Læknablaðið - 15.03.2006, Blaðsíða 28

FRÆÐIGREINAR / ANDNAUÐ
Tafla III. Meðferð í öndunarvét.
Þrýstingsstýrö Rúmmálsstýrö Ekkií vél
Fjöldi 74 70 11
Hlutfall 48,4 45,2 7,1
Látnir 29 32 0
APACHE II 15,4 15,5 10,2
po2/fío2 85,5* 99,9 97,4
Dánarhlutfall 38,7* 45,7 0
Fjöldi 1988-1992 9 48
Fjöldi 1993-1997 65 22
Taflan sýnir yfirlit yfir öndunarvélarmeðferð á tímabilinu
♦tölfræðilega marktækur munur.
Meðaltími frá áfalli að staðfestum BAH var
3,2 dagar (±2,5 dagar) en miðgildi var tveir dagar.
Eins og sést á mynd 2 er heilkennið komið fram
tveimur dögum eftir áfall í 52% tilfella og í 72%
tilfella eru sjúklingar með staðfest BAH 1-3
dögum eftir áfall. Dánarhlutfall er hæst ef BAH
kemur fram á fyrsta sólarhring eftir áfall (50%) en
einnig ef heilkennið birtist meira en sjö dögum frá
áfalli (62%).
Eins og sést á mynd 3 sem sýnir dreifingu BAH
tilfella eftir árstíðum, virðast flest tilfelli greinast á
haustmánuðum, september-desember.
Orsakir bráðra andnauðarheilkenna eru sýnd-
ar í töflu IV. Algengustu orsakir reyndust vera
lungnabólga, fjöláverkar, lífhimnubólga, sýklasótt
og stórar skurðaðgerðir. Dánartíðni var mismun-
andi eftir orsökum og var hæst þar sem orsökin var
hjartastopp, heilahimnubólga, nýrnabilun, bruni
eða drukknun. Lægst var dánartíðni ef orsökin var
fjöláverkar (4,5%) eða fóstureitrun (7,5%). BAH
í kjölfar stórra skurðaðgerða í kviði, brjóstholi
og á ósæð hafa háa dánartíðni í för með sér eða
70-83%. Orsök andnauðarheilkenna var að finna
innan lungna í 29% tilfella en í 71% utan lungna
og höfðu þeir lægra dánarhlutfall (36,5%) miðað
við þá sem höfðu orsök innan lungna (50%).
Lungnamyndir voru fáanlegar í 102 tilfellum
en höfðu ekki verið varðveittar í 53 tilfellum,
aðallega frá fyrstu árum tímabilsins. Stuðst var
við ritaðan úrlestur á röntgensvörum ef mynd var
ekki fáanleg.
Gefin voru stig eftir lungnaáverkakvarða
Murray‘s (11) en samkvæmt honum er um alvar-
legan lungnaáverka eða BAH að ræða ef stigin
eru >2,5. Lægsta gildi var 2,3 hjá 11 sjúklingum
en 144 sjúklingar voru með LIS >2,5. Tveir þeirra
sjúklinga sem voru með LIS 2,3 létust. Meðalgildi
hjá öllum sjúklingum var 3,0 ±0,4. Ekki var mark-
tækur munur á LIS hjá sjúklingum sem lifðu af
borið saman við þá sem létust.
Umræða
Þessi rannsókn er fyrsta athugun á BAH á ís-
landi og hún sýnir að heilkennið er umtalsvert
vandamál á gjörgæsludeildum á íslandi. BAH
leggst á fólk á öllum aldri og nýgengi virðist fara
vaxandi. Meðferð er umfangsmikil, langflestir
sjúklingar þurfa meðferð í öndunarvél og dvelja
á gjörgæsludeildum í um tvær til þrjár vikur.
Sjúkrahúsvist er að meðaltali 39 dagar þannig
að meðhöndlunin er kostnaðarsöm. Samkvæmt
niðurstöðum rannsóknarinnar er nýgengi BAH á
íslandi 5,9 tilfelli á hverja 100.000 íbúa. Nýgengi
hefur aukist og er að meðaltali 7 tilfelli/100.000
íbúa/ár síðustu fimm ár rannsóknarinnar en síðasta
árið greindust 9,6 tilfelli á hverja 100 þúsund íbúa.
Aukningin er að vísu ekki tölfræðilega marktæk
(p=0,059) en þó ekki langt frá því og hægt að segja
að það sé tilhneiging til aukningar. Ekki er að fullu
ljóst af hverju þetta stafar en ætla má að það sé
tengt betri lifun sjúklinga eftir alvarleg áföll.
Tíðnitölur hafa verið mismunandi vegna óljósra
skilgreininga á heilkenninu. í rannsókn frá Kanarí-
eyjum frá 1989 (12) var tíðnin talin vera 1,5-3,5
tilfelli/100.000 íbúa á ári. Önnur rannsókn frá
Bandaríkjunum (13) leiddi í ljós tíðni 5,1 til-
felli/100.000 íbúa/ár. Samkvæmt þýskri rannsókn
frá 1995 (14) er tíðnin 3 tilfelli/100.000 íbúa/ár og
dánarhlutfall 59%. Samnorræn rannsókn sem náði
meðal annars til íslands var birt 1999 (15) þar sem
204 Læknablaðið 2006/92