Læknablaðið - 15.01.2010, Blaðsíða 31

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
birtar þar með öðrum hagtölum á heimasíðu
Hagstofunnar.13 Rannsóknargögn voru unnin með
Excel töflureikni.
Niðurstöður
Rannsókmrnefnd sjóslysa
Til rannsóknamefndar sjóslysa voru tilkynnt
samtals 17 banaslys á sjó umhverfis ísland á
árunum 2001-2005 eða að meðaltali 3,4 á ári.
Tíðni banaslysa á tímabilinu var því 64 á hverja
100.000 starfandi sjómenn á ári (tafla I). í tengslum
við fiskveiðar létust 13 (76,5%), einn lést við
þangskurð en þrír voru ekki starfandi sjómenn. Ef
einungis eru tekin starfstengd banaslys, sem voru
14, var tíðni banaslysa að meðaltali 54 af hverjum
100.000 starfandi sjómönnum á ári. Banaslysin
17 urðu á 12 skipum en 11 drukknuðu þegar
sex skipanna fórust, tveir féllu útbyrðis og tveir
drukknuðu í höfn. Tveir létust af áverkum eftir
slys um borð. Engin banaslys urðu á kaupskipum
á tímabilinu.
Tryggingastofnun ríkisins
Árin 2001-2005 voru 1787 slys á sjómönnum
tilkynnt til Tryggingastofnunar ríkisins (TR)
eða að meðaltali 357 á ári. Hlutfall slasaðra af
starfandi sjómönnum reyndist vera svipað öll
árin eða um 7% (tafla I). Alls voru 223 sjómenn
metnir til örorku eftir vinnuslys, þar af 46 með 1-
9% örorku, 173 með 10-49% örorku og fjórir með
50-70% örorku. Meðaltal örorkumats var 14,7% og
miðgildi var 12%.
Slysa og bráðadeild Landspítala
A slysa- og bráðadeild Landspítala voru skráðar
826 komur vegna slysa á sjó (tafla I) á tímabilinu
eða að meðaltali 165 sjómenn á ári og um 3,2%
starfandi sjómanna. Af þessum 826 voru 84
erlendir ríkisborgarar (10%). Meðalaldur var 37
ár (8-80 ár). Eftir komu á slysa- og bráðadeild
voru 52 sjómenn lagðir inn á Landspítala eða
6,2% af þeim sem þangað leituðu. Legutími á
sjúkrahúsi var að meðaltali 2,7 dagar (1-21 dagur).
Þrír innlagðra sjúklinga voru ekki með áverka
sem hægt var að meta með áverkaskori (tvær
ofkælingar, ein eitrun). Áverkaskor 49 innlagðra
var að meðaltali 5,5 stig (1-16 stig) og miðgildið
var fjórir. Samkvæmt áverkaskori var áverki lítill
eða í meðallagi hjá 34 (70%), mikill hjá 14 (29%) og
eirtn var með alvarlega áverka. Enginn var metinn
með lífshættulega áverka og enginn af þeim sem
komust á sjúkrahúsið lést á tímabilinu.
Tæplega 70% slasaðra sjómanna reyndust hafa
meira en fimm ára starfsreynslu en stærsti einstaki
aldurshópurinn hafði þó starfsreynslu undir firnm
árum (mynd 1).
Tafla II. Störf sem unnin eru þegar slys verða um borð i skipum. Banaslys eru ekki
talin með. Aigengast er að s/ys verði við meðhöndlun veiðarfæra.
Slys um borð í fiskiskipum Slys um borð í öðrum skipum Allar komur vegna slysa á sjó
Starf Fjöldi Hlutfall Fjöldi Hlutfall Fjöldi Hlutfall
Taka inn veiðarfæri 183 27,6 5 5,6 188 22,8
Viðhaldsvinna 77 11,6 26 28,9 103 12,5
Vinnsla á afla um borð 89 13,4 1 1,1 90 10,9
Ganga frá fiski í lest 64 9,7 1 1,1 65 7,9
Slaka veiðarfærum 58 8,8 0,0 58 7,0
Losun og lestun 38 5,7 13 14,4 51 6,2
Vinna í eldhúsi og þrif 36 5,4 7 7,8 43 5,2
Viðhald veiðarfæra 41 6,2 0,0 41 5,0
Frívakt 27 4,1 8 8,9 35 4,2
Hífingar 25 3,8 5 5,6 30 3,6
Landfestar 13 2,0 6 6,7 19 2,3
Varðstaða 6 0,9 10 11,1 16 1,9
Ferðir milli skipa 5 0,8 8 8,9 13 1,6
Samtals 662 90 752 100,0
Tegund skipa, tegund veiða og slysstaður um borð
Alls reyndust 717 (87%) þeirra sem leituðu til
slysa- og bráðadeildar hafa slasast um borð í
fiskiskipum og leiddu 48 slysanna til innlagnar
eða 7%. Af flutningaskipum komu 52 (6,3%),
farþegaskipum 14 (1,7%), varðskipum 11 (1,3%),
þjónustuskipum 19 (2,3%) og af öðrum skipum
13 (1,6%). Vegna slysa um borð í skipum öðrum
en fiskiskipum komu því 109 og voru fjórir þeirra
lagðir inn eða 3,6%. Af þessum fjórum komu tveir
vegna slysa á farþegaskipum, einn af hraðbáti og
einn af seglskútu.
Af slysum um borð í fiskiskipum urðu 366
(51%) við togveiðar, 102 (14%) línuveiðar, 93
(13%) netaveiðar, 33 (5%) dragnótaveiðar, 20
(3%) nótaveiðar, 18 (3%) rækjuveiðar en 11% við
annars konar veiðar en hér eru taldar. Tafla II
sýnir að langflest slys verða þegar veiðarfæri eru
dregin inn (28%) en algengar orsakir eru einnig
viðhaldsvinna og frágangur á afla um borð. í
öðrum skipum en fiskiskipum verða slys oftast við
viðhaldsvinnu (29%).
Tafla III sýnir að flest slys verða á þilfari skips
eða 395 (46% af komum, en 53% ef fiskiskip eru
tekin sérstaklega) en slys virðast einnig vera tíð í
vinnslurými (11,5%) og lest (11%).
Veðurlag, sjólag og ytri aðstæður
í flestum tilfellum (95%) var skráð veðurlag
þegar slysið átti sér stað, eins og vindhraði,
sjólag, úrkoma og skyggni. Þegar slysið varð var
vindhraði <5 m/s í 501 tilfelli (63%), 5-10 m/s í 124
tilfellum (15,6%), 11-15 m/s í 99 tilfellum (12,5%),
LÆKNAblaðið 2010/96 31