Læknablaðið - 15.07.2006, Blaðsíða 70

HUGLEIÐING AÐ SUMRI
Eins og bjart sólskin í hendi
Jón Kalman
Stefánsson
Fyrir síðustu skáldsögu
sína, Sumarljós og svo
kemur nóttin, hlaut
höfundurinn íslensku
bókmenntaverðlaunin
2005. Par vegur þyngst
einstök frásagnargáfa hans
en andi Williams Heinesen
og García Márquez svífur
yfir vötnum.
Jón Kalman Stefánsson,
rithöfundur, brást vel við
beiðni Læknablaðsins um
hugleiðingu að eigin vali,
sem fylgt gæti lesend-
um þess inn í sumarið.
Enginn vafi leikur á að
orð hans munu ná til og
mæta skilningi okkar sem
flest kynnumst í daglegu
starfi okkar um hvað eig-
inleg hamingja snýst. JB
Það hefur oft verið sagt að peningar stjórni heim-
inum, og auðhringir ráði ferðinni, ég veit að það
er ýmislegt til í því, en lífið er sannarlega skrýtið
í laginu; þegar á reynir, þegar öllum steinum er
velt við, þá skiptir auðmagn litlu sem engu máli.
Eða til hvers lifum við, hver er tilgangurinn; að
eignast 200 fermetra einbýlishús, 100 fermetra
sumarhús, Benzjeppa og fólksbfl, og svo framveg-
is? Varla. Mannúðin er mikilvægari en hlutabréf,
og tilgangurinn með lífi okkar hlýtur að vera að
bæta heiminn, við teljum ekki hlutabréfin á dán-
arbeðinu, heldur minningarnar, við spyrjum ekki
út í Dow Jones vísitöluna, við spyrjum, hvað skil ég
eftir, hvaða gleði, hvaða birtu skil ég eftir í huga og
skynjun þeirra sem lifa mig?
Þetta er sáraeinfalt, öll þráum við hamingju, að
líf okkar sé ríkara af birtu en skuggum, efnishyggj-
an hefur hinsvegar hvorki áhuga á birtu né ham-
ingju. Við viljum að börnum okkar og barnabörn-
um líði vel inni í sér þegar þau leggjast til svefns
og kvíði ekki morgundeginum, efnishyggjan hefur
hinsvegar engan áhuga á því hvernig börnum líður
þegar þau leggjast til svefns, hún vill bara að við
eyðum, og það er hennar kappsmál að fá okkur
til að trúa því að hamingjuna, lífsfyllinguna, sé
að finna í bflum, sófum, hjólhýsum, 40 sjónvarps-
stöðvum. En sé til einhver lykill að hamingjunni,
lífsfyllingunni, þá er það einfaldleikinn, þetta eru
engin ný sannindi; þau blasa til dæmis við öllum
þeim sem flysja allt hismið utan af flestum trúar-
brögðum heimsins, byggingarnar, glæsileikann,
serimóníurnar, flysja allt burt þar til kjarninn einn
stendur eftir. Þar til einfaldleikinn stendur eftir.
Bestu minningar, stundirnar sem skína yfir lífum
okkar, veita hamingju, sem hugga í andstreymi,
eru yfirleitt sáraeinfaldar, og það er jafnvel þýð-
ingarlaust að segja öðrum frá þeim, atvikið eða at-
burðurinn laus við ytri glæsileika, en sá einn hefur
hagnast í þessu lífi sem er ríkur af þeim minningum
sem gefa birtu. Eg kynntist einu sinni manni sem
átti flest þau efnisleg gæði sem almenningur þráir,
mikill efnamaður og öfundaður af mörgum, það
hafði kvöldað yfir ævi hans þegar við kynntumst,
hin eilífa nótt nálgaðist hratt, og ég spurði, hvað er
það besta sem þú manst, lokaðu augunum og segðu
mér af hvaða minningu stafar mestri birtu.
Hann lokaði augunum, sagði næstum strax, og
líklega ósjálfrátt: þegar við pabbi lékum okkar einn
sunnudagsmorguninn saman með tindátana mína.
Og þá skildi ég afhverju þessi kunningi minn
átti svona mikið safn af tindátum, þeir voru á
annað þúsund og þöktu fjórar hillur á heimili hans,
í öllum stærðum og gerðum. Ég vil ekki segja að
hann hafi verið hamingjusnauður þegar hann dó,
en hamingjusamur var hann ekki, og það sló mig
þarna sem ég sat hjá honum, hann enn brosandi
yfir minningunni, bros sem var alls ekki laust við
trega, að hann hafi gert þau stærstu og verstu
mistök sem manneskja getur gert; reynt að kaupa
hamingjuna í stað þess að reyna að lifa hana.
Lífið er sáraeinfalt, við þráum hamingju, lífsfyll-
ingu, og erum allt okkar líf að leita hennar, hvert
á sinn hátt, og inn á þessa staðreynd spila auglýs-
ingar; þú verður hamingjusamur ef þú drekkur
kókakóla, þú verður hamingjusamur ef þú ferð
í þessa sólarlandaferð, þú verður hamingjusam-
ur ef þú kaupir þennan bol, þennan bfl, þennan
heitapott, þennan sumarbústað, þetta heimabíó ...
en með leyfi; hvað er hamingja? Eitt besta núlif-
andi skáld okkar heitir Hannes Pétursson, og hann
yrkir á einum stað:
Þegar þú leiðir mig
sktn Ijós inn í hönd mína
og það svœftr
allar svartar hugsanir.
Svona er það þá; peningar og auðhringir stjórna
kannski heiminum, en þeir stjórna ekki hamingj-
unni, þeir ráða kannski mörgu, ráða hugsanlega
yfir stjórnvöldum, en þeir ráða ekki yfir sjálfri
lífsfyllingunni. Hamingjan, lífsfyllingin, hún er
undir sjálfum okkur komið, engum öðrum, jú, aðrir
geta náttúrlega spillt henni, og efnishyggjan getur
svo sannarlega óhreinkað og afvegaleitt okkur,
en hamingjan, sjálf lífsfyllingin, kemur innan frá,
og hún er magnaðasta orkuveita heimsins, getur
verið óþrotleg; sólin sem gerir jörðina byggilega.
En munið, hamingjan, lífsfyllingin, fær aldrei að
stýra bankaráðsfundum, fengi aldrei að valsa um
Pentagon, hún kemst aldrei á forsíður dagblaða og
er aldrei fyrsta frétt á sjónvarpsstöðunum, svona er
maðurinn kominn skammt á veg, því auðvitað ætti
Morgunblaðið og Fréttablaðið og Blaðið og DV
að leggja stríð, hagvöxt og gráa stjórnmálamenn
til hliðar, þó ekki nema dag og dag, og hleypa
hamingjunni að - ég held að þetta ljóð Hannesar
Péturssonar gæti hæglega talað fyrir hana:
Sumarið er komið.
Sonur minn, við skulum ganga
tveir út í hagann og safna
okkur sóleyjum í vendi
glaðir tína í lófann
nokkur gullin blóm.
Svo berum við þau heim
eins og bjart sólskin í hendi.
578 Læknablaðið 2006/92