Læknablaðið - 15.06.2012, Blaðsíða 28

RANNSÓKN
ekki hafa fengið ráðleggingar um reykleysi. LLT, lungnaþemba og
astmi voru algengar greiningar.
í þessari rannsókn höfðu um 45% þátttakenda einhvern tímann
reykt og 12,7% voru enn að reykja. Þannig höfðu einungis um 42%
verið reyklausir alla ævi. Þessar niðurstöður eru svipaðar íslensku
BOLD-rannsókninni. Þar var einnig um að ræða úrtak einstak-
linga 40 ára og eldri en einungis af höfuðborgarsvæðinu. Þátt-
takendur voru valdir af handahófi og svöruðu spurningalistum
og fóru í blásturspróf. í þeim hópi höfðu 61% sögu um reykingar,
18,2% voru enn að reykja og 42,8% voru fyrrum reykingamenn.l
Þannig styðja þessar rannsóknir vel hvor aðra. Grein í Lækna-
blaðinu frá 2003 sýndi að 16% 50 ára kvenna á Akureyri reyktu og
17% karla 50 ára karla.8 Höfundum er ókunnugt um aðrar sam-
bærilegar rannsóknir á reykingum fyrir Akureyri og því erfitt að
öðru leyti að leggja mat á hvort reykingavenjur hafi breyst fyrir
sama svæði.
Ráðgjöf um meðferð við reykingum má alltaf bæta í heilsu-
gæslu á Islandi. Af núverandi reykingamönnum sem þátt tóku í
rannsókninni sögðust 26% ekki hafa fengið hvatningu frá lækni
um að hætta reykingum. Erlend rannsókn sýndi að tæplega 75%
reykingamanna sem skráðir voru nýir í rafræna sjúkraskrá heim-
ilislækna árið 1990 sögðu ekki frá því að þeir reyktu, en hlutfallið
hafði lækkað í tæplega 27% árið 2006.8 Læknar eru þjálfaðir í að
greina sjúkdóma og veita viðeigandi meðferð. Átak í skráningu
tóbaksfíknar (ICD: F17) og reykingasögu er ein af forsendum þess
að reykingamenn fái viðeigandi meðferð og ráðgjöf. Rannsókn
þessi skoðaði hins vegar ekki hvernig skráningu á tóbaksfíkn var
háttað á Akureyri þar sem ekki var sótt um leyfi til vísindasiða-
nefndar um slíkt.
Blásturspróf var eingöngu gert hjá reykingafólki, bæði nú-
verandi og fyrrverandi, og reyndist umtalsverður hluti hópsins
hafa LLT. Hér var eingöngu um að ræða greiningu með blásturs-
prófi en einkenni voru ekki tekin með. Það er í samræmi við
aðrar faraldsfræðilegar rannsóknir á LLT sem gerðar hafa verið
í heiminum á undanförnum árum.1 Teppa á blástursprófi getur
átt sér margar orsakir. Með því að taka eingöngu með þá sem
ekki höfðu viðsnúanleika á blástursprófi eftir gjöf salbútamóls
minnka líkur á að þeir sem eru með astma, bráða berkjubólgu eða
aðrar tímabundnar ástæður fyrir teppu á blástursprófi greinist í
þessari rannsókn og trufli þar með niðurstöður.2 Almennt hefur
verið ráðlagt í daglegu klínísku starfi að eingöngu þeir sem hafa
einkenni frá öndunarfærum fari í blásturspróf.2 Þá þarf einnig
að hafa í huga að blásturspróf getur ofgreint LLT hjá öldruðum.2
Þá ætti ekki að greina LLT nema gert hafi verið blásturspróf sem
sýnir lungnateppu.2 Þannig er athyglisvert að hluti þeirra sem
áður höfðu verið greindir með LLT voru með eðlilegt blástur-
spróf. I rannsókninni greindust rúm 11% með LLT í fyrsta sinn
og flestir höfðu sjúkdóminn á vægari stigum. Þetta endurspeglar
mikilvægi blástursprófa í heilsugæslu við greiningu LLT. Þannig
er hægt að taka á áhættuþáttum og minnka áhættu á framgangi
sjúkdómsins.10 Nýleg rannsókn frá Spáni sýndi einnig mikilvægi
blástursprófs í meðferð tóbaksfíknar.11 Rannsóknir frá Svíþjóð
hafa einnig sýnt svipaðar niðurstöður.1213
Margir í rannsókninni höfðu verið greindir með lungnasjúk-
dóma áður. Þannig höfðu 6,3% verið greindir með lungnaþembu
og langvinn berkjubólga verið greind hjá 11%. Þá höfðu 23,5% verið
greindir með astma, berkjubólgu af völdum astma eða berkjubólgu
af völdum ofnæmis. Þessar niðurstöður endurspegla hve lungna-
sjúkdómar eru algengir í samfélaginu og hve starfsfólk heilsu-
gæslu þarf að vera vel upplýst um greiningu og meðferð lungna-
sjúkdóma.14 Breytt skipulag í meðferð og greiningu ákveðinna
sjúkdóma getur leitt til betri árangurs og minni kostnaðar fyrir
samfélagið. Dæmi um það er 10 ára áætlun í Finnlandi um meðferð
og greiningu astma þar sem undirstaðan var í heilsugæslunni og
leiddi til færri sjúkrahúsinnlagna, fækkunar sjúklinga með örorku
og almennt lækkuðum kostnaði vegna astma, þrátt fyrir að tíðni
astma færi vaxandi á sama tíma.15
Styrkleikar rannsóknarinnar felast í því að notaðar voru viður-
kenndar rannsóknaraðferðir sem notaðar hafa verið í alþjóðlegum
rannsóknum. Sérstaklega er hér átt við spurningalista sem staðl-
aðir höfðu verið með viðurkenndum aðferðum og blásturspróf
sem öll voru framkvæmd af einum rannsakanda með sama tækja-
búnaði í öll skiptin og gæðakröfur voru strangar. Samanburður
á hlutfalli reykingafólks milli rannsóknanna endurspeglar sam-
bærilegar niðurstöður.
Meðal veikleika rannsóknarinnar er að valið var inn í rann-
sóknina með því að bjóða þeim þátttöku sem komu á heilsugæslu-
stöðina á fjögurra vikna tímabili. Þannig er líklegt að valist hafi
þeir sem þjást af kvillum fyrir og það getur verið ástæðan fyrir því
hve margir í rannsókninni eru með einkenni. Þá er mögulegt að
þeir sem svöruðu spurningalista og eru því þátttakendur í rann-
sókninni geri það vegna þess að þeir finni fyrir einkennum og
því sé hærra hlutfall þátttakenda með einkenni. Taka verður með
í reikninginn misminni þegar niðurstöður þessar eru túlkaðar.
Mögulegt ér að þátttakendur hafi svarað spurningum um reyk-
ingavenjur af ónákvæmni, það er að segja um það hvort læknir
hafi ráðlagt þeim að hætta reykingum. Margir reykingamenn eru
í afneitun gagnvart fíkn sinni og líkamlegum áhrifum reykinga
og því má gera ráð fyrir einhverri skekkju í svörum við slíkum
spurningum.
Faraldsfræðilegar rannsóknir benda til þess að lítill hluti þeirra
sem hafa LLT hafi verið greindir og þegar LLT greinist er stór hluti
þeirra með langt genginn sjúkdóm.1 Tíundi hver einstaklingur
með sögu um reykingar sem leitaði til heilsugæslustöðvarinnar á
Akureyri reyndist vera með LLT sem ekki var þekkt. Það ætti að
vera þeim sem starfa innan heilsugæslunnar hvatning til að vinna
markvisst að því að rannsaka skjólstæðingana sem hafa reykinga-
sögu með tilliti til LLT. Slík markviss vinnubrögð gætu verið for-
senda þess að bæta greiningu á LLT í samfélaginu, að sjúklingar
greinist fyrr og fái markvissari meðferð í tíma.
í samantekt sýndi þessi rannsókn að saga um reykingar var
algeng meðal skjólstæðinga heilsugæslunnar sem þátt tóku í rann-
sókninni. Hluti þeirra sagðist ekki hafa fengið ráðleggingar um
reykleysi. Margir greindust með LLT, meirihlutinn í fyrsta sinn.
Lungnaþemba, langvinn berkjubólga og langvinn lungnateppa
voru algengar greiningar. Þessar niðurstöður geta hjálpað starfs-
fólki á heilsugæslustöðvum til að forgangsraða lungnasjúkdómum
innan heilsugæslunnar og auka skráningu á reykingasögu í raf-
rænu sjúkraskrárkerfi og efla þar með meðferð við reykingum.
352 LÆKNAblaðiö 2012/98