Læknablaðið - 15.01.2010, Blaðsíða 40

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Umræða
Tíðni fylgikvilla
Af þeim konum sem fóru í keisaraskurð á
Landspítala fengu 35,7% þeirra fylgikvilla ef
með voru taldir fylgikvillarnir garnalömvm, væg
gamalömun og höfuðverkur í kjölfar mænu-
deyfingar, en í erlendum rannsóknum eru þeir oft
undanskildir. Ef þeir eru ekki taldir með fengu
35,5% kvennanna fylgikvilla. í erlendum rannsókn-
um hefur tíðni fylgikvilla verið lýst frá 21,4% til
35,7% 5-6 og eru niðurstöður þessarar rannsóknar
því svipaðar. Blóðtap alOOOml reyndist vera 16,9%
en það hefur reynst vera 1,5-9,2% í erlendum rann-
sóknum og tíðnin því hærri hér.5-6'8'12'16 Möguleg
skýring er að mismunandi aðferðir eru notaðar
við að meta blóðtap. í keisaraskurði á Landspítala
er blóðtap metið út frá þeim vökva sem safnast í
sog og dúka við aðgerðina en legvatn getur truflað
þetta mat. Þegar aðgerðarlæknar meta blóðtap
reikna sumir eingöngu það blóð sem er í sogi,
dúkum og grisjum en aðrir taka einnig með það
blóð sem er í fylgjunni. Þörf á enduraðgerð var
1,5% sem er svipað og lýst hefur verið í erlendum
rannsóknum þar sem tíðnin hefur reynst vera
0,1%-1,9%.5'6'8
Þeir fylgikvillar sem voru sjaldgæfari á
Landspítala en í erlendum rannsóknum voru
sýking í legi, þvagfærasýking og blóðsegamynd-
un. Sýking í legi var 1,0% hér en hefur í öðrum
rannsóknum reynst vera frá 3,0%-14,l%.8'9 Tíðni
þvagfærasýkinga var 0,5% en hefur hún reynst
vera 1,2-19% í öðrum rannsóknum.4'7-9 Möguleg
skýring á lágri tíðni sýkinga í legi og þvag-
færasýkinga er vanskráning. Einnig er vert að
hafa í huga að hjá þeim konum sem fóru snemma
heim og komu síðar á göngudeild með sýkingu
í legi eða skurðsári gæti skráning um þá komu
verið annars staðar í sjúkraskránni en í mæðra-
skránni og því hafi þær upplýsingar ekki komið
fram í rannsókninni. Engin kona í rannsókninni
fékk blóðsega og kemur það ekki á óvart þar sem
hann er sjaldgæfur fylgikvilli og þyrfti úrtakið
í rannsókninni að vera mun stærra til að hægt
væri að meta tíðni blóðsega. Tíðni segamynd-
unar í bláæðum hefur reynst vera á bilinu 0,1-2%
í erlendum rannsóknum.4'6'13 Ekki komu heldur
fram í rannsókninni skaði á þörmum eða blóðrek í
lungum sem eru þekktir en sjaldgæfir fylgikvillar
í kjölfar keisaraskurðar.6'12-14 Tíðni annarra fylgi-
kvilla sem fram komu í rannsókninni var í sam-
ræmi við erlendar rannsóknir.6-12
Aukinn þyngdarstuðull mæðra hefur verið
tengdur við aukna áhættu á fylgikvillum við
keisaraskurði, svo sem blóðtapi alOOO ml,12 hækk-
uðum blóðþrýstingi eftir aðgerð, áhrif á garna-
starfsemi,17 sýkingu í skurðsári8-9 og sýkingu í
legi.9 Einnig hafa komið fram rannsóknir þar sem
aukinn þyngdarstuðull mæðra virðist ekki vera
áhættuþáttur fyrir fylgikvillum við keisaraskurði5
og er mögulegt að aukin þykkt vefja undir húð
á skurðsvæði sé sjálfstæður áhættuþáttur fyrir
sýkingu í skurðsári, án tengsla við þyngdar-
stuðul.12 í þessari rannsókn reyndist aðgerðartími
lengri eftir því sem konur höfðu hærri líkams-
þyngdarstuðul við upphaf meðgöngu en hins
vegar var ekki meiri hætta á blóðmissi, sýkingum
eða öðrum fylgikvillum hjá þessum konum.
Samanburður á tíðni fylgikvilla milli mismunandi
flokka keisaraskurða
Fylgikvillar eru mun algengari hjá konum ef
keisaraskurður er gerður eftir að fullri útvíkkun
er náð. Tíðni fylgikvilla er töluvert lægri ef
keisaraskurður er gerður á fyrsta stigi fæðingar
og lægst ef um valkeisaraskurð er að ræða.
Ef keisaraskurðir eru einungis flokkaðir í val-
og bráðakeisaraskurði (bráðakeisaraskurðir ekki
flokkaðir nánar) er tíðni allra fylgikvilla lægri við
valkeisaraskurði en þó kemur ekki fram marktækur
munur á blóðgjöf eins og kom fram þegar
valkeisaraskurður var borinn saman við aðgerð á
2. stigi fæðingar eftir að áhaldafæðing hefur verið
reynd og neyðarkeisaraskurð. I ljósi þessa þarf að
íhuga að ef á meðgöngu eru taldar miklar líkur
á því að fæðing endi með keisaraskurði á 2. stigi
fæðingar er ef til vill öruggara fyrir móðurina að
fæða með valkeisaraskurði. Vissulega getur þó
verið erfitt að sjá fyrir hvort fæðing muni enda
í bráðakeisaraskurði. Þegar keisaraskurðir eru
gerðir eftir að útvíkkun legháls er lokið og jafnvel
eftir tilraun til ádráttar, hefur fæðingarlæknirinn
ekki annan valkost en að ljúka fæðingunni með
keisaraskurði, jafnvel þótt ljóst sé að sú aðgerð
hafi talsvert auknar líkur á fylgikvillum í för með
sér.
Með því að gefa fyrirbyggjandi sýklalyf má
draga úr tíðni sýkinga í skurðsári, en ekki hita
eftir aðgerð eða sýkingum í legi eða þvagfærum.
Ekki skiptir máli varðandi blóðtap eða sýkingar
hvort leg er tekið út í aðgerð eða ekki en vert er að
benda á að 90% þeirra kvenna sem legið var tekið
út úr í aðgerðinni fengu sýklalyf en 76% þeirra
kvenna sem legið var ekki tekið út úr í aðgerðinni
og er tölfræðilega marktækur munur á hópunum
(p<0,01). Þessi munur á sýklalyfjagjöf skekkir því
samanburð á tíðnitölum sýkinga milli hópanna.
Aðrir hafa sýnt fram á minna blóðtap með því að
taka leg út við aðgerð.18
40 LÆKNAblaðið 2010/96