Læknablaðið - 15.01.2010, Blaðsíða 53

UMRÆÐUR 0 G FRÉTTIR
AFENGISMEÐFERÐ
Kemur áfengismeðferð
heimilislæknum ekki við?
Eyjólfur
Guðmundsson
heimilislæknir í heilsugæslu
i Hlíðum
eyjolfur.gudmundsson@
heilsugaeslan.is
Samtök áhugafólks um áfengis- og vímuefna-
vandann (SÁÁ) eru öflug baráttusamtök og
yfirstandandi herferð þeirra um mikilvægi þess að
draga ekki úr fjárveitingu til meðferðarþjónustu
á krepputímum hefur skilning og samúð flestra.
„Stöndum vörð um þá sem minna mega sín" og
„Hver hlustar á veikan alkóhólista" eru meðal
annars slagorð samtakanna. Það kostar hins vegar
enga baráttu eða herferð hjá SÁÁ að betrumbæta
þjónustu við alkóhólista með bættri samvinnu við
heilsugæsluna. Sambandsleysi heilsugæslunnar
við áfengismeðferð SÁÁ í gegnum árin hefur
torveldað mjög eðlilegan stuðning við alkóhólista
og aðstandendur þeirra. Brýnt er að stórbæta
starfsumhverfi heimilislækna þegar kemur að
áfengissjúkum og fíklum. Heimilislæknar eiga
ekki að þurfa að starfa í myrkri við að sinna
alkóhólistum og vímuefnafíklum. Sem áhuga-
maður um áfengis- og vímuefnavandann og
starfandi heimilislæknir í Reykjavík hef ég áður
vakið máls á mikilvægi samvinnu heilsugæslunnar
og SÁÁ í meðferð og endurhæfingu áfengissjúkra
en það vekur undrun mína og vonbrigði hversu
forráðamenn SÁÁ hafa tekið málaleitan minni
fálega. Hjá SÁÁ virðist því miður ríkja það viðhorf
að áfengismeðferð sjúklinga komi heimilislækn-
um þeirra ekki við. Almennt eru þó áfengissjúk-
lingar, aðstandendur þeirrra og heimilislæknar á
öðru máli og upplýstir skattgreiðendur örugglega
líka.
Eðlileg samskipti heilsugæslunnar við SÁÁ
yrðu til að efla alla þjónustu við áfengissjúka
og aðstandendur þeirra en að lokinni áfengis-
meðferð tekur við endurhæfingarferli þar sem
iðulega kemur til kasta heimilislækna. f öllu
endurhæfingarferlinu er heimilislæknirinn mikil-
vægur hlekkur, en vímuefnasjúklingar eru tíðir
gestir í heilsugæslunni með líkamlegar og
sálrænar kvartanir auk þess sem þeir þurfa á
ýmsum vottorðum að halda.
Á vegum SÁÁ er rekin mikilvæg fagleg
áfengismeðferð en SÁÁ rekur ekki alhliða
heilsugæslu með almennri sjúklingamóttöku,
ungbamaeftirliti, mæðraeftirliti og skólaheilsu-
gæslu. Þó að göngudeild SÁÁ sé mikilvæg starf-
semi með góðri og ómissandi sérfræðiþjónustu,
fjölskylduráðgjöf og eftirmeðferðarþjónustu er
starfsemin ekki alhliða heilsugæsla.
Jafnmikilvæg og meðferðin er á hún ekki að
vera lokaður útkjálki innan heilbrigðiskerfisins
og eftirlitið má ekki byggja á naflaskoðun þar sem
eigið ágæti er tíundað. Sjúkrahúsið Vogur er undir
eftirliti landlæknis og á að fara að tilmælum hans
þegar embættið bendir á mikilvægi læknabréfa
til heilsugæslunnar. Ef SÁÁ kýs að hunsa til-
mæli landlæknis telja samtökin sig hafin yfir
regluverkið. Eðlilegt er að samvinna sé milli
þeirra stofnana sem stunda áfengismeðferð og
heilsugæslunnar með eðlilegu upplýsingaflæði
í formi læknabréfa eins og lögboðið er milli
sjúkrahúsa og heilsugæslu. Sjúkrahúsið Vogur
er ekki undanskilið þeim lögum og reglum sem
gilda um sjúkrahús almennt á íslandi og samskipti
þeirra við heilsugæsluna. Áfengissjúklingar og
aðkoma heilbrigðisþjónustunnar að málefnum
þeirra er ekki einkamál SÁÁ. í raun er það
ekki SÁÁ sem ákveður eða hefur eitthvað um
það að segja hvort þörf sé á læknabréfum til
heilsugæslunnar - um það er skýrt ákvæði í
heilbrigðisreglugerð. Fjárveitingar af almannafé
til reksturs meðferðarstöðva ætti að skilyrða kröfu
um skipulagða samvinnu við heilsugæsluna í
landinu.
Á það hefur verið bent að færst hefur í vöxt
að einstaklingar komnir yfir miðjan aldur fari
í áfengismeðferð en þessir sjúklingar eru oft í
eftirliti hjá sínum heimilislækni vegna áhættuþátta
eins og sykursýki, hyperlipidemiu og háþrýstings.
Eðlileg samskipti meðferðar og heilsugæslu gerði
allt eftirlit með þennan sjúklingahóp markvissara
og mundi spara verulegan sjúkrahúskostnað og
fækka komum á bráðamóttökur. Sjúklingar sem
koma veikir í afvötnun á Vog eiga oft erfitt með
að gera grein fyrir heilsufari sínu, hvaða lyf þeir
taka og fyrri rannsóknum og heilsufarssögu. Að
sjálfsögðu eiga þessar upplýsingar að koma fram í
vandaðri tilvísun auk þess sem slík tilvísun gerði
alla forgangsröðun biðlista í meðferð markvissari.
Það fyrirkomulag að sjúklingar í þörf fyrir
áfengismeðferð leiti ekki til heilsugæslunnar og
heimilislæknar fái ekki læknabréf frá SÁÁ var
skiljanlegt fyrir 32 árum síðan við stofnun SÁÁ
meðan brautryðjendastarf samtakanna stóð yfir
en á alls ekki við nú. Heilbrigðiskerfið á að taka
á vandamálum áfengis og vímuefnasjúklinga
á heildrænan hátt, sjúklingum, aðstandendum
þeirra og skattgreiðendum til hagsbóta.
LÆKNAblaðið 2010/96 53