Læknablaðið : fylgirit - 01.06.2000, Síða 28

ÁGRIP ERINDA / XIV. ÞING FÉLAGS [SLENSKRA LYFLÆKNA
af mismunandi dreifingu þekktra áhættuþátta eftir skólagöngu.
Sýnt hefur verið að regluleg ástundun líkamshreyfingar eykur lífs-
líkur. Markmið þessarar rannsóknar var að kanna hvort ástundun
líkamshreyfingar sé misjöfn eftir lengd skólagöngu og hvort slíkur
mismunur gæti skýrt frekar samband skólagöngu og dánartíðni.
Efniviður og aðferðir: Rannsókn þessi var hluti af hóprannsókn
Hjartaverndar. Til grundvallar þessara niðurstaðna liggja 18.912
þátttakendur, skipt í fjóra hópa eftir lengd skólagöngu. Allir þátt-
takendur svöruðu spurningalista um eigið heilsufar og fleira, meðal
annars ástundun líkamsæfinga. Reiknað var samband skólagöngu
og ástundunar líkamsæfinga með aðhvarfsgreiningu (logistic re-
gression). Reiknuð var út dánaráhætta með áhættulíkani Cox. Leið-
rétt var fyrir aldur, skoðunarár, þekkta áhættuþætti (blóðfitur,
blóðþrýsting, hæð, þyngd, reykingar, notkun háþrýstingslyfja og
sykurþol) og ástundun líkamsæfinga.
Niðurstöður: Sýnt var fram á marktækt jákvætt samband á milli
reglulegrar ástundunar líkamsæfinga og menntunar (p<0,001). Þeg-
ar leiðréttingu fyrir ástundun líkamsæfinga var bætt við leiðréttingu
fyrir þekkta áhættuþætti, aldur og skoðunarár, minnkaði samband
skólagöngu og heildardánartíðni hjá báðum kynjum (fyrir karla úr
23% mismun á stystu og lengstu skólagöngu í 19%, fyrir konur voru
samsvarandi tölur 18% og 8%). Sama tilhneiging var til staðar varð-
andi dauða af völdum krabbameins en leiðréttingin hafði ekki sýni-
leg áhrif hvað varðaði kransæðadauða.
Ályktanir: Mismunandi ástundun líkamsæfinga eftir lengd skóla-
göngu á hlut í að skýra samband dánartíðni og skólagöngu. Þetta
virðist þó ekki gilda þegar um er að ræða dauða af völdum krans-
æðasjúkdóma. Enn stendur eftir mismunur á dánartíðni eftir lengd
skólagöngu sem er óútskýrður.
E 31 Leit að þáttum er skýra samband lengdar skólagöngu og
dánartíðni
Einar Þór Þórarinsson', Þóröur Harðarson1-2, Rúnar Vilhjálmsson3,
Helgi Sigvaldason4, Nikulás Sigfússon4
Frá 'læknadeild HÍ, Myflækningadcild Landspítalans, 'námsbraut í hjúkrunarfræði
HÍ, ’Rannsóknarstöð Hjarlaverndar
Netfang: ethth@hi.is
Inngangur: Sambandið milli þjóðfélagsstöðu og dánartíðni er vel
þekkt á Vesturlöndum. I rannsóknum síðari ára hefur lengd skóla-
göngu oft verið notuð sem mælikvarði á þjóðfélagsstöðu. Nýlega
var sýnt fram á öfugt samband lengdar skólagöngu og dánartíðni í
hóprannsókn Hjartaverndar. Tilgangur eftirfarandi rannsóknar var
að kanna mögulega skýringarþætti þess.
Efniviður og aðferðir: Rannsókn þessi var hluti af hóprannsókn
Hjartavemdar. Tekið var 400 manna lagskipt úrtak úr einum sex
rannsóknarhópa. Urtakið skiptist jafnt milli kynja og fjögurra hópa
skilgreindra eftir skólagöngu. Meðalaldur úrtaks var 72,7 ár. Þátt-
takendur svöruðu spurningalista sem sneri að þekkingu á áhættu-
þáttum kransæðasjúkdóma, væntanlegum viðbrögðum við ein-
kennum hjartadreps, félagslegum tengslum og samskiptum við heil-
brigðiskerfið. Svarhlutfall var 78,5%. Reiknað var sambandið milli
skólagöngu og svara með aðhvarfsgreiningu (logistic regression).
Niðurstöður: Við fundum ekki marktækt samband milli lengdar
skólagöngu og þekkingar á eigin áhættuþáttum kransæðasjúkdóma
(blóðþrýstingur, blóðfitur, líkamsþyngd) eða væntanlegra viðbragða
við einkennum hjartadreps. Þeir sem höfðu lengri skólagöngu voru
líklegri til að þekkja heilbrigðisstarfsfólk persónulega og njóta ráð-
legginga þess varðandi heilsufar og meðferð sjúkdóma. Ánægja þátt-
takenda með heilbrigðisþjónustuna var almennt mikil og aðgengi að
henni virtist lítt takmarkað en ekki var sýnt fram á samband við
skólagöngu hvað þetta varðar. Stærra hlutfall þátttakenda með
styttri skólagöngu átti regluleg samskipti við heimilislækni. Einnig
voru meðal þeirra fleiri sem þótti heilbrigðiskerfið óaðgengilegt.
Ályktanir: Niðurstöður okkar vekja þá spurningu hvort viss heil-
brigðisþjónusta sé innbyggð í félagsleg tengsl fólks með lengri
skólagöngu og stuðli að betri heilsu þeirra. Aðrar tilgátur um hugs-
anlega skýringarþætti voru ekki studdar.
E 32 Staðreyndamiðuð öldrunarendurhæfing
Yngve Gustafson, Marianne Schroll, Ársæll Jónsson,
Fínn Rönholt Hansen, Mika Saarela, Pertti Karppi, Jaakko Valvanne,
Harold A. Nygaard, Knut Laake, Pálmi V. Jónsson, Ove Dehlin
Frá öldrunarsviði Landspítala, vinnuhópi um endurhæfingu aldraðra á Norður-
löndum
Netfang: arsaellj@shr.is
Inngangur: Tilgangur þessa verkefnis er að gera samantektargrein-
ingu á vísindagreinum, sem meta aðferðir og árangur við endurhæf-
ingu aldraðra.
Efniviður og aðferðir: Valdar eru greinar úr Medline, sem fjalla um
árangur endurhæfingar fyrir aldraða á vísindalegan hátt. Valdar
voru rannsóknir sem notast við samanburð á slembiúrtökum og
taka til elstu aldurshópa. Greinunum var skipt niður í fjóra flokka
eftir sjúkdómum, færni og staðsetningu: 1. heilablóðfall, 2. mjaðm-
arbrot, 3. bráðveikir og hrumir og 4. prógröm á hjúkrunarheimilum,
dagspítulum og í heimaþjónustu.
Niðurstöður: Alls fundust 27 greinar. Endurhæfing heilablóðfalls-
sjúklinga á öldrunarlækningadeild (sex greinar, 1.138 sjúklingar)
dró úr dánarlíkum og minnkaði þörf fyrir stofnanavist. Betri árang-
ur náðist við endurhæfingu eftir mjaðmarbrot (sex greinar, 2.171
sjúklingur). Átta greinar (4.016 sjúklingar) báru saman árangur
öldrunarlækningadeilda við almennar lyflækningadeildir í með-
höndlun bráðveikra og hrumra sjúklinga. Samanburður sýndi belri
árangur á öldrunarlækningadeildum með: dánartíðni að ári, vistun
á hjúkrunarheimili. líkamlega færni, ánægju, endurinnlagnir og
meðferðarkostnað. Innbyrðis samanburður á árangri endurhæfing-
ar fyrir aldraða á hjúkrunarheimilum, dagspítulum og í heimaþjón-
ustu (sjö greinar, 1.261 sjúklingur) sýndu mun á nokkrum viðmið-
unum í færniþáttum, ánægju og kostnaði.
Ályktanir: Sérhæfð endurhæfing aldraðra er flókin en skilar árangri
þegar rétt er á haldið. Bestur árangur næst með fjölfaglegri teymis-
vinnu, vali á þeim sjúklingum sem mestu áhættuna hafa, alhliða
öldrunarmati, virkri og einstaklingsmiðaðri endurhæfingu. Endur-
hæfing á hrumu gömlu fólki er og verður vaxandi viðfangsefni fyrir
heilbrigðisþjónustuna og mikilvægt að hún nái því markmiði að
auka lífsgæði aldraðs fólks.
E 33 Heilsufarsbreytur á vist- og hjúkrunarheimili fyrir aldr-
aða 1982-1998
Karin Bernhardsson, Ársæll Jónsson, Ingibjörg Bernhöft,
Pálmi V. Jónsson
Frá öldrunarsviöi Landspítala Droplaugarstöðum
Netfang: arsaellj@shr.is
Inngangur: Hjúkrunarheimilið að Droplaugarstöðum hefur verið
starfrækt síðan 1982 og hefur læknisfræðileg umsjón þess verið í
28 Læknablaðið 2000/86