Læknablaðið - 15.07.2011, Blaðsíða 17

RANNSÓKN
Mælingar á roðavaldandi geislum
sólarinnar sumarið 2010
Bárður Sigurgeirsson' læknir, Hans Christian Wulf2 læknir
ÁGRIP
Tilgangur: Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna styrk roðavaldandi geisla sólarinnar á Islandi.
Efniviður og aðferðir: Mælingar fóru fram á tímabilinu apríl til september 2010. Notaður var útfjólublár Ijósnemi (Davis Instruments, Hayward, California)
sem nemur eingöngu roðavaldandi geisla. Ljósneminn var staðsettur í Skorradal í Borgarfirði (breiddargráða 64,533287; lengdargráða -21,526338; hæð 63
metrar). Nemanum var komið þannig fyrir að skuggi gat ekki fallið á hann frá aðliggjandi trjám eða byggingum.
Niðurstöður: Útfjólublár stuðull fór yfir þrjá, 21 dag í maí, 26 daga í júní, 26 daga í júlí, 23 daga í ágúst og tvo daga í september. Hæsta gildi sem mældist
var 7,3 hinn 18.06 kl. 13.25. Útfjólublár stuðull mældist 5 eða hærri 16 daga í júní. Daglegt magn staðlaðra roðaskammta mældist hæst 19,2 í apríl, 27,1 í
maí, 32,2 í júní, 30 í júlí, 23,5 í ágúst og 11,6 í september.
Ályktun: Þetta eru fyrstu niðurstöður mælinga á roðavaldandi geislum sem birtast hérlendis. Bæði útfjólublár stuðull og magn roðavaldandi geisla mælist
hátt á sólríkum sumardegi. Á sólríkustu dögunum mældist sexfalt geislamagn sem þarf til þess að húðin roðni.
Inngangur
'Húðlæknastöðin,
læknadeild Hl,
2húðsjúkdómadeild
Bispebjerg Hospital,
Kaupmannahöfn.
Fyrirspurnir:
Bárður Sigurgeirsson,
bsig@hudlaeknastodin.
is
Barst: 9. janúar 2011 -
samþykkt til birtingar:
1. júnf 2011
Höfundar tiltaka hvorki
styrki né hagsmunatengsl.
Undanfarna áratugi hefur nýgengi húðkrabbameina,
sérstaklega sortuæxla, aukist hratt hérlendis. Samkvæmt
upplýsingum frá Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags
íslands greindust að meðaltali 49 manns á ári með
sortuæxli í húð (20 karlar og 29 konur) á árunum 2004-
2008, 10 manns létust árlega.1 Tíðni húðæxla í heild
hefur tvöfaldast á síðustu tíu árum og mest er aukningin
hjá ungum konum. Sortuæxlum hefur fjölgað mest,
en þau eru alvarlegasta tegund húðkrabbameina og
algengasta krabbameinið hjá konum á aldrinum 15-34
ára. Eftir 1985 hækkaði árlegt aldursstaðlað nýgengi
kvenna úr 5,5 í um 20 af 100.000, en hefur eitthvað
lækkað á allra síðustu árum.
Hin mikla aukning sem hefur orðið á sortuæxlum
hérlendis á undanförnum árum hefur gjarnan verið
tengd við aukna notkun ljósabekkja á sama tímabili,2
en minna er vitað um tengsl við sól hérlendis. Erfitt
er að meta tengsl húðkrabbameina við sólargeisla á
Islandi þar sem ekki liggja fyrir neinar niðurstöður
mælinga á styrk roðavaldandi geisla hér á landi.
Útfjólublár (ÚF) stuðull (UV-index) er tala sem segir
til um styrk skaðlegra sólargeisla, en sömu bylgjulengdir
geta einnig valdið sólbruna og húðkrabbameini.
Stuðullinn er án eininga, en því hærri sem hann er,
þeim mun styttri tíma þarf til að húðin roðni í sól-
inni.3-4 Þessir geislar eru nefndir „roðavaldandi geislar"
{erythemogenic UV rays).
Þegar magn roðavaldandi geisla er gefið upp, er
oftast notast við hugtakið „staðlaður roðaskammtur"
(SRS) (Standard erythema dose, SED), sem jafngildir 100
J/m2 af roðavaldandi geislum.5
Nánar er fjallað um ÚF-stuðul og roðavaldandi
geisla sólarinnar á öðrum stað í blaðinu og vísast
í þá grein um frekari upplýsingar og skilgreingar á
hugtökum.6
í þessari grein eru birtar niðurstöður mælinga á
roðavaldandi geislum á íslandi sumarið 2010.
Efniviður og aðferðir
Mælingar fóru fram á tímabilinu apríl til september
2010. Notaður var útfjólublár ljósnemi (Davis
Instruments, Hayward, California) sem nemur ein-
göngu roðavaldandi geisla.7 Geislasviðið sem neminn
mælir er hið sama og Alþjóðaljósráðið (International
Commission of Illumination (CIE)) hefur skilgreint
fyrir slíkar mælingar (250-400 nm, vegið eftir
bylgjulengdum).8 Næmi nemans er hið sama og
næmi húðarinnar fyrir útfjólubláu ljósi. Neminn var
tengdur við veðurstöð af gerðinni Vantage pro2 plus
frá Davis Instruments.9 Niðurstöður mælinga voru
sendar þráðlaust í tölvu á fimm mínútna fresti og
skráðar sjálfvirkt í gagnagrunn (Weatherlink frá Davis
Instruments).
Ljósneminn er staðsettur í Skorradal í Borgarfirði
(breiddargráða 64,533287; lengdargráða -21,526338;
hæð yfir sjávarmáli 63 metrar). Nemanum var komið
þannig fyrir að skuggi gat aldrei fallið á hann af
aðliggjandi trjám eða byggingum (mynd 1). Bæði
ÚF-stuðull og heildarorkan í J/m2 voru skráð. Út
frá þessum upplýsingum var síðan hægt að reikna
fjölda staðlaðra roðaskammta á sólarhring.
LÆKNAblaðið 2011/97 413