Læknablaðið - 15.01.2010, Blaðsíða 11

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Mat á járnbúskap með mælingu
á transferrínviðtökum
Vigfús
Þorsteinsson1
sérfræöingur í
blóðmeinafræði og
meinefnafræði
Friðrik E.
Yngvason2
sérfræðingur í lyf- og
lungnalækningum
Lykilorð: járnskortur,
transferrínviðtakar, sTfR,
blóðrauðamagn í netfrumum.
Ágrip
Inngangur: Tilgangur þessarar könnunar var að
bera saman gildi mælinga á transferrínviðtökum
í sermi (sTfR) og nokkurra annarra blóðrannsókna
við greiningu jámskorts.
Efniviður og aðferðir: Könnunin var framskyggn
og öllum sjúklingum sem fljótandi mergsýni var
tekið úr á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri
á tímabilinu 1999 til 2003 var heimil þátttaka.
Fullgildir þátttakendur vom 89. Næmi, sértæki,
skilvirkni og mælikvarði Youdens við greiningu
jámskorts var reiknað fyrir ferritín, MCV, CHr,
sTfR, sTfR-ferritín-vísi, jámmettun transferríns og
Tómasartöflu. Jámskortur var skilgreindur sem
ekkert sjáanlegt járn við smásjárskoðrm á merg.
Niðurstöður: Samkvæmt mælikvarða Youdens
reyndist Tómasartafla best við greiningu járn-
skorts. Hjá þátttakendum sem höfðu CRP <6
mg/L og virtust þannig ekki hafa bólgusvörun
reyndist hún mjög sértæk en mjög næm hjá þeim
sem höfðu CRP &6 mg/L. sTfR-ferritín-vísir
reyndist næstbest af samsettum mælikvörðum
og af einstökum blóðrannsóknum reyndist sTfR
best til að greina jámskort samkvæmt mælikvarða
Youdens.
Ályktanir: í þessari könnun reyndust Tómasartafla
og sTfR-ferritín-vísir best við greiningu járnskorts.
Notkun þessara mælikvarða getur dregið úr þörf á
því að taka mergsýni hl að greina jámskort.
Inngangur
Blóðleysi er algengt sjúkdómseinkenni og
jámskortur er tiltölulega algeng orsök blóðleysis.
Greining jámskorts er oft auðveld með hjálp
blóðrannsókna og dæmigerðar niðurstöður em
þá til dæmis smá rauð blóðkom, lækkun á
ferritíni og jámi en hækkun á transferríni (eða
jámbindigetu) í sermi. Greining jámskorts með
þessum rannsóknum getur þó verið erfið þegar
bólgusvömn er til staðar. Bólgusvörunin getur
sjálf valdið blóðleysi með smáum, rauðum
blóðkomum, þó að járnbirgðir séu nægar, og
bólguboðefni líkamans valda gjaman lækkun á
jámi og transferríni en hækkun á ferritíni í sermi.
Þegar saman fara bólgusvörun og jámskortur
ráða áhrif bólgusvörunarinnar á ofangreinda
mælikvarða þannig að dæmigerð áhrif járnskorts
koma ekki fram í blóði. Þá þarf að nota aðrar
aðferðir til að greina jámskort. Stundum er tekið
mergsýni og gáð að járni í því með smásjárskoðun
en æskilegra væri að eiga kost á blóðrannsókn sem
sagt gæti til um járnskort óháð bólgusvörun. Ein af
þeim rannsóknum sem koma til greina til þess er
mæling á transferrínviðtökum í sermi.
Transferrínviðtakar (TfR) eru prótínviðtakar
sem binda transferrín og finnast á yfirborði
flestra fmmna í líkamanum. Tvær gerðir af TfR
eru þekktar, TfRl og TfR2. Erfðagalli á TfR2 getur
valdið járnofgnótt1 og verður ekki frekar fjallað
um TfR2 í þessari grein. TfRl hefur hins vegar
þýðingu fyrir flutning jáms og nýtingu þess í
líkamanum og verður hér eftir vísað til þess sem
TfR. TfR bindur járnflutningsprótínið transferrín
og færir það ásamt járninu inn í frumuna. Járnið
skilst þar frá transferríninu og nýtist í frumunni
en transferríni er skilað aftur út í blóðrásina og það
endumýtt.2 Járnþörf frumunnar ræður fjölda af
TfR sameindum á yfirborði hennar.3 Fjöldi TfR er
mestur á yfirborði rauðkornskímfrumna (forstiga
rauðra blóðkoma) í mergnum þar eð þær mynda
blóðrauðann og þurfa mest af jámi af öllum
frumum í líkamanum. Járnskortur eykur einnig
fjölda TfR á yfirborði frumna. Fjöldi af TfR er þess
vegna í hámarki á yfirborði rauðkornskímfrumna
þegar þær búa við skort á jámi.4
TfR finnst líka fljótandi í blóði (sTfR) og magn
af sTfR stendur í réttu hlutfalli við heildarfjölda
TfR á yfirborði frumna í líkamanum.5 sTfR
eykst þannig í blóði þegar aukning er á rauð-
kornskímfrumum í mergnum, til dæmis við
blóðrof eða blóðmissi, og aukningin verður
enn meiri ef járnskortur ríkir. Fleira en fjöldi
rauðkomskímfrumna og járnskortur getur haft
áhrif á sTfR.4 sTfR eykst í seinni hluta meðgöngu
vegna TfR í fylgju. Langvinnt eitilfrumuhvítblæði
(CLL) og eitilfrumukrabbamein (lymphoma) geta
valdið aukningu á sTfR í sermi, fleiri illkynja æxli
og mergsjúkdómar geta haft áhrif til hækkunar
eða lækkunar og epóetínmeðferð getur valdið
hækkun.
Bólgusvörun hefur ekki áhrif á sTfR og mælt
hefur verið með mælingu á því til að greina
LÆKNAbiaðið 2010/96 1 1