Læknablaðið - 15.06.2002, Blaðsíða 22

FRÆÐIGREINAR / RISTILKRABBAMEIN
Þetta er staðfest í okkar rannsókn með beitingu sömu
aðferðar varðandi krabbamein í ristli. Það er mikil-
vægt að brjóta Jass-flokka niður í þá sjálfstæðu þætti
sem flokkunin er byggð á svipað og við gerðum í fjöl-
þáttagreiningunni. Þættirnir fjórir sem saman mynda
Jass-flokka reyndust allir marktækir áhættuþættir í
einþáttagreiningu. í fjölþáttagreiningunni reyndust
þrír af þessum þáttum hafa marktækt spágildi, það er
eitilfrumuíferð í umhverfi æxlis, vaxtarháttur æxlis-
jaðars og meinvörp í eitlum. Hins vegar hafði þáttur-
inn að æxli var bundið við ristilvegg ekki marktækt
spágildi í fjölþáttagreiningu. Síðasttaldi þátturinn
kemur einnig inn sem atriði í Dukes-flokkun æxlanna
og á þann hátt einnig inn í fjölþáttagreininguna.
Ýmsir hafa rannsakað einstaka þætti sem mynda
Jass-flokka, svipað og við, svo sem um vöxt innan eða
út fyrir garnarvegg (11,13), eitlameinvörp (13), vaxt-
arhátt æxlisjaðars, það er ýtandi eða ísmjúgandi (12,
14, 25) og talið flokkana hafa forspárgildi um lifun.
Einn rannsakandi taldi eitilfrumuíferð við æxli ekki
hafa forspárgildi (14).
Æxli með tilliti til hliðarbrúnar sýnis: Þessi þáttur
reyndist hafa sjálfstætt marktækt forspárgildi í rann-
sókn okkar og kemur það ekki á óvart. Aðeins rúm
7% æxlanna töldust vera í hliðarbrún sýnis. Höfund-
ar gera sér vel grein fyrir galla í aðferðafræði rann-
sóknarinnar hvað þennan þátt varðar, þar sem ekki
er unnt í niðurstöðum að aðgreina sérstaklega þau
æxli sem aðeins voru vaxin út á lífhimnuyfirborð frá
þeim æxlum sem skorið hafði verið í gegnum í aðgerð
eða frá þeim sem hvort tveggja á við um. Fjöldi til-
fella í hverjum slíkum hóp yrði þó fremur lítill.
Kaplan-Meier lifunarlínurit: Lifunarlínuritin sem
sett eru fram í þessari grein sýna glögglega fram á
þann mun sem sannarlega er á lifun einstaklinga
þegar meinafræðilegir þættir hvers æxlis eru teknir til
athugunar. Ekki kemur þó fram mikill munur á lifun
þeirra einstaklinga sem flokkuðust með Dukes A
æxli borið saman við þá sem flokkuðust með Dukes
B æxli og er það óvanalegt. Við höfum ekki ákveðnar
skýringar á þessu en einhver hluti skýringar getur
leynst í því að erfitt getur reynst í afturvirkri könnun
að meta slík æxli nákvæmlega með tilliti til Dukes A
eða B, einkum á mjög gömlum sýnum þar sem ná-
kvæmlega staðlaðar vinnuaðferðir við vinnslu vefja-
sýna hafa ekki verið notaðar. Innan við 10% æxlanna
í okkar rannsókn flokkuðust sem Dukes A æxli. Hins
vegar er hlutfall æxla á hveiju Dukes-stiga í okkar
rannsókn sambærilegt við það sem gjaman hefur ver-
ið birt, og styður það áreiðanleika rannsóknar okkar
hvað þetta varðar.
Þessi rannsókn var takmörkuð við tímabilið 1955-
1989, sem og fyrri grein höfunda um ristilkrabbamein
(3), en til stendur að athuga síðar tímabilið eftir 1989
og þá sérstaklega með tilliti til breytinga sem orðið
hafa á ýmsum meinafræðilegum þáttum frá fyrri
tíma.
Boðskapur: Niðurstöður okkar um marga meina-
fræðilega þætti sem athugaðir hafa verið á mjög sam-
ræmdan hátt varðandi æxli hjá heilli þjóð á 35 ára
tímabili renna stoðum undir ýmislegt sem þegar hef-
ur verið viðurkennt læknisfræðilega varðandi lifun og
hefðbundna rannsakaða meinafræðilega þætti ristil-
krabbameina. Nokkrar niðurstöður okkar leiða í ljós
mjög afdráttarlaust að ýmsir fleiri þættir skipta máli
og svo virðist sem þeir hafi hingað til ekki verið nægi-
lega metnir. Þar ber að nefna sérstaklega vaxtarhátt
æxlisjaðars, eitilfrumuíferð í umhverfi æxlis og hvort
æxlisvöxtur sé í hliðarskurðbrún og/eða á yfirborði
lífhimnu sýnisins. Þessi rannsókn okkar sýnir því
fram á nauðsyn þess að þessir meinafræðilegu þættir,
sem hingað til hefur ekki verið mikill gaumur gefinn,
séu sérstaklega og sjálfstætt metnir varðandi hvert
ristilkrabbamein og að þessir meinafræðilegu þættir
séu tilgreindir sérstaklega í vefjasvörum ristilkrabba-
meinssjúklinga.
Þakkir
Höfundar þakka Þorgeiri Þorgeirssyni fyrrverandi
yfirlækni á meinafræðideild Fjórðungssjúkrahússins
á Akureyri fyrir aðgang að skriflegum gögnum og
vefjasýnum deildarinnar til endurskoðunar. Vísinda-
sjóður Krabbameinsfélags íslands og Vísindasjóður
Landspítalans fá þakkir fyrir styrkveitingar til rann-
sóknarinnar.
Heimildir
1. Hakulinen T, Andersen A, Malker B, Pukkala E, Schou G,
Tulinius H. Trends in cancer incidence in the Nordic countries.
A collaborative study of the five Nordic Cancer Regist-
ries.Acta Pathol Microbiol Immunol Scand Suppl. 1986; 288:
1-151.
2. Cancer in the Nordic Countries. Bulletin of the Association of
the Nordic Cancer Registries (ANCR). Helsinki: ANCR;
1999: pp 6,14.
3. Jónasson L, Hallgrímsson J, Theodórs Á, Jónsson P, Magn-
ússon J, Jónasson JG. Ristilkrabbamein á íslandi 1955-1989.
Meinafræöileg athugun. Læknablaðið 2001; 87:111-7.
4. Histological Typing of Intestinal Tumours. 2nd ed. Collabora-
tion with pathologists in 9 countries. Intemational Histological
Classifícation of Tumours. Springer-Verlag, Berlin, Heidel-
berg, New York, London, Paris, Tokyo, Hong Kong: World
Health Organization; 1989.
5. Tbrnbull RB jr, Kyle K, Watson FR, Spratt J. Cancer of the
colon: the influence of the no-touch isolation technic on
survival rates. Ann Surg 1967; 166:420-7.
6. Jass JR, Morson BC. Reporting colorectal cancer. J Clin
Pathol 1987; 40:1016-23.
7. Cox DR. Regression models and life tables. J R Stat Soc 1972;
34:187-220.
8. Kaplan EL, Meier P. Non-parametric estimation from incom-
plete observations. J Am Stat Assoc 1958; 53:457-81.
9. Gebski V, Leung O, McNeiI D, Lunn D. SPIDA User s
manual. Version 6. New South Wales, Australia. Statistical
Computing Laboratory, Macquarie University; 1992.
10. Anand SS, Smith AE, Hamilton PW, Anand JS, Hughes JG,
Bartels PH. An evaluation of intelligent prognostic systems
for colorectal cancer. Artif Intell Med 1999; 15:193-214.
11. Park YJ, Park KJ, Park JG, Lee KU, Choe KJ, Kim JP.
Prognostic factors in 2230 Korean colorectal cancer patients:
analysis of consecutively operated cases. World J Surg 1999;
23:721-6.
12. Cusack JC, Giacco GG, Cleary K, Scott Davidson B, Izzo F,
Skibber J, et al. Survival factors in 186 patients younger than
486 Læknablaðið 2002/88