Læknablaðið - 15.02.2010, Síða 34

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
aldurshóp en er þó lægra en niðurstöður annarra
rannsókna á afleiðingum sjálfsvígstilrauna gefa
til kynna31'32 en þar hefur dánartíðni verið allt að
34%.33 Þessi munur getur þó stafað af mismunandi
samsetningu sjúklingahópa. Dánarhlutfall sjúk-
linga eftir fyrstu sjálfvígstilraun sem leiðir til
innlagnar á gjörgæsludeild helst hátt fyrstu þrjú
árin eftir útskrift af spítala (10%), svipað og sýnt
hefur verið í öðrum rannsóknum.10'18'M'35 Hættan
er mest fyrsta árið eftir tilraunina líkt og aðrar
rannsóknir hafa sýnt.10'18'28'34 Andlátin urðu flest
vegna sjálfsvíga. Þetta dánarhlutfall hlýtur að
valda vonbrigðum.
Það er þekkt að ekki er einungis aukin hætta
á sjálfsvígum eftir fyrri sjálfvígstilraunir, heldur
eru einnig auknar líkur á andláti af völdum
annarra sjúkdóma og slysa.10'18-28' 34 Dánarorsök
gjörgæsluhópsins sem fylgt var eftir var í 80%
tilfella sjálfsvíg. Sjúklingahópurinn sem lendir
á gjörgæsludeild virðist því vera enn líklegri
til að deyja af völdum sjálfsskaða en aðrir
sjúklingar sem gera sjálfsvígstilraun (til dæmis
þeir sem fara einungis á bráðamóttöku eða beint
á almennar legudeildir). Styrkir þetta grun um að
þessi hópur hafi haft sterkan ásetning að deyja.
Mjög erfitt hefur þó reynst að greina í sundur í
eftirfylgdarrannsóknum einstaklinga sem lenda
síðar í sjálfsvígshóp frá þeim sem einungis gera
alvarlegar tilraunir.30
Lifun eftir sjálfsvígstilraun í rannsóknarhópn-
um var sambærileg á milli kynja sem er frá-
brugðið niðurstöðum fyrri rannsókna á sjálfs-
vígsáhættu eftir sjálfsvígstilraun. Yfirleitt hafa
karlar miklu meiri sjálfsvígsáhættu í framtíðinni
eftir sjálfsvígstilraun samanborið við konur.10,18-
28,34 Konur eru yfirleitt mun fjölmennari í öllum
sjálfsvígstilraunahópum og yngri konur gera oftar
vægari tilraunir.3'8'10 Konur í okkar hópi sem komu
á gjörgæsludeild voru eldri en karlarnir og einnig
eldri en í sambærilegum rannsóknum. Vitað er að
sjálfsvígsáhætta kvenna eykst því eldri sem þær
eru þegar þær gera sjálfsvígstilraun.10'28,34
Þættir með forspárgildi
Fjöldi inntekinna taflna, hærra APACHE II skor
og fjöldi líkamlegra sjúkdómsgreininga juku
marktækt áhættu á síðari sjálfsvígstilraun. Aukinn
fjöldi inntekinna taflna og hærra APACHE skor
vegna lélegs líkamlegs ástands framkallað af
sjálfsvígstilraun má túlka sem meiri ákveðni í vilja
til að deyja.35 Meiri fjöldi sjúkdómsgreininga getur
endurspeglað bágborið heilsufar en þekkt er að
lélegt heilsufar er áhættuþáttur fyrir sjálfsvígum
eftir sjálfsvígstilraun.28,29,35
Fyrri sjálfsvígstilraun var mjög algeng (61%) í
hópnum en fjöldi fyrri tilrauna spáði þó ekki fyrir
um dánarlíkur í þessari rannsókn, hugsanlega var
hópurinn of einsleitur að þessu leyti til að fá fram
marktækni.
Þó að aðalgeðgreining hefði ekki forspárgildi
fyrir lifun sýndi sig að einstaklingar með geðrof
(geðklofasjúkdóm) og geðhvörf höfðu hæst
dánarhlutfall, 23% dóu af geðrofshópi og 18%
úr geðhvarfahópi á eftirskoðunartímabili. Þessi
niðurstaða er í samræmi við aðrar rannsóknir
sem sýna að geðrofs- og geðhvarfasjúklingar eru í
meiri sjálfsvígshættu eftir tilraun miðað við aðrar
geðgreiningar.1'28,30 Þunglyndis- og kvíðaraskanir
höfðu einungis 2% dánarlíkur en erfitt er að
greina sundur kvíða- og þunglyndisraskanir. í
þessari rannsókn var þunglyndum sem sannað
var að hefðu geðhvörf skipað í geðhvarfahóp. I
rannsóknum eru þunglyndis- og kvíðasjúkdómar
oft sameinaðir í einn flokk en í nýlegri grein30 sem
skoðaði alvarlegar sjálfsvígstilraunir og sjálfsvíg
sem tókust sýndi sig að þunglyndir voru í báðum
hópunum en kvíðnir voru marktækt oftar áfram í
sjálfsvígstilraunahópi. Er það í samræmi við okkar
niðurstöðu. Fíkniraskanir hafa sterka skörun við
allar geðraskanir, sérstaklega lyndisraskanir, og
valda erfiðleikum við mat á áhrifum geðraskana
en fíkn var algengasta aðalgeðgreiningin í þessari
rannsókn eða í 43% tilfella. Auk þess var meirihluti
eða 56% undir áhrifum áfengis þegar tilraunin var
gerð en áfengisvíma hefur bein áhrif til neikvæðra
tilfinninga, sjálfsvígshugsana eða slíkt getur
komið fram í fráhvarfsfasa.22 28
Ályktun
Árlega leggjast inn um 50 einstaklingar á
gjörgæsludeildir Landspítala vegna alvarlegra
sjálfsvígstilrauna þar sem inntaka lyfja er
algengasta orsökin (91%). Þetta er ungur sjúk-
lingahópur, konur eru í meirihluta og tíðni á
fíkni-, kvíða- og þunglyndisröskimum er há.
Félagslega stendur þessi hópur verr en sam-
anburðarhópur úr almennu þýði með hátt
hlutfall öryrkja, atvinnulausra og einstæðinga.
Dánartíðni á sjúkrahúsi er 3% sem telst há fyrir
þennan aldurshóp og hún helst há eftir útskrift af
sjúkrahúsi (10%) þrátt fyrir að hátt hlutfall hóps-
ins (80%) fái eftirfylgni innan geðheilbrigðis-
kerfisins. Það vekur spumingar um hvort með-
ferðarúrræði sem í boði eru séu nægjanlega
árangursrík.
Þakkir
Vísindasjóður Landspítala fær þakkir fyrir veittan
styrk við framkvæmd rannsóknarinnar.
1 06 LÆKNAblaðið 2010/96