Læknablaðið - 15.01.2010, Blaðsíða 13

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Járn var mælt með RA-XT efnamæli frá upphafi
til nóvember 2000 en síðan með Hitachi 912
efnamæli. Prófefni og stýrilausnir frá viðkomandi
framleiðendum voru notaðar. Báðar aðferðirnar
voru staðlaðar gagnvart sama alþjóðlega staðli og
jafngildar.
Járnbindigeta var mæld með RA-XT efnamæli
frá upphafi til nóvember 2000 en síðan var mælt
transferrín með Hitachi 912 efnamæli. Prófefni
og stýrilausnir frá viðkomandi framleiðendum
voru notaðar. Báðar aðferðirnar voru staðlaðar.
Niðurstöður úr mælingum á transferríni í g/L
voru margfaldaðar með 25,1 til að fá saman-
burðarhæfan mælikvarða á járnbindigetu í pmól/
L. Mettun járnbindigetu var reiknuð samkvæmt
annarri hvorri formúlunni: (a) mettun jámbindi-
getu (%) = S-Járn (pmól/L)-100/S-Járnbindigeta
(pmól/L) eða (b) mettun járnbindigetu (%) = S-
Járn (pmól/L) • 4/S-Transferrín (g/L).
Ferritín var mælt með Elecsys 2010 efnamæli
(Roche Diagnostics, Þýskaland) samkvæmt for-
skrift framleiðanda. Prófefni og stýrilausnir frá
framleiðanda tækisins voru notaðar.
sTfR var mælt með prófefnasamstæðunni
Quantakine® IVD Soluble Transferrin Re-
ceptor ELISA (R&D Systems Europe, Eng-
land) samkvæmt forskrift framleiðanda með
Multiscan RC 6.0 míkróplötumæli og Wellwash
4 míkróplötuþvottavél (Labsystems OY, Finn-
land). Mælingin byggist á mótefnatækni með
samlokuaðferð og Ijósmælingu í míkróplötu-
bollum. Tvö einstofna mótefni gegn TfR eru
notuð. Annað er bundið í bollunum og bindur
sTfR í sýninu á meðan önnur efni eru þvegin í
burtu. Hitt mótefnið er með áfestan peroxíðasa
og binst við sTfR í bollanum. Óbundið mótefni
er þvegið í burtu. Peroxíðasavirkni í bollanum
er síðan mæld með ljósmælingu og stendur hún
í beinu hlutfalli við sTfR í sýninu. Notaðar voru
stýrilausnir og eftirlitssýni frá framleiðanda
prófefnasamstæðunnar. Mæling á hverju sýni
var tvítekin og meðaltal niðurstaðna notað.
Breytistuðull (CV) mælingarinnar reyndist 6,7%
innan atrennu við sTfR 28 nmól/L, reiknað út
frá mismun milli tvítekninga. Breytistuðull milli
daga reyndist 11,5% við sTfR 27 nmól/L, reiknað
á sama hátt.
sTfR-ferritín-vísir (sTfR-F-index) var reiknaður
samkvæmt formúlunni: sTfR-ferritín-vísir (nmól/
log pg) = sTfR(nmól/L)/log10 ferritín(pg/L).
Næmi (sensitivity) er sá hundraðshluti af
járnlausum þátttakendum sem tilgreindar for-
sendur greina rétt sem járnlausa.
Sértæki (specificity) er sá hundraðshluti af
þátttakendum með járn í merg sem tilgreindar
forsendur greina rétt sem ekki járnlausa.
Járnbirgöir samkvæmt smársjárskoöun
40
35
30
_ 25
1 20
=2 15
10
5
0

-

i i n ~n
0 1 2 3 4 5 6
Stig
Mynd 2. Dreifing
járnbirgða í stigum
samkvæmt smásjárskoðun.
Skilvirkni (efficiency) er sá hundraðshluti af
þátttakendum sem tilgreindar forsendur flokka
rétt sem járnlausa eða ekki járnlausa.
Mælikvarði Youdens (Youden index) var
reiknaður samkvæmt formúlunni: mælikvarði
Youdens = næmi (%)/100 + sértæki (%)/100 -1.
Mergrannsóknir: Mergstrok til mats á
jámbirgðum voru lituð með prussian-blue aðferð
og mótlituð með safranínlit.19 Járnbirgðir voru
metnar af öðrum höfundi (VÞ) án vitneskju um
niðurstöðu úr mælingu á sTfR. Járnbirgðir voru
metnar í stigum frá 0 til 6 samkvæmt forskrift
Gales og félaga.20 í stuttu máli eru forsendur
stigunarinnar þessar:
0 stig Ekkert sjáanlegt jám í mikilli stækkun.
1 stig Litlar jámörður greinanlegar í mikilli stækkun.
2 stig Litlar jámörður sjáanlegar á mörgum svæðum í minni stækkun.
3 stig Margar litlar jámörður um allan merginn.
4 stig Stærri jámörður um allan merginn með tilhneigingu til að renna saman í klumpa.
5 stig Þéttir, stórir jámklumpar um allan merginn.
6 stig Mjög mikið af jámklumpum, innan og utan frumna, sem skyggja á mergfrumur.
Önnur mergstrok voru lituð með May-Grunwald-
Giemsa lit.
Tölfræðiforritið SPSS (SPSS Inc., BNA) var
notað við tölfræðiúrvinnslu. Tölfræðilegt mark-
tæki var fundið með t prófi og miðað við
p<0,05. Siðanefnd læknaráðs FSA og Tölvunefnd
samþykktu þessa könnun.
Niðurstöður
Dreifing járnbirgða í merg samkvæmt stigun með
smásjárskoðun á járnlituðum mergstrokum kemur
fram á mynd 2. Ekkert járn sást í mergnum hjá 15
þátttakendum (17%) níu konum og sex körlum.
I töflu II koma fram meðaltöl og staðalfrávik
þeirra breyta sem skoðaðar voru í þessari körtnun,
annars vegar hjá sjúklingum án járns í merg
(stig 0) og hins vegar hjá sjúklingum með járn í
merg (stig 1 til 6) ásamt tölfræðilegu marktæki á
LÆKNAblaðið 2010/96 13