Læknablaðið - 15.06.2002, Blaðsíða 33

FRÆÐIGREINAR / SAMBAND SKÓLAGÖNGU OG LÍFSLÍKNA
Samband skólagöngu, líkamshreyfíngar
og lífslíkna
Einar Þór
Þórarinsson1
Þórður
Harðarson1,2
Helgi Sigvaldason3
Nikulás Sigfússon3
‘Læknadeild Háskóla íslands,
2Lyflækningadeild Landspít-
alans, ’Rannsóknarstöð
Hjartaverndar.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Einar Þór Pórarinsson,
Bárugata 34,101 Reykjavík,
ein@islandia.is
Lvkilorð: Dánartíðni,
ástundun líkamsœfinga,
skólaganga, hjarta- og
œðasjúkdómar.
Ágrip
Inngangur: Vel þekkt er sambandið á ntilli lengdar
skólagöngu og lífslíkna. Við höfum sýnt fram á þetta
samband í Hóprannsókn Hjartaverndar. Það skýrðist
aðeins að hluta til af mismunandi vægi þekktra
áhættuþátta eftir skólagöngu. Markmið þessarar
rannsóknar var að kanna hvort ástundun líkams-
hreyfingar væri mismikil eftir lengd skólagöngu og
hvort slíkur mismunur gæti skýrt frekar samband
skólagöngu og dánartíðni.
Efniviður og aðferðir: Rannsókn þessi var hluti af
Hóprannsókn Hjartavemdar. Til grundvallar þessara
niðurstaðna eru gögn 18.912 þátttakenda, skipt í fjóra
hópa eftir lengd skólagöngu. Allir þátttakendur svör-
uðu spurningalista um eigið heilsufar og fleira, meðal
annars ástundun líkamsæfinga. Reiknað var sam-
band skólagöngu og ástundunar líkamsæfinga með
aðhvarfsgreiningu (logistic regression). Reiknuð var
út dánaráhætta með áhættulíkani Cox. Leiðrétt var
fyrir aldri, skoðunarári, þekktum áhættuþáttum
(blóðfitu, blóðþrýstingi, hæð, þyngd, reykingum,
notkun háþrýstingslyfja og sykurþoli) og ástundun
líkamsæfinga.
Niðurstöður: Sýnt var fram á marktækt jákvætt
samband á milli reglulegrar ástundunar líkamsæfinga
og menntunar (p<0,001). Þegar leiðréttingu fyrir
ástundun líkamsæfinga var bætt við leiðréttingu fyrir
þekktum áhættuþáttum, aldri og skoðunarári minnk-
aði samband skólagöngu og heildardánartíðni hjá
báðum kynjum (fyrir karla úr 23% mismuni á stystu
og lengstu skólagöngu í 20%. Fyrir konur voru sam-
svarandi tölur 9% og 7%). Sama tilhneiging var til
staðar varðandi kransæðadauða hjá körlum og að
minna leyti hvað varðaði dauða af völdum krabba-
meins.
Alyktanir: Mismunandi ástundun líkamsæfinga
eftir lengd skólagöngu á hlut í að skýra samband
dánartíðni og skólagöngu hvað varðar heildardánar-
tíðni og kransæðadauða. Enn stendur þó eftir mark-
tækur mismunur á dánartíðni eftir lengd skólagöngu
sem er óútskýrður.
Inngangur
Mismunur á heilsufari eftir þjóðfélagsstöðu er löngu
þekkt staðreynd og hefur verið rannsóknarefni
margra vísindamanna. Nú síðustu ár hefur þessi mis-
munur verið á þann veg að þeir sem skipa lægri þjóð-
félagshópa búa við verri heilsu og lakari lífslíkur (1-4).
ENGLISH SUMMARY
Þórarinsson EÞ, Harðarson Þ, Sigvaldason H,
Sigfússon N
The relationship between educational level,
physical activity and mortality
Læknablaðið 2002; 88: 497-502
Objectives: The relationship between educational level
and mortality is well known. This has been shown in the
Reykjavik Study and was only partly accounted for by
unequal distribution of known risk factors. The objective of
the present study was to explore the relationship between
educational level and physical activity and whether that
relationship could partly explain differences in mortality.
Material and methods: This is a part of the Reykjavik
Study. Presented is data from 18,912 participants, divided
into four groups by educational level. Physical activity was
assessed by questionnaire. The relationship between
physical activity and educational level was assessed by
logistic regression and between mortality and educational
level by Cox regression analysis. Adjustments were made
for age, year of examination, known risk factors (serum
lipids, blood pressure, height, weight, smoking, use of anti-
hyertensive drugs and 90 min glucose tolerance) and
physical activity.
Results: There was a positive relationship between
physical activity and educational level (p<0.001). By
adding adjustments for physical activity to a multiple
regression analysis containing other known risk factors the
relationship between total mortality and educational level
was reduced. For highest versus lowest educational group
hazard ratio was elevated from 0.77 to 0.80 for men and
from 0.91 to 0.93 for women. Same trend existed for
cardiovascular mortality and to a less extent for cancer
mortality.
Conclusion: The association between educational level
and mortality can be partly explained by differences in
leisure-time physical activity. In spite of adjustments for
known risk factors and physical activity there remains a
statistically significant relationship between educational
level and mortality.
Keywords: Mortality, physical activity, education,
cardiovascular disease.
Correspondance: Einar Þór Þórarinsson, ein@islandia.is
Sá mælikvarði sem einna mest hefur verið notaður
til að mæla þjóðfélagsstöðu fólks í rannsóknum síð-
ustu ára er lengd skólagöngu þess. Þessi mælikvarði á
þjóðfélagsstöðu hefur endurtekið reynst hafa for-
spárgildi fyrir heilsu fólks og lífslíkur í þá veru að já-
Læknablaðið 2002/88 497