Læknablaðið - 15.03.2006, Blaðsíða 41

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HEILBRIGÐISPÓLITÍK
heild sinni. Þær töluðu sama mál og stjórnvöld, og
embættis- og stjórnmálamenn fundu allt í einu hóp
inni á sjúkrahúsunum sem þeir gátu talað við um
fjármál og rekstur.
Á sama tíma gengur mikið á í samskiptum
lækna og stjórnmálamanna og í þeim átökum
mátti greina ákveðinn brest í því trausti sem ríkja
þarf í samskiptum milli ríkis og lækna. Læknar
hafa umboð frá stjórnmálamönnum til þess að
taka læknisfræðilegar ákvarðanir sem hafa í för
með sér kostnað og þetta umboð byggir einmitt
á slíku trausti. En til þess að fylgja eftir samning-
um milli ríkis og sjúkrahúsa tilnefndu stjórnvöld
nefnd háttsettra embættismanna sem kölluð var
„vitringarnir þrír“, þeir Magnús Pétursson, Hjör-
leifur Kvaran og Kristján Erlendsson. Þeir höfðu
umboð yfirvalda til að knýja fram efndir innan
sjúkrahúsanna. í framhaldinu, eða í lok árs 1997
og á árinu 1998, fara hlutirnir að gerast hratt og
ákvörðun um sameiningu kom síðan eins og þruma
úr heiðskíru lofti ofan í mjög erfitt ástand þar sem
læknar höfðu átt í hörðum deilum vegna samninga
við Tryggingastofnun ríkisins, verið í innbyrðis
deilum og einnig í átökum vegna sjúkrahúsanna í
Reykjavík."
Stjórnvöld gengu í gildru
- í fyrirlestri þínum sagðirðu að stjórnvöld hefðu
viljað sameina sjúkrahúsin til þess að ná betri
tökum á rekstrarkostnaði þeirra. Hins vegar væri
það þekkt í fræðunum að sameiningar sjúkrahúsa,
ekki síst í litlum samfélögum, fæddu oft af sér stór
og voldug bákn sem yxu stjórnvöldum yfir höfuð,
þau gætu ekki tekist á við svo öflugar stofnanir
sem byggju yfir mikilli sérhæfingu. Hvernig skýr-
irðu þessa mótsögn?
„Ég held að menn hafi ekki gert sér grein fyrir
þessu, og að þeir hafi einfaldlega gengið í gildru.
Fræðin segja mér að eina leiðin sem stjórnvöld hafi
til að hafa áhrif á sérhæfða starfsemi eins og starf-
semi sjúkrahúsa er, sé að höfða til einstakra hópa.
Það var gert hér því þegar búið var að útvatna and-
stöðu lækna var höfðað til akademíunnar og búið
til háskólasjúkrahús. Þessi fræði gefa vísbendingu
um að í framhaldinu verði til afar sterk einokun-
arstofnun sem ein býr yfir þeirri þekkingu sem
stefnumótun í heilbrigðismálum þarf að byggja á,
og það sem meira er, einokunaraðstaðan er byggð
upp á og styrkt með máttugri ímynd, í þessu til-
viki er sú ímynd háskóla- og hátæknisjúkrahús.
Almennir stjórnmálamenn hafa nánast engin tök
á að rísa gegn slíku fyrirbæri enda hafa fæstir
þeirra áhuga á að agnúast út í þá ímynd mennt-
unar og framfara sem stofnun með slíka ímynd og
„mission" býr yfir.
Ég held að betra væri fyrir fámennt þjóðfélag
að byggja upp opnara sjúkrahúskerfi með minni en
fleiri stofnanir sem gætu haft meiri tengsl við aðra
þætti heilbrigðisþjónustunnar og út í samfélagið
og um leið notið samúðar hjá almenningi sem liti
þá síður á þjónustuna sem eitthvert yfirþyrmandi
bákn. Sú spurning vaknar hvort háskólasjúkrahús-
líkanið sem við þekkjum frá milljónaþjóðunum
henti við þær óvenjulegu aðstæður sem fámennið
skapar okkur. Hér hefur þeim rökum verið beitl
að tilvísanakerfi henti ekki, meðal annars vegna
fámennis. Ef við ætlum að hafa fulltrúa allra sér-
greina og undirsérgreina læknisfræðinnar verðum
við að skapa þeim starfsgrundvöll með því að leyfa
læknum að starfa að almennum lækningum með-
fram sérgreininni. Gott og vel, ég hef vissa samúð
með þessum rökum, en gildir ekki sérstaða smæð-
arinnar líka um háskólasjúkrahúsið? Þurfum við
ekki eitthvað annað líkan, ekki síst í ljósi þess að
við erum að þjálfa lækna í grunnnámi, ekki að búa
til sérfræðinga?
Styrkur íslenska heilbrigðiskerfisins er að við
fáum hingað lækna með menntun hvaðanæva að
úr heiminum. Eigum við svo að munstra þá alla
á sama bátinn og missa við það hugsanlega af
tækifærum sem annað skipulag gæti fætt af sér,
til dæmis minni stofnanir með skýrari klínískan
prófíl á stjórnuninni þar sem mismunandi klín-
ískar stefnur og áherslur fengju betur notið sín?
Slíkar stofnanir eru yfirleitt notendavænni. Annað
einkenni íslensks heilbrigðiskerfis er sterk staða
hjúkrunarfræðinga sem hafa tekið að sér stórt
hlutverk í stjórnun sjúkrastofnana. Þessar tvær
sterku stéttir eru séreinkenni okkar. Væri ekki rétt
að hugsa kerfið í ljósi þess að ef til vill kann þessi
sérstaða að búa yfir tækifærum sem ekki gefast í
heilbrigðiskerfum annarra landa?"
Sigurbjörg Sigurgeirs-
dóttir stjórnsýslufræð-
ingur: Stefnumótun
sjúkrahúss er ekki það
sama og stefnumótun
fyrir lieilbrigðiskerfið.
Læknablaðið 2006/92 217