Læknablaðið - 15.11.2013, Blaðsíða 11

RANNSÓKN
Bráður nýrnaskaði á Landspítala 2008-2011
og áhættuþættir og afdrif sjúklinga
með alvarlegan skaða
Þórir Einarsson Long1 læknanemi, Martin Ingi Sigurðsson2 læknir, Ólafur Skúli Indriðason3 læknir, Kristinn Sigvaldason2 læknir,
Gísli Heimir Sigurðsson12læknir
ÁGRIP
Inngangur: Bráður nýrnaskaði er algengt vandamál sem útheimtir kostn-
aðarsama og erfiða meðferð og hefur háa dánartíðni í för með sér. Til-
gangur þessarar rannsóknar var að kanna faraldsfræði sjúkdómsins og
áhættuþætti og afdrif sjúklinga sem fengu alvarlegan bráðan nýrnaskaða
á Landspítala.
Efniviður og aðferðir: Allir einstaklingar sem áttu kreatínínmælingu í
gagnagrunni rannsóknarstofu Landspítala frá janúar 2008 til ársloka 2011
og grunngildi á undangengnum sex mánuðum voru flokkaðir með tilliti
til bráðs nýrnaskaða samkvæmt RIFLE-skilmerkjum í stig 1 (rísk), stig 2
(injury) og stig 3 (failure). Áhættuþættir, mögulegar orsakir og afdrif voru
könnuð fyrir sjúklinga með skaðann á stigi 3.
Niðurstöður: Alls fundust 349.320 kreatínínmælingar fyrir 74.960 full-
orðna einstaklinga og áttu 17.693 þeirra grunngildi. Af þeim fengu 3686
(21%) bráðan skaða á tímabilinu, 2077 (12%) á stigi 1, á stigi 2 840 (5%)
og 769 (4%) á stigi 3. Fleiri konur fengu stig 1 og 2 en fleiri karlar stig 3
(p<0,001). Mögulegar orsakir skaðans hjá sjúklingum á stigi 3 voru i 22%
tilvika skurðaðgerð, 23% lost, 14% sýklasótt, 32% blóðþrýstingsfall tengt
hjarta-og æðakerfi, 10% blæðingar, 27% öndunarbilun og 7% höfðu lent
í slysi. 61% sjúklinga tók lyf sem jók áhættu á skaðanum. Alls fengu 11%
blóðskilunarmeðferð, 5 sjúklingar (0,7%) þurftu blóðskilun í meira en 30
daga en enginn í meira en 90 daga. Eins árs lifun sjúklinga á stigi 3 var
52%.
Ályktun: Bráður nýrnaskaði er algengt vandamál á Landspítala og horfur
sjúklinga með alvarlegan skaða eru slæmar. Ef til vill mætti koma i veg fyrir
skaðann í einhverjum tilvikum með því að skoða lyfjameðferð inniliggjandi
sjúklinga.
'Læknadeild Háskóla
íslands, 2svæfinga- og
gjörgæsludeild, 3nýrnalækn-
ingaeiningu Landspítala.
Fyrirspumir:
Gísli H. Sigurðsson,
svæfinga- og
gjörgæsludeild Landspítala
Hringbraut, 101 Reykjavik.
gislihs@landspitali.is
Greinin barst
9. apríl 2013,
samþykkt til birtingar
2. október 2013.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Inngangur
Bráður nýrnaskaði er algengt vandamál sem leiðir oft
til innlagnar á gjörgæsludeild og hefur háa dánartíðni
í för með sér.1 Algengustu orsakir eru líkamleg áföll
sem leiða til skerðingar á blóðflæði til nýrna og eitr-
anir af völdum lyfja eða eiturefna.2 Bráður nýrnaskaði
leggst oft á sjúklinga með aðra undirliggjandi sjúk-
dóma og bráð vandamál.3 Meðferð á bráðum nýrna-
skaða er kostnaðarsöm, flókin og erfið.4,5
Allnokkrar skilgreiningar á bráðum nýrnaskaða
hafa verið birtar, en árið 2004 voru RIFLE-skilmerkin
sett fram af Acute Dialysis Quality Initiative (ADQI)
hópnum.6 Skilmerkin flokka bráðan nýrnaskaða í stig
1 (risk), stig 2 (itijury) og stig 3 (failure) eftir alvarleika,
auk þess sem tvenns konar afdrif eru skilgreind, tap
(loss) og endastig (end-stage) (tafla I). Við mat á alvar-
leika bráðs nýrnaskaða samkvæmt RIFLE-flokkuninni
er notast við þvagútskilnað og/eða hækkun á þéttni
kreatíníns í sermi miðað við grunngildi kreatíníns eða
áætlað grunngildi ef mælt grunngildi liggur ekki fyrir
(tafla I). f erlendum rannsóknum hefur verið sýnt fram
á að jafnvel smávægilegar hækkanir á kreatíníngild-
um í sermi hafi tengsl við versnun sjúkdómsástands
og aukna dánartíðni.7-8Dánar- og fylgikvillatíðni eykst
einnig eftir því sem nýrnaskaðinn er meiri.8
Tíðni bráðs nýrnaskaða hefur aðallega verið
könnuð á gjörgæsludeildum en tölur eru nokkuð mis-
vísandi. Hoste og félagar fundu til dæmis að tíðnin
var 12% fyrir stig 1, fyrir stig 2 var hún 27% og 28%
fyrir stig 3 á sjö gjörgæsludeildum í Bandaríkjunum.8
Ostermann og Chang fundu hins vegar nokkuð lægri
tíðni á 22 gjörgæsludeildum í Þýskalandi og Bretlandi á
10 ára tímabili, eða 17%, 11% og 8% fyrir stig 1, 2 og 3/
Nýlega var birt könnun á algengi og eðli bráðs nýrna-
skaða samkvæmt RIFLE-skilmerkjunum á gjörgæslu-
deildum Landspítala. Tíðnin reyndist vera 7%, 7% og 8%
fyrir stig 1, 2 og 3.10 Tíðni bráðs nýrnaskaða almennt á
sjúkrahúsum hefur minna verið könnuð, en samkvæmt
nýlegri rannsókn frá Bandaríkjunum reyndist tíðnin
vera 16%, 3% og 4% á bráðum nýrnaskaða á stigi 1, 2
og 3.u Rannsókn frá Kína sýndi hins vegar tíðni bráðs
nýrnaskaða á sjúkrahúsum um 3% á ári.12
Langtímahorfur sjúklinga með bráðan nýrnaskaða
á stigi 3 á íslandi eru óþekktar. Markmið rannsóknar-
innar var að athuga faraldsfræði bráðs nýrnaskaða á
Landspítala á árunum 2008-2011 og kanna orsaka- og
áhættuþætti meðal sjúklinga með bráðan nýrnaskaða
á stigi 3, horfur þeirra og langtímaafdrif með tilliti til
lifunar og þróunar á lokastigsnýrnabilun.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn og náði til fjögurra ára
tímabils, frá 1. janúar 2008 til 31. desember 2011. Að
fengnu leyfi Persónuverndar, vísindasiðanefndar og
lækningaforstjóra Landspítala voru niðurstöður úr
öllum kreatínínmælingum sem geymdar eru í gagna-
grunni rannsóknarsviðs Landspítala á rannsóknartíma-
bilinu notaðar til að skilgreina hópinn. Útilokaðir voru
sjúklingar yngri en 18 ára, einstaklingar með erlendar
kennitölur og þeir sem gengist höfðu undir skilunar-
LÆKNAblaðið 2013/99 499