Læknablaðið - 15.07.2006, Blaðsíða 28

FRÆÐIGREINAR / RISTRUFLANIR
meðferðina hafa haft mjög góð eða frekar góð
áhrif. Þess ber þó að geta að þeir sem svöruðu
spurningu um þetta atriði voru tiltölulega fáir, eða
165 karlmenn. Rúmlega helmingur þátttakenda
svaraði því til að þeir ættu auðvelt með að ræða
risvandamál við lækninn sinn en læknir hafði spurt
einungis um 10% karlanna út í risvandamál af
fyrra bragði.
í töflu I er með fjölbreytuaðhvarfsgreiningu
litið til þeirra þátta sem taldir voru hafa fylgni við
ristruflanir. í ljós kom að aldur, daglegar reyking-
ar, sykursýki, hátt kólesteról, kvíði og þunglyndi
hafa sterkustu fylgnina við ristruflanir. Rúmlega
21% aðspurðra reykti daglega. í töflunni má sjá
hve mikil áhrif þeirra breyta sem sýna marktæka
fylgni við ristruflanir eru. Ristruflanir eru mældar
á kvarða frá 1-25 (5-25 hjá einhleypum karlmönn-
um) þar sem lægri einkunn þýðir meiri ristruflanir.
Hallatalan segir til um hversu mikil áhrif breyt-
urnar í töflunni hafa á ristruflanir, þannig lækkar
einkunnin á kvarðanum 1-25 til dæmis að jafnaði
um 0,274 stig fyrir hvert ár sem svarendur eldast.
Karlar sem eru 70 ára eru þannig að jafnaði með
6,85 stigum lægri einkunn en þeir sem eru 40 ára
eftir að tillit hefur verið tekið til annarra breyta í
töflunni. Fjórar breytur eru notaðar til að skoða
áhrif reykinga og eru þeir sem reykja daglega
líklegri til að eiga við ristruflanir að stríða heldur
en þeir sem aldrei hafa reykt eru að jafnaði með
1,037 lægri einkunn. Ekki er marktækur munur á
þeim sem reykja sjaldnar en daglega eða eru hættir
að reykja og þeim sem aldrei hafa reykt.
Umræður
Rannsóknin sýnir að tíðni ristruflana meðal ís-
lenskra karlmanna er há og fer vaxandi með
aldri. Þessar niðurstöður eru í samræmi við
erlendar rannsóknir (3). Auk aldurs eru reyk-
ingar, sykursýki, kvíði og þunglyndi og hátt kól-
esteról marktækir áhættuþættir. Það vekur athygli
að hækkaður blóðþrýstingur sýndi ekki marktæka
fylgni við ristruflanir í þessari rannsókn þó að öðru
leyti séu áhættuþættir fyrir ristruflun þeir sömu og
fyrir kransæðasjúkdóma, enda eru orsakir fyrir
ristruflunum taldar í flestum tilvikum vera tengdar
blóðrásartruflunum til getnaðarlims. Nýleg rann-
sókn sýndi að ristruflun ein og sér gefur til kynna
æðakalkanir án einkenna óháð hinum hefðbundnu
áhættuþáttum fyrir hjarta- og æðasjúkdóma (10).
Þannig er ristruflun talin vera viðbótar snemmbú-
ið viðvörunarmerki fyrir hjartasjúkdóma.
Kvíði og þunglyndi hafa sterka fylgni við ris-
truflanir sem í raun eru einnig algengt vandamál
meðal hjartasjúklinga. A undanförnum árum
hefur farið fram markviss kynning og fræðsla til
almennings á áhættuþáttum kransæðasjúkdóma,
en þessir áhættuþættir hafa ekki verið kynntir
sem þeir sömu og fyrir ristruflanir. Ætla má að
allt sem getur dregið úr offitu, lækkað blóðfitu og
blóðsykur dragi úr líkum á ristruflunum. Dagleg og
markviss líkamsrækt ásamt mataræði skiptir máli í
þessu sambandi og hefur jákvæð áhrif. Rannsóknir
hafa sýnt að þriðjungur karlmanna með ristruflun
gátu með lífsstílsbreytingu, svo sem líkamsrækt og
þyngdartapi, fengið eðlilegt ris (11).
Hlutfall þeirra íslensku karlmanna sem finna
fyrir ristruflun er hátt og þegar rýnt er enn frekar
í tölurnar og tíðnin skoðuð með tilliti til aldurs
kemur fram skýr aldurstengd marktækni. Eldri
karlmenn fá frekar ristruflanir: Rúm 60% karl-
manna á aldrinum 65-75 ára fá ristruflanir af ein-
hverju tagi og um fimmtungur mikla ristruflun eða
rís ekki hold.
Það sem kemur mest á óvart í þessari rannsókn
er kynlífsvirkni karlmanna á aldrinum 65-75 ára.
Sú ímynd er ríkjandi að með aldrinum dragi úr
löngun til kynlífs og þar með gildi þess fyrir karl-
menn, en þessi rannsókn bendir til hins gagnstæða.
í ljós kom að yfir 60% karla á aldrinum 65-75 ára
hafa samfarir oftar en einu sinni í mánuði þrátt
fyrir að þetta sé sá hópur sem finnur fyrir hvað
mestum ristruflunum. Einnig kom í ljós að 65%
karlmanna á aldrinum 65-75 ára sögðu kynlíf
skipta miklu máli í lífi þeirra og að áhuginn hefði
síður en svo minnkað með aldrinum (mynd 4).
Þessar niðurstöður eru enn athyglisverðari í ljósi
þess að einungis um fjórðungur þeirra sem finna
fyrir ristruflunum hafa fengið viðeigandi með-
ferð. Þetta er í samræmi við aðrar sambærilegar
rannsóknir (12). Astæður þess að menn leita sér
ekki aðstoðar við ristruflunum geta verið margvís-
legar en víst þykir að feimni spilar þar stóran þátt.
Mörgum þykir óþægilegt og jafnvel óæskilegt að
bera þessi vandamál upp við lækninn sinn og að
sama skapi finnst lækni vandamálið stundum vera
þess eðlis að hann eigi ekki að fást við það. Margir
karlmenn, einkum þeir yngri, telja ástandið vera
tímabundið og leysast af sjálfu sér. Auk þess má
ætla að margir eldri karlmenn telji sér trú um að
þetta sé eðlilegt ástand sem fylgi aldrinum.
I okkar rannsókn var ekki spurt nákvæmlega
um einkenni frá neðri þvagvegum að öðru leyti en
því hvort menn hefðu haft vandamál frá blöðru-
hálskirtli. Aðrar rannsóknir hafa hins vegar sýnt
marktækt samband á milli þessara einkenna og
ristruflana (5).
Svarhlutfall í rannsókninni var einungis 40,8%.
Þótt þetta sé fremur lágt hlutfall verður það þó
að teljast ásættanlegt í póstkönnun, ekki síst
þegar viðfangsefnið er viðkvæmt. Það vaknar þó
óneitanlega sú spurning hvort þau 40% sem svör-
536 Læknablaðið 2006/92