Læknablaðið - 15.06.2002, Blaðsíða 34

FRÆÐIGREINAR / SAMBAND SKÓLAGÖNGU OG LÍFSLÍKNA
Table I. Number of positive and negative answers to questions on physical activity
according to educational group. Men.
Educational group
1 2 3 4
Question Yes No Yes No Yes No Yes No
Regular physical exercise after age 20 years 521 2589 1131 2914 468 629 423 446
Regular physical exercise after age 40 years 245 2659 567 3075 252 753 243 524
Age during exercise 20-29 years 299 2811 717 3328 346 769 275 594
30-39 years 222 2888 521 3524 259 856 251 618
40-49 years 201 2703 492 3150 222 783 229 538
50-59 years 138 1862 294 1908 123 488 114 336
Exercise type Swimming 336 2774 751 3294 322 793 287 582
Walking 145 2965 326 3719 167 948 168 701
Table II. Number of positive and negative answers to questions on physical activity
according to educational group. Women.
Educational group
1 2 3 4
Question Yes No Yes No Yes No Yes No
Regular physical exercise after age 20 years 749 4561 1083 2565 259 399 63 94
Regular physical exercise after age 40 years 512 4483 707 2521 189 414 40 103
Age during exercise 20-29 years 251 5059 451 3197 111 547 38 119
30-39 years 315 4995 549 3099 132 526 41 116
40-49 years 357 4638 582 2646 155 448 37 106
50-59 years 333 3234 396 1554 95 309 20 66
Exercise type Swimming 432 4878 703 2945 174 484 48 109
Walking 243 5067 417 3231 119 539 33 124
kvætt samband er á milli lengdar skólagöngu og lífs-
líkna (5-8). Þórður Harðarson og fleiri sýndu fram á í
Hóprannsókn Hjartaverndar að jákvætt samband
milli lífslíkna fólks og lengdar skólagöngu þess á
einnig við í íslensku samfélagi (9).
Þó að Kristján Guðmundsson og fleiri hafi sýnt
fram á misjafna dreifingu ýmissa áhættuþátta (blóð-
þrýstings, reykinga og kólesteróls í blóði) eftir lengd
skólagöngu í Hóprannsókn Hjartaverndar (10) þá
skýrir það ekki ofangreindan mun á dánartíðni nema
að litlu leyti.
Regluleg líkamshreyfing hefur löngum verið talin
heilsubót. Sýnt hefur verið fram á þetta í faraldurs-
fræðilegum rannsóknum. Þar hefur komið hefur í ljós
að hreyfingarleysi minnkar lífslrkur verulega og lífs-
líkur aukast í hlutfalli við stundaðar líkamsæfingar og
hreyfingu (11-13). Fram á þetta hefur einnig verið
sýnt í Hóprannsókn Hjartaverndar (14).
Markmið þessarar rannsóknar var því í fyrsta lagi
að kanna hvort tengsl væru á milli lengdar skóla-
göngu og ástundunar líkamsæfinga sem áhættuþátta
og í öðru lagi hvort slík tengsl gætu skýrt fyrrgreindan
mun á dánartíðni eftir lengd skólagöngu að einhverju
leyti.
Þær tilgátur sem við lögðum upp með í þessari
rannsókn voru: fólk með lengri skólagöngu að baki
er líklegra til að stunda reglulegar líkamsæfingar af
einhverju tagi og hluti af mun á lífslíkum eftir lengd
skólagöngu skýrist af mismikilli ástundun líkams-
hreyfingar.
Þýði og aðferðir
Rannsókn þessi var hluti af Hóprannsókn Hjarta-
vemdar sem hófst árið 1967.1 Hóprannsókn Hjarta-
vemdar var upphaflega rannsóknarþýðið allir sem
búsettir voru í Reykjavík og nágrannabæjum sam-
kvæmt þjóðskrá fyrsta desember 1966, karlar fæddir
1907-1934 og konur fæddar 1908-1935, alls 30.795
einstaklingar. Þýðinu var skipt í sex hópa, A-F, eftir
fæðingardögum. Rannsóknin hefur farið fram í sex
áföngum. Hópi B var boðið í alia áfangana (undan-
tekningar: aðeins var boðið helmingi kvenna í III
áfanga og aðeins þeim sem orðnir voru 70 ára í VI
áfanga). í II áfanga var hópi C boðið að auki, í III
áfanga hópum A og C, í IV áfanga hópi D, í V áfanga
hópi E og í VI áfanga hópi F (70 ára og eldri).
Til grundvallar þessari rannsókn voru 18.912 þátt-
takendur í Hóprannsókn Hjartaverndar (karlar 9139
og konur 9773) sem mættu í fyrstu heimsókn sína á
áranum 1967-1991, í fyrstu fimm áföngunum. Hópur
F er því ekki með. Meðalaldur karla var 52,3 ár (33-
79 ára) og kvenna 53,3 ár (33-81 árs). Um 70% boð-
aðra þátttakenda mættu. Eftirfylgd var fram til 31.
desember 1997, eða 6-30 ár.
Allir sem tóku þátt í Hóprannsókn Hjartavemdar
svöruðu spurningalista þar sem spurt var um heilsu-
farslega og félagslega þætti, meðal annars menntun
og ástundun líkamshreyfingar. Hvað varðar líkams-
æfingar þá var í fyrsta lagi spurt „Hafið þér stundað
(eftir 20 ára aldur) eða stundið þér nokkrar íþróttir
eða líkamsæfingar reglulega?" Ef svarið var játandi
var spurt nánar um á hvaða aldursskeiði eftir tvítugt
líkamsæfingar voru stundaðar og gefinn möguleiki á
fjórum tímabilum; 20-29,30-39,40-49 og 50-59. Einn-
ig var spurt hvaða íþróttir eða líkamsæfingar voru
stundaðar og gefinn kostur á 11 flokkum; sundi, leik-
fimi, frjálsum íþróttum, knattleik, badminton (borð-
tennis, tennis), golfi, gönguferðum, júdó, útreiðum,
trimmi og öðru. Algengast var að þátttakendur stund-
uðu sund og gönguferðir og var slík ástundun því
greind sérstaklega. Eftir að þátttakendur höfðu
svarað listanum fór þjálfaður starfsmaður í gegnum
listann með viðkomandi. Þátttakendur mættu síðan í
blóðrannsóknir og læknisskoðun.
A
498 Læknablaðið 2002/88