Læknablaðið - 15.03.2007, Qupperneq 67

UMRÆÐA & FRÉTTIR / ÍÐORÐ 196
Comorbidity
Kristófer Porleifsson, geðlæknir, sendi beiðni um
að leitað yrði að góðu, lýsandi heiti á comorbidity.
Hann sagði hugtakið mikið notað í geðlæknisfræði,
til dæmis þegar sjúklingur er samtímis með kvíða
og þunglyndi. Kristófer stakk sjálfur upp á að tala
mætti um samhliða sjúkdóma, en undirritaður vildi
fremur tala um samfara, samferða eða samfarandi
sjúkdóma.
Samför, samferð
Fræðiheitið comorbidity er myndað úr forskeytinu
co-, a) með, saman, í sameiningu, gagnkvœmt, b)
í sama mœli; og latneska nafnorðinu morbiditas:
1. sóttarfar. 2. sjúkdómsástand. 3. sjúkrahlut-
fall. Comorbidity er þannig skilgreint í læknis-
fræðiorðabók Stedmans: samfara en óskyldar
meinsemdir eða sjúkdómsfyrirbœri; oftlega notað
í faraldsfrœði til að gefa til kynna samferð tveggja
eða fleiri sjúkdóma. Lýsingarorðið comorbid
finnst í læknisfræðiorðabók Dorlands: á við um
sjúkdóm eða sjúkdómsferil sem kemur fyrir sam-
tímis öðrum. Samkvæmt tillögu undirritaðs gæti
nafnorðið comorbidity fengið þýðinguna samför
eða samferð.
Einnig má tala um að sjúkdómsfyrirbæri fari
saman, hafi samfylgd, eða séu samstiga eða sam-
stíg. Gaman væri að fá fréttir af öðrum nýtilegum
hugmyndum.
Workshop
Kristófer hringdi nokkru seinna og spurði um
gott íslenskt heiti á workshop. Parna er ekki um
læknisfræðilegt heiti að ræða, þó óneitanlega sé
það mikið notað í tengslum við læknisfræðilegar
ráðstefnur og þing. Ensk-íslensk orðabók Arnar
og Örlygs birtir þýðingarnar 1. verkstœði. 2. smiðja;
málstofa, námskeið o.þ.u.l. þar sem unnið er sam-
eiginlega að tilteknu verkefni eða úrlausnarefni.
Leit í öðrum heimildum gaf til kynna að nafn-
orðið workshop væri notað um ýmis fyrirbæri, allt
frá litlum viðgerðar- eða vinnustöðum til umræðu-
og vinnufunda af ýmsu tagi. Hvað fundina varðar
er heitið notað til að leggja áherslu á samskipti
og þátttöku allra viðstaddra og að verkefnið eða
umræðuefnið sé afmarkað. Oft er um að ræða æf-
ingu eða þjálfun í tiltekinni aðferð eða tækni og oft
er markmiðið það að finna lausnir í tengslum við
fyrirfram skilgreind verkefni.
Undirritaður bætti þá við heitunum: vinnubúð-
ir, vinnufundur, vinnusmiðja og vinnustofa. Luma
lesendur á fleiri tillögum?
Panel
I tengslum við ofanritað kom upp umræða um
heiti á hópi manna sem valinn hefur verið til að
taka þátt í opinni umræðu fyrir framan áheyr-
endur, oft nefnt panel á ensku og umræðan panel
discussion. Undirritaður setti fram hugmyndirnar
umræðuhópur og hópumræða. Rétt er að vekja
athygli á því að oft er talað um pallborðshóp og
pallborðsumræðu. Þau heiti leggja áherslu á að
einstaklingarnir, sem valdir hafa verið í hópinn,
eru gjarnan látnir koma sér fyrir uppi á sviði (palli)
til að vera öllum áheyrendunum sýnilegir meðan
umræðan fer fram.
Nafnorðið panel mun hafa komið inn í mið-
aldaensku úr frönsku, en þar merkti það upphaf-
lega hluti af einhverju. I fornu, bresku lagamáli var
orðið notað sem heiti á hópi manna sem var að-
skilinn frá öðrum, til dæmis kviðdómur eða hópur
manna sem hafði verið dreginn fyrir dóm.
Samstæða
Um svipað leyti var spurt hvaða íslenskt heiti væri
notað í stað panel þegar verið er að vísa í tiltekinn
flokk rannsókna eða efna sem notuð eru við rann-
sóknir. Parna má nota orðið samstæða eða sett.
Pað síðarnefnda er að finna í íslenskri orðabók
Eddu og hefur því náð viðurkenningu í íslensku
máli: 1. samstœða afe-u, 2. lota, törn. Gaman væri
að fá fregnir af öðrum lausnum sem fram hafa
komið.
Disease cluster
Frá þýðingarmiðstöð utanríkisráðuneytisins barst
fyrirspurn um íslenskt heiti fyrir hugtakið disease
cluster. Um er að ræða óvenjulega mörg tilfelli af
sama sjúkdómi á sama stað og sama tíma.
Enska nafnorðið cluster merkir samkvæmt
Ensk-íslenskri orðabók Arnar og Örlygs: 1. klasi.
2. þyrping. Hin mikla alfræðiorðabók Websters
geymir sambærilegar lýsingar: 1. fjöldi hluta af
sömu tegund, sem va.xa eða haldast saman. 2. hópur
nálœgra hluta eða einstaklinga. Samheitaorðabók
Svavars Sigmundssonar birtir aðeins nafnorðin
köngull og þyrping sem samheiti fyrir klasi, en öllu
fleiri fyrir þyrping: fjöldi, hjörð, hnappur, hópur,
hvirfing, klasi, safn, stóð, sveimur, torfa, kös, þröng,
þvaga, samhlaup, samsafn. Undirritaður stakk upp
á heitinu sjúkdómaklasi.
Jóhann Heiðar
Jóhannsson
johannhj@landspitali.is
Jóhann Heiðar er læknir
á Landspítala Hringbraut.
Læknablaðið 2007/93 239