Læknablaðið - 15.07.2011, Blaðsíða 12

RANNSÓKN
Snemmútskrift ekki ráfllögð
n Ástxða
11 Meðgðngueitrun
7 Aönr meðgöngukvillar
5 Taia ekki islensku
3 Mikil blaeðing i aðgerð
3 Sjúkdónxjf móður
3 Annaö
Legutimi yfir 48 klst
n Ástxða
8 Bam ekki útsknftartueft
6 óskmöðuf
6 Verkjavandamál
4 Búseta
3 Btóðtap (Hb<70)
2 Brjóstagjafarvandamál
2 Fólagslegar aðstæöur
2 Þvaglátavandamál
7 Annaö
Mynd 1. Legutími kvenna semfæddu eitt barn með valkeisaraskurði nóvember 2008 -
október 2009. íflýtibatameðferð voru 182 af213, en 31 konafylgdi ekki flýtibataferlinu
og var ráðlagt að dvelja lengur en 48 klst. Ástæður sjúkrahúslegu yfir 48 klst eru taldar
upp, annars vegar hjá þeim sem ráðlagt var að dvelja lengur og hins vegar þeim sem
fengu flýtibatameðferð en gátu ekki útskrifast snemma.
nóvember 2008. Gert var ráð fyrir að legutími gæti hafa breyst
á árunum milli 2003 og 2007 án markvissra aðgerða og bæði
árin því notuð til samanburðar.
Flýtibatameðferðin var með svipuðu sniði og í Kaupmannahöfn.
Allar konur sem fæddu með valkeisaraskurði fóru í flýtibataferlið,
að undanskildum konum með sykursýki af tegund I eða með-
göngueitrun, þeim sem ekki skildu íslensku eða gengu með fleir-
bura. Þær fengu hliðstæða einstaklingsmiðaða meðferð, en lega
fram yfir 48 tíma var ráðlögð. í flýtibataferlinu fólst ítarleg fræðsla
sem var lykilþáttur til að gera konurnar virkar í eigin meðferð
og bata. Innskriftarfræðsla fór fram viku fyrir aðgerð og stefnt
að snemmútskrift (innan 48 tíma) frá upphafi. Aður hafði fræðsla
aðeins farið fram daginn fyrir aðgerð án útskriftaráætlunar. Föstu
frá miðnætti var breytt í sex tíma fyrir aðgerð. Konunum var leyft
að drekka allt að tveimur tímum fyrir og fljótlega eftir aðgerð,
en langri vökvagjöf í æð hætt. Meiri áhersla var lögð á að konur
borðuðu snemma og einnig á hreyfingu eftir aðgerð. í flýtibata
er lögð áhersla á grunnverkjastillingu með föstum lyfjagjöfum
um munn strax eftir aðgerð, sem ekki hafði verið markviss áður.
Fastar gjafir oxýcódóns, íbúprófens og parasetamóls voru notaðar
Tafla I. Legutimi kvertrta sem fæddu eitt barn með valkeisaraskurði árið 2003,
2007 og eftir að flýtibatameðferð hófst 2008-9 (heii ár borin saman). Munur á
legutíma frumbyrja og fjöibyrja. P-gildi: p<0,0001 milli 2007 og 2008-9. Milli
2003 og 2007: Frumbyrjur p=0,50, fjölbyrjur p=0,001 og allar p=0,003.
Valkeisaraskurðir 2003 2007 nóv 2008-
Eitt barn fætt okt 2009
Frumbyrjur
Fjöldi kvenna 33 40 37
Legutími, miðgildi (klst.) 101 102 53
25-75 hundraðshlutar (klst.) 98-123 78-120 50-80
Fjölbyrjur
Fjöldi kvenna 166 143 176
Legutími, miðgildi (klst.) 100 81 52
25-75 hundraðshlutar (klst.) 80-102 76-102 48-79
Allar konur
Fjöldi kvenna 199 183 213
Legutími, miðgildi (klst.) 100 81 52
25-75 hundraðshlutar (klst.) 83-103 76-103 49-79
2003 2007 2008-9
Tímabil
Mynd 2. Stytting legutíma við valkeisaraskurð frá 2003 til 2009. Flýtibatameðferð
var innleidd t nóvember 2008. Borin voru saman heil ár 2003 og 2007 miðað við
nóvember 2008 - október 2009 (heilt ár). Allar konur nema þær setn fæddu tvíbura með
valkeisaraskurði.
í flýtibata, og morfín eftir þörfum. Oxýkódón var gefið í þrjá
sólarhringa, en konur sem útskrifuðust snemma fengu eina til
tvær töflur með sér heim. Ógleðivörn var hvorki notuð í flýtibata
né fyrra verklagi. Sáraumbúðir voru fjarlægðar daginn eftir í
flýtibata og konan hvött til að fara í sturtu, en það hafði áður
ekki verið gert fyrr en eftir tvo sólarhringa. Valkeisaraskurðir voru
að jafnaði gerðir í mænudeyfingu, eins og fyrr, nema frábending
væri til staðar eða ekki tækist að deyfa. Fenýlefrín dreypi var
notað til að halda blóðþrýstingi stöðugum við og eftir deyfinguna
í stað vökvagjafar eingöngu. Svæfing útilokaði konuna ekki frá
flýtibatameðferð. Útskriftarskilyrði flýtibatameðferðar voru að
kona væri sjálfbjarga, gæti hugsað um bamið, brjóstagjöf gengi
vel, verkjastilling væri nægjanleg með töflum og þvaglát eðlileg.
Áður voru engin sérstök útskriftarskilyrði. Við útskrift innan 48
tíma var boðin heimaþjónusta ljósmóður. Ljósmóðirin mat ástand
móður og barns, veitti ráðleggingar varðandi umönnun barns
og brjóstagjöf, í mest átta heimsóknum.
Ef kona útskrifaðist ekki innan 48 tíma var tekin afstaða til
hvað hindraði útskrift og notast við fyrirfram útbúinn krossalista.
Með upplýsingum úr fæðingarskráningu var hægt að finna
konur sem ekki fengu flýtibatameðferð. Sjúkraskrár þeirra voru
skoðaðar og útilokunarástæða skráð. Þannig mátti meta hlutfall
kvenna sem fór snemma heim og fengu heimaþjónustu, miðað
við þær sem lágu lengur. Skoðað var hve margar útilokuðust
frá flýtibatameðferð og hvort ástæður samræmdust fyrirfram
ákveðnum skilmerkjum.
Islenska fæðingarskráningin (greiningarkóði ICD-10 082.0) var
notuð til að finna allar konur sem fæddu með valkeisaraskurði
á Landspítalanum á þremur heilum árum, 2003, 2007 og 2008-
9. Upplýsingar um fyrri fæðingar og fjölda fæddra barna
fengust úr fæðingarskráningunni. í hópnum 2008-9 voru allar
konur meðtaldar, eins og í 2003 og 2007 hópunum, og þar með
einnig þær sem útilokuðust frá flýtibatameðferð. Upplýsingar um
legutíma fengust úr legukerfi Landspítalans í klukkustundum
frá innskrift til útskriftar. Ef kona hafði legið inni vegna
meðgönguvandamála var legutími leiðréttur miðað við fæðingu
408 LÆKNAblaðið 2011/97