Læknablaðið - 15.05.2008, Síða 13

FRÆÐIGREINAR
RISTILBOLGA
ristilbólgu. Mikilvægasta atriðið við greiningu
á eitilfrumuristilbólgu er þó veruleg fjölgun eit-
ilfrumna inni á milli kirtilþekjufrumna, einkum í
yfirborðsþekju slímhúðar en einnig þekjufrumna
í kirtlum. Miðað er við að fjöldi eitilfrumna inni
á milli yfirborðsþekjufrumna sé meiri en 20 eit-
ilfrumur á hverjar 100 þekjufrumur (16,18-20).
Þessi lýsing hér að ofan rekur þau greining-
arskilmerki sem nauðsynlegt er að uppfylla svo
unnt sé að gefa afdráttarlausa greiningu á smá-
særri ristilbólgu. Hins vegar kemur gjarnan fyrir
að sýni þau sem tekin eru til mats kveikja grun
um smásæja ristilbólgu þó ekki náist að fullnægja
þeim ströngu greiningarskilmerkjum sem að ofan
er lýst. I þeim tilvikum er stungið upp á eitilfrumu-
ristilbólgu eða bandvefsristilbólgu þótt afdrátt-
arlaus greining sé ekki gefin.
Yfirleitt eru sýni tekin frá hægri hluta ristils eða
þverristli líklegri til að hafa einkennandi skilmerki
til greiningar á smásærri ristilbólgu og er því mælt
með að gerð sé full ristilspeglun ef grunur leikur á
að um slíka ristilbólgu geti verið að ræða. Rétt er
einnig að mæla með að tekin séu sýni nokkuð víða
úr slímhúð ristilsins því vel er þekkt að ekki er
allur ristillinn með sambærilegum smásjárbreyt-
ingum og því er vel mögulegt að greining náist
ekki ef aðeins fá sýni eru tekin til vefjarannsóknar
(13,17).
erfða í smásærri ristilbólgu (24-26). Enn frekar hafa
sumar rannsóknir haldið fram tengslum milli MC
og annarra bólgusjúkdóma í þörmum (2, 24-25,
27). Óvíst er með þau tengsl þar sem rannsóknir
að því lútandi eru frekar smáar og orsakatengslin
hafa ekki reynst mjög sterk (28). Nokkuð er um að
sumir í sömu fjölskyldu hafi annaðhvort fengið
CC eða LC sem styður ættlægni.
Mynd 2.
Eitilfrumuristilbólga (LC).
Örvarnar á myndinni
benda á eitilfrumur (litlu
dökku kjarnarnir) innan
um yfirborðspekjufrumur.
(Stækkun er x500)
Meingerð
Orsakir og meinalífeðlisfræði sjúkdómanna
tveggja er ekki vel þekkt en töluverðar rannsóknir
eru í gangi og þekking á eðli þeirra fer stigvax-
andi. Umdeilt er hve skyldir sjúkdómarnir eru.
Þó að vefjameinafræði þeirra sé að miklu leyti
lík og einkenni svipuð hafa langtíma rannsóknir
ekki sýnt fram á þá tilhneigingu að annar hvor
sjúkdómurinn þróist yfir í hinn (3, 6, 21). Ýmsar
tilgátur hafa verið settar fram um orsakir. Engin
þeirra er þó fullnægjandi þar sem yfirleitt er um að
ræða smáar rannsóknir eða veik merki þess eðlis
að um orsakasamband sé að ræða.
Athyglisvert er að alvarleiki niðurgangs virð-
ist vera í réttu hlutfalli við bólgubreytingar í eig-
inþynnu slímhúðar (lamina propria) en þó ekki
samhengi við þykkt kollagens í CC (22). Líklega
orsakast niðurgangurinn einna helst af minnkuðu
frásogi natríumklóríðs auk virkrar klórseytrunar
(23). Einnig er um að ræða fækkun á þéttitengjum
(tight junctions) í ristlinum sem eykur frekar á nið-
urgang vegna aukins bakleka (23).
Erfðir
Nokkuð er um rannsóknir sem hafa stutt þátt
Óæskilegir holrúms (luminal) pættir
Því hefur verið haldið fram að óæskilegir hol-
rúmsþættir séu upphafs áhrifaþættir meingerð-
arinnar (11). Talið er að óæskilegir holrúmsþætt-
ir valdi upphaflega slímhúðarskaða sem setji
meingerðarferlið í gang og í kjölfarið myndist
bólga og einnig kollagen-útfellingar. Þessi kenn-
ing hefur verið studd með margvíslegum hætti.
í fyrsta lagi með árangri af hjáveituaðgerðum
(29). Sjúkdómseinkenni hafa haft tilhneigingu til
að taka sig aftur upp þegar dausgarnarhjáveitu
er lokað. í öðru lagi að elemental-fæði (fæði sem
samanstendur af auðmeltanlegum próteinum,
kolvetnum og fitum) hefur minnkað niðurganginn
til muna hjá sjúklingum með MC (30). í þriðja lagi
með árangri lyfsins cholestýramín. Það lyf bindur
bæði niðurbrotsefni baktería og gall.
Bakteríusýkingar
Því hefur verið haldið fram að ýmsar bakteríusýk-
ingar geti orsakað smásæja ristilbólgu. Á meðal
þessara baktería er Yersinia enterocolitica sem
nefnd hefur verið í tengslum við CC (31). I einni
slíkri rannsókn ræktaðist Yersinia í helmingi sjúk-
linga með CC og í annarri rannsókn kom í ljós að
LÆKNAblaðið 2008/94 365