Læknablaðið - 15.07.2006, Blaðsíða 15

FRÆÐIGREINAR /SKIMUN í RISTLI OG ENDAÞARMI
vinnu með sjúklinga hafa aldrei verið prófaðar í
góðum rannsóknum. Þessi fortíðarvandi má þó
ekki verða nein afsökun fyrir því að fylgja ekki
þeim kröfum sem gerðar eru í dag um há gæði
rannsókna. Þetta gildir sérstaklega þegar um er að
ræða aðgerðir sem beinast að þeim sem við álítum
vera heilbrigða, eins og til dæmis á við um skimun
fyrir krabbameini. Það á þess vegna ekki að byrja
á nýrri skimun fyrr en búið er að prófa aðferðina
með vísindalegri rannsókn í hæsta gæðaflokki.
Niðurstaða slíkra rannsókna þarf að vera skýr og
hafin yfir allan vafa, til þess að forðast umræðu
eins og þá sem hefur verið bæði á Norðurlöndum
og víðar í heiminum um leit að brjóstakrabbameini
með röntgenmyndatöku.
Brýnt að vekja áhuga stjórnmálamanna
Skimun með ristilspeglun getur orðið áhugavert
baráttumál í kosningum fyrir stjórnmálamenn á
Norðurlöndum eins og annars staðar, jafnvel án
þess að nauðsynlegar rannsóknir hafi farið fram,
bara ef áhugi almennings á skimun fyrir KRE með
ristilspeglun verður nægilega mikill, en við því má
búast á næstu árum. Stjórnmálamenn ættu að hafa
áhyggjur af skorti á vísindalegum rökum fyrir því
að nota aðferðina. Án þeirra er ekki hægt að fá
góðar upplýsingar um gagnsemi skimunarinnar,
en það eru einmitt þær upplýsingar sem eru
nauðsynlegar til þess að sannfæra almenning um
gag nsemi skimunar. Ein af aðal ástæðunum fyrir
lítilli þátttöku í skimunum er að almenningur er
ekki viss um að skimunin geri gagn.
Það hefur verið sýnt í rannsóknum á leit að
brjóstakrabbameini með röntgenmyndatöku að
konur vilja fá upplýsingar um kosti og galla
skimunarinnar og líkurnar á falskt jákvæðum og
falskt neikvæðum niðurstöðum. Þar að auki óska
konurnar eftir því að hafa áhrif á ákvörðunina
um að taka þátt í skimun (13). Það er álit okkar
að skimunaraðferð nái fótfestu eingöngu ef
aðferðin uppfyllir þær væntingar sem gerðar voru
til aðferðarinnar í upphafi. Ef þessar væntingar
eru ekki byggðar á góðum slembirannsóknum
verða aðferðirnar mjög viðkvæmar fyrir neikvæðri
gagnrýni eins og höfð hefur verið í frammi um leit
að brjóstakrabbameini með röntgenmyndatöku á
mörgum Norðurlandanna. Stjórnmálamenn ættu
því að skapa grundvöll (einnig fjárhagslegan) fyrir
góðar slembirannsóknir á skimunaraðferðum
áður en yfirvöld ráðleggja þær til skimunar meðal
almennings. Það að hefja skimun með ristilspeglun
hjá heilli þjóð án þess að hafa góð vísindaleg
rök fyrir ákvörðuninni gæti leitt til stjórnlauss
kostnaðar fyrir samfélagið.
Staða skimunar fyrir KRE á Norðurlöndum
• Danmörk: Forrannsóknir á FOBT á nokkrum svæðum
• Island: Engar áætlanir um skimun
• Finnland: FOBT skimun byrjaði 2004
• Noregur: Beðið eftir niðurstöðu á rannsókn með stuttri ristil- speglun, undirbúin ristilspeglunarrannsókn sem á að ná til alls landsins.
• Svíþjóð: Engar áætlanir um skirnun
NordlCC
NordlCC (Nordic Initiative on Colorectal Cancer)
hópurinn var stofnaður í febrúar 2005 af sérfræð-
ingum frá Norðurlöndum sem hafa mikla reynslu
af KRE og forvörnum gegn krabbameinum.
Hópurinn hefur hannað samnorræna fjölsetra
(multicentriska) slembirannsókn á skimun með
ristilspeglun meðal almennings. Áætlað er að þátt-
takendur í rannsókninni verði um það bil 40.000
einstaklingar á aldrinum 55-64 ára í skimunar-
hlutanum og um það bil 100.000 (ekki skimun) í
viðmiðunarhópi. Rannsóknin fer fram á um það
bil 15 setrum á Norðurlöndunum fimm. Áætlaður
skimunartími er tvö til þrjú ár og svo verður
þátttakendum fylgt eftir í að minnsta kosti 10 ár.
Aðalendapunktar verða dánartíðni og nýgengi
KRE.
Frumkvæði þessa hóps hefur stuðning í faghóp-
um á Norðurlöndum. Kostnaður af rannsókn-
inni er áætlaður 1,45 milljarður íslenskra króna
sem deilist á fjögur ár. Þessi rannsókn yrði gott
dæmi um einstaka möguleika á norrænni rann-
sóknarsamvinnu innan læknavísinda. Hún myndi
gefa af sér vísindalegar niðurstöður af hæsta
gæðaflokki og kæmi til með að hafa mikla þýðingu
fyrir lýðheilsu á Norðurlöndum. Það væri því verð-
ugt verkefni fyrir ríkisstjórnir Norðurlandanna að
fjármagna þessa rannsókn beint.
Heimildir
1. http://europa.eu.int/comm/health/ph_determinants/genetics/
keydo_genetics_en.htm
2. Potter JD. Hunter D. Colorectal cancer. I: Adami HO, Hunter
D, Trichopoulos D, editors. Textbook of cancer epidemiology.
Oxford University Press; New York 2002:188-211.
3. Gondal G, Grotmol T, Hofstad B, Bretthauer M, Eide TJ,
Hoff G. The Norwegian Colorectal Cancer Prevention
(NORCCAP) screening study: baseline findings and imple-
mentations for clinical work-up in age groups 50-64 years.
Scand J Gastroenterol 2003; 38:635-42.
4. Rozen P, Winawer SJ. Report of the OMED colorectal cancer
screening committee meeting, New Orleans, 2004 - in collabora-
tion with the IDCA. Eur J Cancer Prev 2004; 13:461-4.
5. www.worldgaslroenterology.org/7idca (09.03.06)
6. Mandel JS, Church TR, Bond JH, Ederer F, Geisser MS,
Mongin SJ, et al. The effect of fecal occult-blood screening
on the incidence of colorectal cancer. N Engl J Med 2000; 343:
1603-7.
Greinin er birt samtímis í
Lákartidningen, Ugeskrift
for læger og Tidsskrift for
Den norske lægeforening.
Við gerð þessa handrits var
stuðst við grein eftir Geir
Hoff og Michael Bretthauer
(14). Handritið er víða
endurunnið og breytt
og sérstaklega aðlagað
íslenskum aðstæðum.
Læknablaðið 2006/92 523