Frjáls verslun - 01.01.2014, Qupperneq 59

FRJÁLS VERSLUN 1. 2014 59
lengri tíma litið. Við töldum þó ekki æski ­
legt að gera þetta í fyrsta skrefi heldur
vildum skila hallalausum fjárlögum með
ákveðnum fyrirsjáanleika. Það markmið
kom öðrum framar. Það er hins vegar
samstaða um það í ríkisstjórninni að það
þurfi að ganga lengra í skattalækkunum
og það muni til lengri tíma litið gagnast
ríkinu. Þá er eðilegt að spurt sé: Hvenær
munið þið þá þora? Ég held að næstu fjár ­
lög muni sýna ákveðnari skref í þessa veru.
Mörg lítil og meðalstór útgerðarfyrir ­
tæki eru að sligast undan veiðigjöldum
og gefast upp. Þarf ekki líka að draga
úr veiðigjöldunum enda eru þau ekki
afkomutengd?
Breytingin sem við gerðum á veiðigjöld ­
unum síðastliðið sumar var auðvitað til
bráðabirgða. Það var búið að gera ráð
fyrir ævintýralegri hækkun á veiðigjöld ­
unum, sem engin innstæða var fyrir. Við
í stjórnarandstöðunni bentum á að þetta
væri algjörlega óraunhæft og sveitar félög
allt í kringum landið líka. Við ákváð um
síðastliðið sumar að jafna á milli útgerðar ­
flokka. Það blasir við að mörg minni og
meðalstór sjávarútvegsfyrirtæki ráða ekki
við svona hátt veiðigjald og eru að leggja
upp laupana. Ef þessu fyrirkomulagi
verður ekki breytt mun samþjöppun í
sjávarútvegi aukast, minni og meðalstóru
fyrirtækin hverfa eitt af öðru og selja kvót ­
ann, þannig að þessi gjaldtaka eins og hún
er núna er dæmi um eyðileggjandi álögur.
Nú er sjávarútvegsráðherra búinn að
vera að fara yfir annars vegar fisk veiði ­
stjórn unarkerfið og hins vegar gjald tökuna
sjálfa. Það sem við munum sjá er samn ­
inga leiðin eða samningar til langs tíma
svo að fyrirtækin geti gert áætlanir fram
í tímann og hvað varðar gjaldtökuna þá
verður hún tengd hagnaði fyrirtækjanna.
Þannig að þegar gengur vel og hagnaður
er í sjávarútvegi þá skili hann enn meiru
í skatttekjur en að það dragi úr gjald tök ­
unni þegar hagnaðurinn er minni. Það er
ekki hægt að leggja tvöfalt álag á sjávar ­
útveginn; annars vegar sveiflur á mörk ­
uðum og hins vegar veiðigjald sem breytist
ekki neitt við þær aðstæður. Ég fellst á að
það þurfi að breyta þessu.
Stærsta málið sem við stöndum nú
frammi fyrir, ástandið á vinnumarkaði
með verkföll yfirvofandi hjá framhalds ­
skólakennurum og jafnvel einhverjum
öðrum opinberum starfsmönnum.
Hvernig horfir þetta við þér?
Ég óttast að það geti komið til verkfalla
og jafnvel að menn séu búnir að ákveða að
fara í verkfall. En auðvitað var óheppilegt
hvernig fór með síðustu kjarasamninga
á almenna markaðnum. Það var varla
búið að skrifa undir fyrr en einhverjir
forsprakkar ASÍ fóru að segja að þessir
samn ingar væru alveg ómögulegir og væri
allt ríkis stjórninni að kenna. Þannig að
maður sá fljótlega í hvað stefndi. Ég held
því að það sé vænlegast núna að byrja
sem fyrst á gerð langtímasamninga sem í
felist einhver framtíðarsýn sem fólk trúir
á. Að fólk trúi því að á næstu árum verði
raunveruleg kaupmáttaraukning og að
allir séu tilbúnir í agaða hagstjórn svo að
við munum ná tökum á verðbólgunni með
tilheyrandi aukningu kaupmáttar.
Sérðu það fyrir þér að við gætum
jafnvel farið í spor Þjóðverja og verið
með fremur hóflegar launahækkanir
til langs tíma og að kjarabótin kæmi í
gegnum kaupmáttaraukninguna?
Ég veit ekki hvort Íslendingar hafa sömu
þolinmæði hvað þetta varðar og Þjóðverjar,
sem máttu þola litla eða jafnvel neikvæða
kaupmáttarþróun árum saman til að verja
stöðugleikann. Þeir voru og eru tilbúnir til
þess vegna þess að Þjóðverjar óttast ekkert
meira en verðbólgu. Íslendingum er ekki
eins illa við verðbólguna og Þjóðverjum
og nálgun þeirra í efnahags­ og fjármálum
talsvert ólík okkar. Ég tel þó að við
munum færast nær þeim en verið hefur
og mér virðist vinnumarkaðurinn, bæði
atvinnurekendur og launþegahreyfingin,
vera mjög áfram um þessa norrænu leið
sem þeir kalla svo; að hafa varið töluverðri
vinnu og tíma til að setja sig inn í hana,
þ.e. að bæta kjörin jafnt og þétt samhliða
hagvexti. Þannig að ég er þrátt fyrir allt,
þrátt fyrir þessa stöðu á vinnumarkaði og
hættuna á verkföllum, bjartsýnn á að þetta
færist í betra horf.
En er ekki ríkið að skipta sér of mikið
af kjarasamningum?
Nú kemur vel á vondan. Ég taldi að það
gæti verið áhættusamt fyrir ríkisstjórnina
að blanda sér beint í kjarasamninga. Í fyrsta
lagi er ríkið ekki aðili að þessum samn ­
ingum á einkamarkaðnum. Í öðru lagi skal
ég viðurkenna að maður hafði verulegar
áhyggjur af því að ef stjórnvöld færu að
dragast mikið inn í þessar viðræður í byrj ­
un myndu báðir aðilar reyna að varpa
vanda sínum yfir á ríkið. Þannig að bæði
verkalýðshreyfingin og vinnuveitendur
ætluðust til að ríkið tæki að sér að tryggja
kjarabætur á einkamarkaði og fjármagn ­
aði dæmið. Ef samningar gengju ekki
upp gætu menn svo varpað sökinni yfir
á ríkisstjórn þótt hún væri ekki aðili að
samningunum. Á móti kemur að æskilegt
er að allir vinni að sameiginlegri framtíðar ­
sýn sem tryggir aukinn kaupmátt, betra
rekstrarumhverfi fyrirtækja og betri af ­
komu ríkissjóðs. Af þeim sökum er mikil ­
vægt að menn stilli saman strengi og móti
í sameiningu sýn sem allir treysta sér til að
fjárfesta í og vinna að. Það mun skila öllum
aðilum mestum ávinningi til langs tíma.
Hvernig metur þú stöðu verkalýðshreyf­
ingarinnar?
Möguleikinn á að halda saman einni
verkalýðshreyfingu fer þverrandi. Það er
erfiðara fyrir launaþegasamtök að halda
félagsmönnum sínum eins mikið saman og
var áður fyrr. Víða er farið að semja beint á
vinnustöðum og þeir telja sér engan hag af
því að vera í samfloti með öðrum. Þá er ólík
staða hjá mismunandi atvinnugreinum.
Útflutningsgreinarnar geta greitt hærri
laun en aðrar og þeir sem vinna þar vilja þá
ekki semja með öðrum. Það er erfiðara fyrir
verkalýðshreyfinguna að viðhalda þeirri
samstöðu sem hún þó náði á tímabili.
Að öðru. Telur þú að möguleiki sé á að
bankaskatturinn verði dæmdur ólög ­
legur eins og haldið hefur verið fram?
Nei, það tel ég ekki. Heimildir stjórnvalda
til að leggja á skatta eru auðvitað miklar
en við það bætist að okkur þykir þessi
skattlagning ekki ósanngjörn. Hlutfallið í
saman burði við t.d. auðlegðarskattinn svo ­
kallaða er þessari skattlagningu í vil. Hún
er ekki eins íþyngjandi og sá skattur var.
Er þá einhver J.P. Morgan­hugsun á
bak við þetta; að verið sé að sækja eins
konar skaðabætur vegna tjónsins sem
bankarnir ollu?
Kröfu hafarnir eru hugsanlega
að átta sig á stöðunni og gætu
verið opnari fyrir ásættan ­
legri niður stöðu. Hins vegar
þurfa slita stjórnirnar að vera
tilbúnar að klára dæmið í stað
þess að láta það danka. Það er
eins og þær skorti hvatann.