Læknablaðið - 15.07.2011, Blaðsíða 14

RANNSOKN
100%
Já, hæfilegt Nei, of stutt Nei, of löng
Mynd 3. Átiægja kvetwa með lettgd legunnar tniðað við raunverulegan legutíma. Konur
íflýtibatameðferð janúar - maí 2008-9 (tt=54, *p=0,03).
hvoru tímabili þar sem þurfti annars vegar innlögn (2007) og
hins vegar endurteknar komur á göngudeild (2008-9). Göngu-
deildarkomum fjölgaði af ástæðum sem ekki töldust til fylgikvilla,
það er vegna blóðþrýstingsmælinga, viðtala við félagsráðgjafa
og sykursýkimóttöku (p=0,05). Vegna skráningarágalla var fjöldi
göngudeildarkoma vegna heftatöku ekki metinn. Aðeins 9%
kvenna 2008-9 lágu inni fimm daga eða lengur, miðað við 18%
árið 2007, en heftataka fer að jafnaði fram á fimmta degi.
Fagrýni á flýtibatameðferð fljrsta árið eftir innleiðslu
Rúmlega 80% kvennanna 2008-9 fengu flýtibatameðferð. í þeim
tilvikum þar sem konur fylgdu ekki flýtibataferli var fyrirfram
ráðlögð lengri lega. í örfáum tilfellum varð asablæðing við aðgerð
sem leiddi til þess að þær konur fengu ekki flýtibatameðferð.
Algengasta ástæða fyrir legu í meira en tvo sólarhringa við
flýtibatameðferð var að barnið gat ekki útskrifast (mynd 1).
Þegar konur í flýtibatameðferð voru spurðar hvort þær teldu
dvalartímann á sængurkvennadeild hæfilegan, reyndust konur
sem útskrifuðust innan 48 klukkustunda ánægðari en hinar sem
lágu lengur (mynd 3). Heimferðartími virtist ekki hafa áhrif á
hvort konur teldu sig hafa fengið næga aðstoð við brjóstagjöf.
Þegar skoðaður var legutími fjölbyrja og frumbyrja, var
ekki marktækur munur á því hvort útskrift náðist innan 48
tíma (RR=1,18, 95%CI: 0,62-2,25). Ekki fundust heldur tengsl
milli fyrri keisaraskurða og legutíma. Tæplega 10% af konum
í flýtibatameðferð voru 25 ára og yngri. Af þessum ungu konum
fóru 11 af 19 heim innan 48 klukkustunda en af þeim sem voru
eldri en 25 ára 139 af 173 (58% á móti 80%). Ungu konumar
voru þannig líklegri en þær eldri til að liggja inni meira en tvo
sólarhringa (p=0,04).
Einungis tæpur helmingur kvennanna voru innan eðlilegra
þyngdarmarka (18,5 BMI25), en 7% voru of léttar og 44% of
þungar eða offeitar. Þyngdarflokkur virtist ekki hafa áhrif á hvort
útskrift náðist innan 48 klukkustunda frá fæðingu. Engin fylgni
fannst milli BMI eða þyngdaraukningar á meðgöngu og legutíma.
Konur sem fengu flýtibatameðferð borðuðu að meðaltali fimm
klukkustundum eftir fæðingu og allar höfðu borðað innan átta
tíma. Þær fóru að jafnaði fram úr rúmi tveimur tímum eftir
að þær borðuðu, þó 10% gerðu það eftir meira en 10 tíma.
Engin tengsl voru milli þess hvenær konurnar hreyfðu sig fyrst
og þess hvenær þær fóru heim. Konur sem fóru heim innan
48 klukkustunda borðuðu ekki fyrr en hinar sem lágu lengur
(miðgildi hópanna 4 á móti 5 klst.; p=0,ll). Ellefu prósentum
var gefið ógleðilyf, og tæplega helmingur þeirra kastaði upp.
Ekki virtist samband milli þess og að liggja lengur inni en 48
klukkustundir (p=0,08).
Heildarmagn morfíns á legutímanum var að meðaltali 15
mg á hverja konu, en 10% fengu meira en 30 mg. Konur í
flýtibatameðferð sem lágu lengur en 48 tíma (n=40), fengu
marktækt meira morfín en hinar sem fóru heim innan 48 tíma
(17 mg á móti 10,5 mg; p=0,0001). Munurinn skýrðist af sex
konum (af 182) sem gátu ekki útskrifast snemma vegna verkja.
Af konum í flýtibatameðferð sem voru spurðar (n=54), töldu
94% verkjameðferð á deild fullnægjandi, en um 10% sögðust
oft eða alltaf hafa verið með verki eftir heimkomu.
Umræða
Samkvæmt niðurstöðunum var snemmútskrift með heimaþjónustu
möguleg hjá tveimur af hverjum þremur konum sem fæddu
einbura með valkeisaraskurði og þær virtust ánægðar með það.
Þetta er hliðstæður árangur og náðist í Kaupmannahöfn. Þar voru
reyndar einungis skoðaðar konur sem fengu flýtibatameðferð,
svo líklega fóru heldur fleiri snemma heim af Landspítalanum,
enda heimaþjónusta í boði hér.9-16 Snemmútskriftir virtust ekki
fjölga endurinnlögnum, en taka verður tölum um endurkom-
ur með fyrirvara, vegna aukinnar rafrænnar skráningar göngu-
deildarkoma 2007-2009 með tilkomu Lotukerfisins. Almennt virtist
ekki hafa orðið breyting á fylgikvillatíðni, þó ýmis þjónusta færðist
frá legudeild yfir á göngudeildarform. Fleiri endurkomur vegna
heftatöku gætu hafa fylgt flýtibatameðferð þar sem fleiri konur
voru farnar heim við heftatöku á fimmta degi. Fyrri fæðingar
höfðu óveruleg áhrif á legutíma kvenna við flýtibatameðferð, en
aldur hafði meiri þýðingu, að því marki sem hægt er að skilja
þessa tvo þætti að í úrtaki af þessari stærð. Konur sem fæddu
tvíbura með valkeisaraskurði lágu lengur inni, sem vænta mátti,
og útskrift innan 48 tíma er þar almennt ekki raunhæfur kostur,
þó það kunni að breytast í framtíðinni. Aðrir þættir sem voru
skoðaðir, þar á meðal líkamsþyngdarstuðull og þyngdaraukning
á meðgöngu, sýndu ekki afgerandi tengsl við legutíma.
Stytting legutíma eftir valkeisaraskurð var meiri á einu ári eftir
innleiðslu flýtibatameðferðar en milli áranna 2003 og 2007, og
því er ályktað að breytingin sé að stórum hluta til komin vegna
nýrrar meðferðar. Styrkur rannsóknarinnar liggur í því að allar
fyrirfram ákveðnar keisarafæðingar á heilum árum voru teknar
með. Ekki var hægt að útiloka truflandi þætti, né meta hvaða
þættir meðferðarinnar stuðluðu helst að styttingu legutímans.
Líklegt er að fræðsla og heimaþjónusta vegi þungt. Áður hefur
verið sýnt að með því að breyta markmiði um legutíma og
fræða konur endurtekið í meðgöngunni um snemmútskrift eftir
fyrirhugaðan keisaraskurð, má stytta legutíma úr þremur í tvo
sólarhringa, án annarrar íhlutunar.7 Vísbendingar eru um að
heimaþjónusta fjölgi þeim sem eru tilbúnar til snemmútskrifta
eftir fæðingu og auki ánægju.6- 17 Jafnframt hafa rannsóknir
410 LÆKNAblaðið 2011/97