt,
annars vegar að búa stúlkurnar undir
að þær fái blæðingar, hinsvegar kyn-
mökin sjálf. Fyrra atriðið veldur,
held ég, engum vandræðum, því að
telpurnar eru þá svo ungar.
Hólmfríður: Já, það er leikur að
tala við þær, þegar þær byrja að hafa
á klæðum. En seinna verður það
erfiðara.
Jón: En það er til, að stúlk-
ur verði hræddar við blæðingar. Trú-
verðugt samtal getur haft góð áhrif.
Móðirin getur komið stúlkunum í
skilning um, að þær verði að forðast
kynmök á þessum árum: Það verður
að vaka yfir tólf til þrettán ára stúlk-
um á hættutímanum, á síðkvöldum,
á næturnar. Það ætlar sér enginn þá
dul að halda krökkunum heima frá
skemmtunum, það er ekki hægt. En
það á ekki að láta þau koma heim
að sofandi foreldrum. Það á að vaka
eftir þeim. Þau eiga að koma beint
heim af skemmtunum en ekki fara
í þessi svokölluðu „partý“. Þar er
hættan. Það eru þessar gistingar hjá
vinkonum sínum, eins og það er
kallað.
Hólmfríður: En það þarf þá að
fræða foreldrana um, hv'ernig þeir
eigi að hjálpa börnunum.
Blaðamaður: Jón — þú minntist á
að kynferðisfræðslan væri trúnaðar-
mál. Finnst þér hún svo persónulegt
atriði að ekki megi ræða það við
fjölmenni?
Jón: Ef það á að tala yfir
heilum bekk, er slík fræðsla tímabær
fyrir suma en aðra ekki.
Blaðamaður: En gerum við stúlk-
unni illt með því að fræða hana, áður
en hún verður kynþroska?
Jón: Það getur orðið áfall,
eða vakið ótímabæra forvitni.
Hólmfríður: Mér finnst þær gjarna
mega fá að vita þetta snemma.
Jón: En skólinn er alveg
vanbúinn að veita þeim þessa fræðslu.
Hver eru viðbrögðin? Það verða um-
ræður í hópnum og enginn veit,
hvernig þær umræður verða.
Dórothea: Það er heillavænlegra,
að umræðurnar snúist um það, sem
læknirinn sagði en eitthvað, sem þau
ímynda sér sjálf. Börn á þessum aldri
eru uppfull af sjálfum sér, þau hugsa
aðeins um sig. Þau vilja og verða að
fræðast. Þau tala um þessi mál í sínum
hópi og það koma fram alls konar
hugmyndir. Þau spinna þær frekar
upp, hcldur en að koma upp um fá-
kunnáttu sína. Ég mundi halda, að
heppilegasti aldurinn fyrir kynferðis-
fræðslu væri 12-14 ára.
Jón: Skólinn stendur auð-
vitað alltaf opinn hverjum sem er. En
ég er samt þeirrar skoðunar, að það
fari bezt á því, að foreldrar annist
þetta.
Gunnlaugur: Ég fékk mína fyrstu
fræðslu í 12 ára bekk. Kennarinn fór
mjög ýtarlega í þennan kafla náttúru-
fræðinnar.
Blaðamaður: Er almennt farið ýtar-
lega í þann kafla í skólunum?
Magdalena: Já, yfirleitt.
Jón: Það er líklega nokkuð
einstaklingsbundið. Kennaraskortur
er mikill á íslandi og í engum greinum
eins og í náttúrufræði. Til eru um 20
ára gömul lög um það, að háskólinn
skuli mennta menn í þessum grein-
um sem öðrum, en það eru aðeins
pappirslög ennþá. Það mun varla
vera neinn lærður náttúrufræðingur
við skóla utan við menntaskólastigið
á Islandi.
Magdalena: Þegar ég var í fjórða
bekk í Menntaskólanum vorum við
þrjátíu stúlkur í bekk og það var
karlmaður, sem kenndi okkur heilsu-
fræði. Við gátum spurt hann um allt
milli himins og jarðar. En auðvitað
vissi maður það, sem mestu máli
skipti, þegar maður var kominn í
fjórða bekk.
Hólmfríður: Það var nú ekki hér
áður fyrr, þá vissi maður ekki neitt
um þetta og tók oft stúdentspróf án
þess. Það er þá orðin framför.
Dórothea: Dóttir mín var í tólf
ára bekk í fyrra, og þá var þessum
kafla alveg sleppt.
Gunnlaugur: Kennarinn minn í tólf
ára bekk sagði, að það væri skylda
sín að kenna okkur þetta. Þeir, sem
voru feimnir, gátu sett fram spurn-
ingar sínar skriflega og þá kom
aldrei fram, hver spurði hvers.
Dórothea: Þekkingarleysið skap-
ar bara vandræði og vitleysu.
Jón: En ég hef trú á þvi,
að hver móðir með sína reynslu sé
fullfær um að sinna þessu hlutverki
sínu. Við höfum ekki nógu lærða
menn í skólanum til þess að taka
þetta að sér.
Dóróthea: Hér er aðeirís um það
að ræða, að hleypa lækni inn í skól-
ann
Blaðamaður: Læknar halda því fram
að þess séu dæmi, að jafnvel þriggja
til fjögurra barna móðir hafi ekki
hugmynd um þetta sjálf, þekki ekki
sjálfa sig. Og hvernig á sú móðir að
vera fær um að miðla dóttur sinni
þekkingu? Þess eru líka dæmi, að
miðaldra kona neiti að líta á sig sem
kynveru. Og finnst ekki dótturinni,
að móðirin sé að setja á hana bönd,
þegar hún talar um þessi mál við
hana, að það felist í því einhver siða-
umvöndun, sem fæli dótturina frá
henni.
Dóróthea: Sú hætta er vissulega
fyrir hendi og þessvegna líklegra, að
einhver óskyldari sé hæfari til að
veita fræðsluna.
Jón: Ja, ég mundi halda að
slík siðaumvöndun ætti alveg fullan
rétt á sér. Og þegar móðir sezt niður
til þess að tala við dóttur sína, að þá
sé alveg kjörið tækifæri til þess að
tala ekki aðeins um líffræðilega, held-
ur líka hina siðferðilegu hlið málsins.
19