Læknablaðið - 15.11.2013, Blaðsíða 58

Pistlar frá formönnum sérgreinafélaga og
undirdeilda Læknafélags íslands og Reykjavíkur
Fegrunarlækningar
og fordómar
Þórdís
Kjartansdóttir
Formaður félags
íslenskra lýtalækna
thordis@deamedica.is
Félag íslenskra lýtalækna, FÍL, var stofnað
27. desember 1987 og í því eru 10 starfandi
félagsmenn hérlendis, 8 erlendis og 3 sem
hafa látið af störfum. Stór hluti af okkar
starfsemi fer fram á einkareknum skurð-
stofum en mjög mikilvægur hluti fer fram
innan veggja Landspítala. Lýtalæknar
á Landspítalanum sinna meðal annars
oft erfiðum tilfellum brunaáverka sem
algengust eru yfir jól og áramót og sumar-
mánuðina. Önnur viðfangsefni lýtalækna
á spítalanum eru meðal annars upp-
bygging brjósta eftir krabbamein, brjósta-
minnkanir, skarð í vör, andlitsáverkar,
legusár og meiriháttar slysaáverkar.
Hið svokallaða PlP-púðamál hefur verið
mjög áberandi undanfarið í allri umræðu
tengdri lýtalæknum. Ekki voru allir á eitt
sáttir um lausn á PlP-málinu. Sumum
fannst að ríkið ætti á engan hátt að koma
að þessu, en öðrum fannst að konurnar
hefðu átt að hafa val um að fá greiðsluþátt-
töku og gera aðgerðina á einkarekinni
skurðstofu og geta þá fengið nýja púða
strax í stað þeirra gömlu. í Bretlandi var
konum boðið að fjarlægja púðana á sjúkra-
húsum á vegum hins opinbera. Hin Norð-
urlöndin gripu ekki til sérstakra aðgerða á
vegum ríkisins fyrir konur með PlP-púða.
í þessu erfiða máli má segja að ákvörðun
ríkisins hafi verið ásættanleg.
Öllum konum sem voru með þessa göll-
uðu púða var boðið í aðgerð á Lapdspítala
til þess að fjarlægja þá. Þessar aðgerðir
voru oft gerðar um helgar ofan á aðra
starfsemi deildarinnar. 140 konur þáðu
þetta og lýtalæknar á spítalanum skiluðu
þessu starfi af sér með sóma.
Á einkareknum stofum fer fram blönd-
uð starfsemi, almennar lýtalækningar
og svo fegrunaraðgerðir. Við lýtalæknar
finnum oft fyrir fordómum í þjóðfélaginu
gagnvart fegrunaraðgerðum. Efst á blaði
eru þar brjóstastækkanir. Það gleymist oft
að hugsa um hvað það er sem fær konur
til þess að fara í þessar aðgerðir. Þær gera
það yfirleitt að vandlega yfirveguðu ráði
og mikil andleg vanlíðan getur legið að
baki þessari ákvörðun. Mjög lítil brjóst
geta haft neikvæð áhrif á lífsgæði kvenna.
Þær geta ekki klætt sig að vild, þrátt fyrir
brjóstahaldara með mikla fyllingu, verða
hoknar í baki af vanlíðun og til að fela
brjóstin. Þær koma ekki í aðgerðina vegna
einhverrar staðalímyndar, eins og margar
gagnrýnisraddir halda fram, heldur fyrst
og fremst fyrir þær sjálfar. Þetta eru aðal-
lega tveir hópar kvenna, ungar konur með
mjög lítil brjóst, kannski misstór, og konur
með „tóm brjóst" eftir brjóstagjafir. Við
lýtalæknar þurfum auðvitað að leiðbeina
okkar skjólstæðingum, hjálpa þeim
að velja, gera þeim grein fyrir að þrátt
fyrir ævilanga ábyrgð á púðum frá fram-
leiðanda má búast við aðgerðum síðar,
sérstaklega hjá ungum konum sem eiga
barneignir eftir. Okkur lýtalæknum finnst
miður ef þessir fordómar ná til kvenna
með brjóstapúða þannig að þær til dæmis
veigri sér við því að fara í brjóstamynda-
töku.
Enn meiri fordómar hafa fylgt svoköll-
uðum skapabarmaaðgerðum.
Mikil vanlíðan fær konu til þess að hafa
fyrir því að panta sér tíma hjá lýtalækni
vegna skapabarma sinna. Þar erum við
langt frá einhverri staðalímynd, hvað þá
einhverjum tengslum við klámvæðingu.
Þetta eru annaðhvort ungar konur sem
koma oft í fylgd mæðra sinna, feimnar,
fara ekki i sturtu með öðrum konum og
hafa ekki þorað að koma nálægt strákum.
Eða þá eldri konur sem hafa heyrt af
þessum aðgerðum og eru fegnar að það sé
jafnvel hægt að hjálpa þeim með vandamál
sem hefur truflað þær alla ævi og haft
áhrif á þeirra lífsgæði. Þessar konur eiga
það sameiginlegt að innri skapabarm-
arnir hanga niður fyrir ytri barma, milli
læranna og krumpast í nærbuxum, þær
fá sár við hjólreiðar og samfarir. Þetta eru
aðgerðir sem aldrei munu komast „í tísku"
en það er mjög mikilvægt að konur sem
þjást vegna þessa viti að það sé til lausn.
Fólk fer oftast í fegrunaraðgerðir að vand-
lega yfirveguðu ráði, vegna vanlíðunar og
yfirleitt fylgja aukin lífsgæði í kjölfarið.
Ekki hefur lýtadeildin farið varhluta
af lélegum og úr sér gegnum tækjakosti
Landspítalans frekar en aðrar deildir
hans. í lýtalækningum hafa endurupp-
byggingaraðgerðir með smásjártækni
orðið mikilvægur þáttur í starfsemi flestra
lýtadeilda út um allan heim og hafa
lýtalæknar Landspítala þurft að reiða sig
á áratugagamla smásjá sem nú er ónýt.
Nú loks er þessi smásjá komin á tækja-
kaupalista fyrir árið 2014 og margra ára
bið vonandi á enda.
Að lokum vil ég taka undir orð nýs
forstjóra Landspítala um nýju fjárlögin,
„þetta hlýtur að vera einhver misskilning-
ur" og að stjórnvöld hafi tækjakaup fyrir
spítalann í forgangi og geri viðeigandi
ráðstafanir til þess að bjarga innviðum
spítalans sem eru að bresta.
Við lýtalæknar vonumst til þess, eins
og aðrir sérfræðilæknar, að sjá endurnýjun
í stéttinni og að þeir lýtalæknar sem eru í
námi og vinnu erlendis sjái kosti í því að
koma heim til starfa.
546 LÆKNAblaðið 2013/99