Læknablaðið - 15.06.2012, Blaðsíða 37

Ú R PENNA STJÓRNARMANNA LÍ
Læknir eða lús, maður eða mús?
Fréttir - ábyrgð á báða bóga
Árdís Björk
Ármannsdóttir
Almennur læknir á
Reykjalundi
ardisar@gmail. com
Hvað er að frétta? Allt mögulegt og ekkert
sérstakt. Eins og venjulega. Grípandi og
stuðandi fyrirsagnir gegna veigamiklu
hlutverki í fjölmiðlaumhverfi nútímans.
Þar sem fréttir, ekki-fréttir og allskyns
þarfar og óþarfar upplýsingar flæða yfir
og allt um kring. Nóg um það.
Læknar og heilbrigðistengd málefni
rata oft í fréttir. Ekkert óeðlilegt við það í
sjálfu sér.
Hvers vegna ætli fréttirnar séu samt
oft svona neikvæðar, einhliða og jafn-
vel rangar að einhverju leyti? Merkilegt í
sjálfu sér.
Það skiptir nefnilega miklu máli að rétt
sé farið með staðreyndir þegar heilsa og
heilbrigði eru annars vegar. Að sjálfsögðu.
Þetta eru jú atriði sem allir þurfa að huga
að. Það hafa allir heilsu en sumir heilsu-
brest. Mikið af upplýsingum flæðir yfir
þjóðina, sumar gagnlegar aðrar gagns-
lausar og enn aðrar jafnvel skaðlegar og
geta haft slæm áhrif á heilsu fólks. Fólk
sem stríðir við veikindi og sjúkdóma er
oft á tíðum mjög móttækilegt fyrir nýjum
aðferðum í baráttunni við veikindin. Til í
að prófa nánast hvað sem er til að ná betri
og bættri heilsu. Stundum er um að ræða
gagnslausar en líka skaðlausar aðferðir
sem hljóta þá að vera í lagi. Þær geta líka
verið skaðlausar en mjög kostnaðarsamar.
Er það þá í lagi? Og svo geta þessar
aðferðir hreint og beint verið skaðlegar og
haft slæm áhrif á heilsu og jafnvel fram-
gang sjúkdóma. Er það í lagi og hver ber
þá ábyrgð á því?
Ábyrgð fjölmiðla er vissulega mikil
hvað varðar framsetningu fréttaefnis
um heilsu og heilbrigði. Ætti að minnsta
kosti að vera það. Þetta gildir einnig um
reynslusögur einstaklinga. Þar er mikil-
vægt að stíga varlega til jarðar. Oft á tíðum
getur það verið mjög gagnlegt að heyra
reynslusögur fólks. Hvað gagnaðist, hvað
ekki og hvernig fólki leið á meðan. Á
stundum mætti þó vanda þann fréttaflutn-
ing betur eins og dæmin sanna.
Mikilvægt er að sjálfsögðu að umræðan
og umfjöllunin sé fagleg og þar skipta fjöl-
miðlamenn sköpum. Það ætti alls ekki að
slá umfjöllun um þessi málefni upp í æsi-
fréttastíl með æpandi fyrirsögnum heldur
skoða málin vel ofan í kjölinn. Því það
getur haft afdrifaríkar afleiðingar ef fólk
til að mynda hættir þeirri meðferð sem
það er í án samráðs við sinn lækni eða
meðferðaraðila. Það er hins vegar alltaf val
hvers og eins hvaða meðferð viðkomandi
kýs á grunni þeirra upplýsingar sem fyrir
liggja. Fólk hefur fullan rétt á að hafna
hefðbundinni meðferð og velja eigin leiðir
eftir eigin höfði.
Svo er það netheimurinn allur sem
erfitt er að henda reiður á. Spjallsíður,
facebook, twitter og hvaða nöfnum sem
þetta kann nú að nefnast. Það virðist
sem það megi segja allt og allir hafa sitt
að segja, skoðun á öllu og allt og ekkert
gagnrýnt. Ekki er óvanalegt að heilbrigðis-
tengd málefni skjóti þar upp kollinum.
Sem eðlilegt er. En þar þrífst líka allt milli
himins og jarðar. Satt og ósatt. Faglegt og
ófaglegt. Gagnrýni á gagnrýni ofan. Ekki
allt málefnalegt.
Hver er ábyrgð lækna og læknasam-
félagsins í þessari umræðu? Eigum við
að segja eitthvað þegar rangt er farið með
í sambandi við heilbrigðistengd mál-
efni? Hver er okkar faglega ábyrgð? Eiga
læknar að taka þátt í umræðunni? Hvar
eru mörkin? Þegar fólk segir frá jákvæðri
reynslu sinni af óhefðbundnum lækning-
um umfram hefðbundnar. Fólk hvatt til að
kaupa hina ýmsu dropa, krem og fokdýrar
skyndilausnir sem eiga að fyrirbyggja
vanlíðan og sjúkdóma og jafnvel tryggja
heilsu og langlífi. Hvað með tilboð á blóð-
skoðun sem gefur aukið jafnvægi og bætta
heilsu? Eigum við þá að segja eitthvað?
Svara? Og hver á að svara? Hver og einn
fyrir sig eða forsvarsmenn samtaka lækna
eða læknaembætta?
Á stundum virðist mér sem læknar
mættu láta meira í sér heyra. Svara að-
finnslum, gagnrýni og þegar farið er með
rangt mál eða verið að auglýsa einvern
óþarfa sem lausn og lækningu við hinum
ýmsu kvillum.
Læknar hafa faglega þekkingu og sýn
á heilbrigðistengdum málum og geta veitt
ráðleggingar byggðar á vísindalegum og
faglegum grunni. Það er svo auðvitað
hverjum og einum í sjálfsvald sett hvaða
ráðleggingar hver velur að fara eftir.
Læknar stjórna því ekki. En fagleg sjónar-
mið verða að ráða för í allri okkar umræðu
og þeim eigum við að miðla. Við megum
samt ekki gleyma að hlusta, taka gagn-
rýni og virða skoðanir annarra. Hroki og
hleypidómar eru engum til framdráttar.
Það skiptir því gríðarlegu máli að hafa
öflugan talsmann í forgrunni sem tekur
faglega á málum. Kannski enn frekar nú
en endranær í því fjölmiðla- og netverald-
arumhverfi sem við búum við. Því það
þarf að svara og halda uppi faglegum sjón-
armiðum byggðum á grunni vísindanna.
Annars er það helst í fréttum að það er
komið sumar. Gaman að því.
Stjórn LÍ
Þorbjörn Jónsson, formaður
Valgerður Á. Rúnarsdóttir, varaformaður
Magnús Baldvinsson, gjatdkeri
Anna K. Jóhannsdóttir, rítari
Árdís BjörkÁrmannsdóttir
Orri Þór Ormarsson
Salome Ásta Arnardóttir
Steinn Jónsson
Þórey Steinarsdóttir
i pistlunum Úr penna stjómarmanna Li birta
þeir sínar eigin skoðanir en ekki félagsins.
LÆKNAblaðið 2012/98 361