Skessuhorn - 19.12.2007, Blaðsíða 55

55 MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER
fyr ir og sölu verð þess næst besta
í milli gjöf og taldi þetta ein hver
mestu happa kaup sem hann hefði
á æv inni gert. Ekki hef ég rek ist á
nein ar vís ur um þenn an hest þó ég
efi ekki að þær hafi orð ið til en í
harð ind um 1916 yrk ir hann:
Tálg ast hold af hross un um,
hama þau í rok un um.
Kjarki, fjöri og kröft un um,
kop ar mest í harð ind um.
Hafðu inni í hús un um
hesta þína á nótt un um.
Miðl aðu þeim moð un um
mylsnu, salla og heyj un um.
Gefðu ung um gæð ing um
græna tuggu á morgn un um,
Launa þeir með létt fær um
lipru og sterku fót un um.
Árið 1895 byggði Jó hann Eyj­
ólfs son í búð ar hús ið í Sveina tungu
sem enn stend ur. Hann hafði þá
það ráð að hann keypti fjölda af
hross um um allt hér að og hafði í
stöð ug um flutn ing um milli Borg­
ar ness og Sveina tungu þannig að
hvert hross fór að eins aðra hvora
ferð. Um haust ið seldi hann síð an
öll hross in nema eina fjögra vetra
hryssu frá Krist leifi sem varð þekkt
reið hross og var köll uð Rotta. Eitt
haust í Þver ár rétt leiddi Jón Eyj­
ólfs son hryss una til bróð ur síns og
sagði:
Hér er mer in brjósta breið
burðasver að vana,
táp leg er og traust í reið
tylltu þér á hana.
Jó hann svar aði:
Nú skal ég Rottu úr rétt un um
ríða hrotta lega.
Bjór inn totta á bæj un um
og bera mig flott í sel skapn um.
Það mun hafa ver ið nokk uð al­
gengt að bænd ur úr Þing valla sveit
og jafn vel víð ar af því svæði sendu
hross til vetr ar göngu upp í Borg­
ar fjörð. Ein hvern tíma fékk Krist­
leif ur send an haga göngu hest á samt
um slagi sem á var skrif að efn is lega
eitt hvað á þessa leið en Krist leif ur
hag ræddi orð un um lít il lega:
Heiti bónd ans hvergi finn,
heim il ið er Kropp ur inn,
fóru í bréf ið fimm krón ur,
fylg ir hest ur mó skjótt ur.
Krist leif ur var mað ur síglað ur
og skemmti leg ur og var haft eft ir
konu sem til þekkti að Snjá fríð ur
hefði ver ið gift tveim ur skemmti­
leg ustu mönn um sem hún hefði
kynnst. Þor steinn Þor steins son frá
Húsa felli var vetr ar mað ur á Stóra
Kroppi vet ur inn 1941 til ‘42 og
læt ur vel af þeirri vist. Ein hvern­
tíma er Þor steinn var að smala,
hitti hann gamla mann inn þar sem
hann sat úti við Flóku og lagði
Krist leif ur þá fyr ir hann gátu orta
á staðn um:
Ferð ast má ég fóta laus,
feig um granda vopna laus,
skapa vegi skóflu laus,
skrafa og raula tungu laus.
Öll sín miklu rit störf vann Krist­
leif ur að mestu eft ir sex tugt þeg ar
fór að fær ast meiri ró yfir líf ið þó
vafa laust hafi hann starf að all mik ið
að skepnu hirð ingu jafn framt. Ætli
eft ir far andi er indi lýsi ekki nokk uð
vel lífs við horfi hans:
Þó að lyfti heim ur hærra
hin um sem að pund ið stærra
hafa feng ið hér í arf.
Sá á nóg sér nægja læt ur.
Not ar tím ann. Snemma á fæt ur
rís og iðk ar ær legt starf.
Krist leif ur and að ist 1. októ ber
1952 en 8. sept em ber 1951 orti
hann og sagði að þetta yrði sín síð­
asta vísa og held ég að það sé rétt:
Úti geri ég ekki neitt,
inni í bæn um kúri.
Verð ur mér því líf ið leitt
líkt og fugli í búri.
Með þess um lín um óska ég öll um
les end um mín um gleði legra jóla og
far sæls kom andi árs og þakka þeim
sem hafa nennt að lesa þessi skrif
mín á und an förn um árum.
Dag bjart ur Dag bjarts son
Hrís um, 320 Reyk holt
S 435 1489 og 849 2715
dd@simnet.is
Lausn á nafnagátu
1. Björn
2. Helgi
3. Torfi
4. Krist inn
5. Grím ur
6. Hreinn
7. Hall ur
8. Ei líf ur
9. Ó feig ur
10. Mey vant
11. Álf ur
12. Sum ar liði
13. Vig fús
14. Kort
15. Dag ur
16. Bogi
17. Ár sæll
18. Orm ur
19. Brand ur
20. Loft ur
Ráðn ing á ferða sögu:
Rýr um gripa haga = Kroppi
Hlýju sitru = Varma læk
Klára band og krakka flík = Múla kot
Fák og Flata = Hesti og Grund
Milli höf uðs og herða = Háls ar
Líf taug ljóss og hita = Foss ar
Fá tækra hæli = Hrepp
Frið ar stað sjó manna = Höfn
Vatns fall vanaðra kinda = Geld ingaá
Fleytu tanga = Skipa nes
Bréfs efni bunu lind ar = Ark ar læk ur
Bjartitangi = Hvíta nes
Enda lok allra strauma = Ós
Fleytu odda = Skipa skaga
Sext án lóð = Mörk
„Sam vinna og sam vera á að­
ventu og jól um á samt helgi jól­
anna er það sem sit ur eft ir í minn­
ing unni, en ekki jóla gjaf irn ar,“ seg­
ir Ragn hild ur Sig urð ar dótt ir um­
hverf is fræð ing ur og bóndi á Álfta­
vatni í Stað ar sveit. For eldr ar henn­
ar voru gaml ir hipp ar sem ekki áttu
sjón varp fyrr en eft ir 1980 og lögðu
mik ið upp úr því að að venta og jól
væru fjöl skyldu tími. Að und ir bún­
ingi jóla var unn ið sam eig in lega
og um jól in sjálf var spil að, sung­
ið, les ið, far ið út að leika og ein­
fald lega not ið sam vista við fjöl­
skyldu og vin i. En tvenn jól sitja þó
fast ar í minn ing unni en önn ur. Það
eru jól in í Bólivíu þeg ar Ragn hild­
ur dvaldi þar sem skiptinemi og síð­
ar norsk jól með eig in mann in um.
Þeg ar frum burð ur inn var bor inn
und ir belti og þau voru ein í litlu
húsi langt inni í skógi þar sem elg ir
og dá dýr gengu um hlað ið og jóla­
skraut ið var búið til úr spag het tíi.
Fyrst eru það jól in í Bólivíu þar sem
Ragn hild ur dvaldi hjá fá tækri fjöl­
skyldu uppi í And es fjöll um.
Lif að fyr ir dag inn í dag
„Ég kom til Bólivíu í febr ú ar, því
skipt in fyr ir þenn an heims hluta
voru á þeim tíma. Ég hafði beð ið
um að fara til fá tækr ar fjöl skyldu
sem gekk eft ir. Þau eru indi án­
ar sem búa í Cochabamba, sem er
bær á há slétt um And es fjalla. Litl­
ir pen ing ar voru til en ef ein hver
eign að ist þá var sleg ið upp veislu
í göt unni. Ég spurði í að halds semi
minni hvort ekki væri gáfu legra að
spara aur inn því ekki væri víst að til
yrðu pen ing ar í næstu viku. Mér var
svar að að það væri vanda mál næstu
viku. Klukk an var varla til þarna og
æðru laus ara og af slapp aðra sam fé­
lag hef ég varla fyr ir fund ið. Fólk ið
var lit ríkt, hjarta hlýtt og glaðvært.
En þjóð in var kúguð og ég upp­
lifði að byssu var beint að enn inu á
mér á með an leit að var í bak pok an­
um mín um. Skóla bún ing ur inn varð
að vera press að ur á rétt an hátt og
við vor um ein ung is tvö sem vor­
um hvít í skól an um. Á landa kort­
inu sem hékk fyr ir ofan krít art öfl­
una í kennslu stof unni var ekk ert Ís­
land og ég átti í erf ið leik um með að
fá bekkj ar systk ini mín til að trúa því
að land ið væri til. Áður fyrr trúðu
indíán ar á sólguð inn sem var bjart­
ur og dýrk un þeirra á hinu ljósa
hör undi var tak marka laus, áður en
Evr ópu bú ar sýndu þeim klærn ar
er þeir arð rændu þjóð ina t.d. með
vinnslu á silfri í þeirra eig in landi.
Hund ur er líka kjöt
Hjá fjöl skyld unni minni var mál­
tíð in hugs uð út frá diskn um. Einn
þriðji var græn meti, einn þriðji
kart öfl ur og síð an einn þriðji hrís­
grjón eða ein staka sinn um kjöt. Þá
var það yf ir leitt klær eða væng ur af
kjúklingi, hið ó dýrasta sem fékkst.
Úr þessu var líka stund um soð in
súpa. Þau áttu hund sem ég var afar
hrif in af. Hann felldi lít ið epla tré
sem var við hús ið. Það þótti dauða­
synd og því var hund in um lóg að.
Úr hon um var síð an eld uð hunda­
súpa. Eft ir á að hyggja sé ég reynd­
ar að fyr ir fjöl skyld unni minni var
hund ur inn bara kjöt sem þurfti að
nýta, en ég hugs aði ekki þannig
þá.“
Djöf ull inn kynnt ur
til sög unn ar
„Ég hafði kynnst konu sem
kenndi ensku á flug vell in um og inn
til henn ar flutti ég yfir jól in. Þessi
kona hafði kom ið til Bólivíu fyr ir
mörg um árum og ver ið nunna þar
í 40 ár. Hún gifti sig síð an eft ir sex­
tugt og ég bjó hjá henni og eig in­
mann in um. Það var rétt fyr ir jól
og mér er afar minn is stætt að á að­
fanga dags kvöld ið þeg ar ég hafði
ver ið að reyna að gera jólastemn­
ingu með því að setja bómul í
glugg ann (úti var steikj andi hiti
og eng in von um hvít jól). Kom þá
hin góða amma mín, sett ist á rúm­
stokk inn og tók að lesa fyr ir mig um
djöf ul inn. Ég varð að vita um til vist
hans og ótt ast eins og Guð. Mér
varð að vera ljóst hvað biði mín ef
ég breytti ekki sam kvæmt ritu al inu.
Þetta varð mjög eft ir minni legt að­
fanga dags kvöld. Jóla dag arn ir fóru
síð an í messu hald. Það var ekk­
ert skreytt að ráði, skraut ið þeirra
eru helgi mynd ir af Mar íu, Jós ep og
Jesú barn inu og eitt hvað í þá veru.
Eng in jóla ljós eru held ur not uð.
Ekk ert sér stak lega bak að eða þrif ið
og einn pakki á mann. Þó var þessi
fjöl skylda ekk ert fá tæk, þau höfðu
ein fald lega ekki sömu siði og við.“
Fá tækt in gíf ur leg
Greini legt er að dvöl in í Bólivíu
sit ur á marg an hátt fast í Ragn hildi.
Víð ast hvar var fá tæk tin gíf ur leg en
einnig kúg un in og hræðsla við yf ir­
boð ar ana. Ör ygg is net ið var götótt.
Fá tæk ar kon ur fæddu börn sín und­
ir tré, kenn ar ar voru illa laun að ir
og því voru verk föll tíð í rík is rekna
skól an um sem hún sótti. Marg ar
slá andi sög ur flugu eins og um fal­
in fang elsi. Vatn ið var bor ið heim
og þvott ur þveg inn með steini, sem
hún seg ist hafa ver ið orð in leik in í
að nota. Hús in voru mörg byggð
úr leir og mold sem þorn aði í sól­
inni og ann að eft ir því. Ragn hild ur
seg ist þó hafa lært margt af þess ari
dvöl, lært að skilja sjálfa sig og aðra
bet ur en áður. Þetta var dá sam leg­
ur tími en það er líka mik il vægt að
skilja hvað við höf um það að mörgu
leiti gott hér heima á Ís landi.
Elg ir gengu um hlað ið
Það eru önn ur jól sem Ragn­
hildi eru minn is stæð en af allt öðr­
um á stæð um. Á þess um tíma mót­
um hafði hún stund að nám í Nor­
egi í tæp fimm ár. Frum burð ur inn
var kom inn und ir belti og unnust­
inn kom inn í heim sókn til að deila
með henni jól um. Þau voru ein í
litlu rauðu húsi, langt inni í skógi.
Voru aura lít il og spil að var eft­
ir því. Ragn hild ur seg ist alltaf hafa
ver ið mik ið jóla barn og alin upp í
því að vera með fólk inu sínu um
há tíð ina, rækta fjöl skyldu bönd in
og vinna hlut ina sam an. „Við fór­
um og hjugg um okk ur jóla tré úti í
skógi. Átt um ekk ert jóla skraut svo
það var bara búið til. Með al ann­
ars brædd um við kerta vax og gerð­
um jóla skraut úr spag het tíi,“ seg ir
Ragn hild ur og skelli hlær að þess­
ari end ur minn ingu. „Úti var jóla­
snjór, eins og hann ger ist flott ast­
ur, hunds lappa drífa. Þarna vor um
við, ein í heim in um með elg, dá dýr
og héra spíg spor andi við hús ið og
villi kött í eldi við ar geymsl unni. Við
fór um út, gerð um lít il snjó hús sem
við sett um kerti inn í, rölt um um
og nut um þess að vera til. Í minn­
ing unni var stemn ing in ynd is leg en
þessi jól voru líka kafla skil í okk­
ar lífi. Þarna var full orð ins líf ið að
byrja,“ sagði Ragn hild ur Sig urð ar­
dótt ir að lok um.
bgk
Upp lifði jól í And es fjöll um og í norsk um skógi
Rætt við Ragn hildi Sig urð ar dótt ur um hverf is fræð ing og bónda á Álfta vatni