Læknablaðið - 15.07.2011, Blaðsíða 11

RANNSÓKN
Stytt sjúkrahúslega við valkeisaraskurði eftir
upptöku flýtibatameðferðar og heimaþjónustu
Jóhanna Gunnarsdóttir1 læknir, Þorbjörg Edda Björnsdóttir1 hjúkrunarfræðingur, Þórhallur Ingi Halldórsson2'3 faraldsfræðingur og tölfræðingur,
Guðrún Halldórsdóttir1 Ijósmóðir og hjúkrunarfræðingur, Reynir Tómas Geirsson13 læknir
ÁGRIP
Tilgangur: Kanna hvort sjúkrahúslega við valkeisaraskurði styttist án fjölgunar endurinnlagna með innleiðslu flýtibatameðferðar, og skoða hvaða þættir
hefðu áhrif á lengd legu.
Efniviður: Flýtibatameðferð með útskriftarskilyrðum hófst í nóvember 2008 ásamt gæðaeftirliti og ánægjukönnun. Heimaþjónusta Ijósmæðra var í boði við
útskrift innan 48 klst. Legutími allra kvenna sem fæddu einbura með valkeisaraskurði frá 1.11.2008-31.10. 2009 (n=213; 182 í flýtibatameðferð) var borinn
saman við legutíma árin 2003 (n=199) og 2007 (n=183) og tekið tillit til fyrri fæðinga. Endurinnlagnir og endurkomur 2007 og 2008-9 voru skoðaðar. Ástæður
lengri legu, líkamsþyngdarstuðull og fleira voru skráð í flýtibatameðferðinni.
Niðurstöður: Miðgildi legutíma styttist marktækt úr 81 152 klst milli 2007 og 2008-9. Endurinnlagnir voru fjórar á báðum tímabilum og tíðni endurkoma
sambærileg. Árið 2008-9 gátu 66% heildarhóps útskrifast á innan við 48 klukkustundum. Konur í flýtibatameðferð voru ánægðar með snemmútskrift.
Sjúkrahúslega fjölbyrja var styttri 2007 en 2003, en óbreytt hjá frumbyrjum. Fyrri fæðingar höfðu hverfandi áhrif á legutíma 2008-9, þó frumbyrjur yngri en
25 ára í flýtibatameðferð væru líklegri til að liggja inni lengur en í 48 klukkustundir. Engin fylgni var milli líkamsþyngdarstuðuls og legutíma. Verkir hömluðu
sjaldan útskrift við flýtibatameðferð og 90% töldu verkjameðhöndlun fullnægjandi eftir heimkomu.
Ályktun: Legutími eftir valkeisaraskurði hefur styst eftir tilkomu flýtibatameðferðar og heimaþjónustu. Flestar hraustar konur með eitt barn geta útskrifast
snemma eftir valkeisaraskurð, án þess að endurinnlögnum fjölgi.
Inngangur
'Kvenna- og
barnasviði,
2næringarstofu
Landspítala,
3læknadeild, HÍ.
Fyrirspurnir:
Jóhanna Gunnarsdóttir
Akademiska sjukhuset
Uppsölum Svíþjóð
johagun@bjarni.muna.is
Barst: 3. júní 2010, -
samþykkt til birtingar:
27. maí 2011.
Höfundar tiltaka hvorki
styrki né hagsmunatengsl.
Árlega eru gerðir um 200 valkeisaraskurðir á Land-
spítala. Flestir fyrirfram ákveðnir keisaraskurðir (val-
keisaraskurðir) eru hjá hraustum konum vegna fyrri
keisaraskurða eða sitjandastöðu barns. Legutími á
sjúkrahúsi eftir keisaraskurð er breytilegur eftir löndum
og sjúkrahúsum, en hefur almennt styst undanfarna
áratugi.1'5 Meðalsjúkrahúslega í Bandaríkjunum styst á
20 ára bili úr sex dögum í þrjá árið 2001.1,6 Upplýsingar
um snemmútskriftir eftir keisaraskurði eru takmarkaðar,
en útskrift tveimur dögum eftir aðgerð virðist að jafnaði
möguleg fyrir hraustar konur eftir eðlilega meðgöngu
og fylgikvillalausa aðgerð.710 Alvarlegir fylgikvillar við
valkeisaraskurði eru fátíðir.10-11 Flestir minniháttar fylgi-
kvillar greinast þegar meira en fjórir dagar eru frá
aðgerð og endurinnlagnir eru sjaldgæfar.6"8
Ekki hefur verið gerð rannsókn á forspárþáttum
legutíma eftir keisaraskurð, en eftir legnám hafa verið
sýnd tengsl milli legutíma og ógleði sem krefjast
meðferðar.12 Slembirannsóknir um öryggi og ávinning
þess að borða skömmu eftir keisaraskurð, miðað við
föstu fyrsta sólarhringinn, hafa bent til óbreyttrar
tíðni garnalömunar og sýnt hefur verið fram á stytta
sjúkrahúslegu hjá þeim sem borða snemma.13 Flýtibata-
meðferð (multimodal enhanced recovery program/fast-track
surgery) byggist á þeirri tilgátu að þreyta eftir aðgerð
skýrist af bólguviðbragði vegna aðgerðarinnar, og
vöðvaniðurbroti sökum orkuskorts og hreyfingarleysis.
Með forvarnarþáttum megi ná skjótari bata og fækka
fylgikvillum. Verkjameðferð, stutt fasta, hreyfing og
föst fæða skömmu eftir aðgerð eru því lykilatriði.14-
15 Áhersla er lögð á teymisvinnu fagfólks, þar með
talið svæfingalæknis.14,16 Slembirannsókn um ávinning
flýtibatameðferðar við valkeisaraskurð er ekki til.
Flýtibatameðferð við valkeisaraskurði hófst árið 2002
í Kaupmannahöfn. Um 60% kvenna sem fengu slíka
meðferð árið 2004 gátu útskrifast á öðrum degi og
meðallegutími var 2,9 dagar.9-10-16
Heimaþjónusta ljósmóður er í boði á íslandi fyrir
konur sem fæða eðlilega um leggöng og liggja stutta
sængurlegu (innan við 36 klukkutíma). Slík þjónusta var
heimiluð árið 2008 fyrir konur sem fæða með keisara-
skurði, náist útskrift innan 48 tíma. Heimaþjónusta
hjúkrunarfræðinga eftir bráðakeisaraskurð hefur annars
staðar reynst svara kostnaði og auka ánægju kvenna.6
Markmið þessarar rannsóknar var að skoða hvort
meðallegutími við valkeisaraskurði styttist án fjölgunar
endurinnlagna eftir innleiðslu flýtibatameðferðar með
heimaþjónustu. Jafnframt var ánægja kvenna með slíka
breytingu könnuð og skoðaðir þættir sem gætu haft
áhrif á lengd legutíma.
Efniviður og aðferðir
Borinn var saman meðallegutími kvenna eftir val-
keisaraskurð á sængurkvennadeild Landspítala fyrir og
eftir innleiðslu flýtibatameðferðar, með því að skoða
tvö heil ár, 2003 og 2007, til samanburðar við árið eftir
að nýtt verkferli hófst (1.11. 2008 til og með 31.10.
2009). Gæðaeftirlit (fagrýni) var unnið samhliða breyttu
verklagi. Rannsóknin var gerð með samþykki siða-
nefndar Landspítalans og Persónuvemdar. Á kvenna-
deild Landspítala voru gefnar út verklagsreglur árið
2003 um umönnun kvenna eftir valkeisaraskurð sem
unnið var eftir þar til flýtibatameðferð var hafin í
L/EKNAblaðið 2011/97 407