Listin að lifa - 01.03.2004, Qupperneq 46

F j á r m á I
á eftirlaunaárum
Segja má ab ein af mikilvægustu ákvörbunum sé, hvernig haga skuli fjármálum sínum á eftir-
launaárunum, þegar kemur aö töku lífeyris. Hvaða réttindi á eftirlaunaþegi? Hver veröa eftir-
launin? Hvernig er hægt aö nýta betur þær eignir sem maður á o.s.frv. Hér er farið yfir nokkur
atriði sem er gagnlegt að skoða þegar kemur að töku lífeyris.
Fyrst er að sækja um ellilífeyri hjá lífeyrissjóðnum sínum.
Flestir lífeyrissjóðir eru aðilar að samkomulagi um sam-
skipti lífeyrissjóða, en samkvæmt því er nóg fyrir sjóðfélaga
að sækja um ellilífeyri hjá einum lífeyrissjóði. Yfirleitt er
sótt um lífeyri hjá þeim sjóði sem sjóðfélagi greiddi síðast
til og kannar sjóðurinn þá hvort sjóðfélaginn eigi réttindi í
öðrum sjóðum og sækir um lífeyrisgreiðslur þaðan. Ef um
lítil réttindi er að ræða, þá flytjast þau til þess sjóðs sem síð-
ast var greitt til. Góð regla er að kanna í leiðinni hvaða
reglur gilda um makalífeyri ef sjóðfélagi fellur frá.
Næsta skref er síðan að sækja um greiðslur frá Trygg-
ingastofnun ríkisins (TR). Grunnlífeyrir er sá lífeyrir sem
flestir eiga rétt á og í dag er hann kr. 21.249. Lífeyris-
greiðslur frá lífeyrissjóðum hafa ekki áhrif til skerðingar
grunnlífeyrisins, en launatekjur yfir 1,7 millj. króna á ári
og fjármagnstekjur yfir 3,4 millj. króna skerða hann aftur á
móti.
Þeir sem eiga lítinn ellilífeyrisrétt frá lífeyrissjóðunum
eiga síðan rétt á að sækja um tekjutryggingu og tekjutrygg-
ingarauka og til viðbótar geta þeir sem búa einir sótt um
heimilisuppbót. Launatekjur, lífeyristekjur og fjármagns-
tekjur hafa áhrif til lækkunar á þessar bætur. Ég hef bent
þeim á, sem eru með viðbótarlífeyrissparnað, að hægt er að
taka út inneign í séreignarsjóði að fullu við 67 ára aldur.
Það getur verið hagstætt fyrir þá sem eiga rétt á lágum elli-
lífeyri að gera það áður en sótt er um greiðslu tekjutrygg-
ingar frá TR. Hins vegar verður að hafa í huga, ef sjóðfé-
lagi á háa inneign í séreignarsjóði, þá gæti eingreiðsla leitt
til þess að að greiða þurfi svokallaðan hátekjuskatt. í því
tilviki getur verið hagstæðara að taka út inneignina sína á
nokkrum árum. Einnig er gott að athuga að helmingur allra
fjármagnstekna skerðir grunnlífeyrinn og tekjutryggingu
yfir ákveðnum mörkum og því getur verið hagstæðara að
vera búin að selja hlutabréf eða skuldabréf með miklum
söluhagnaði áður en greiðslur frá TR hefjast.
Flestir lækka í tekjum þegar þeir hætta að vinna og ger-
ast lífeyrisþegar. Þess vegna er líklegt að margir þurfi að
nota sparifé sitt til þess að halda óbreyttum lífstíl eftir að
þeir hætta að vinna. Það er mjög misjafnt hvernig sparifé
fólks er uppbyggt, en hjá sumum er sparnaðurinn bundinn í
fasteign á meðan aðrir eiga jafnframt einhverjar peninga-
legar eignir. Eignasamsetning peningalegra eigna er lykil-
orð þegar rætt er um ávöxtun. Framan af ævinni er óhætt
að hafa hátt hlutfall hlutabréfa sem gefa háa ávöxtun en
sveiflast mikið í verði. Þegar eftirlaunaaldurinn nálgast er
ráðlegt að auka vægi spamaðarforma sem gefa lægri ávöxt-
un, en tiltölulega jafna og stöðuga ávöxtun. Á eftirlaunaár-
unum er ráðlegt að hafa a.m.k. 80% af sparifé í skuldabréf-
um, peningamarkaðssjóðum eða á bankareikningum.
Eins og ég sagði hér að framan, þá geta fjármagnstekjur
haft áhrif til skerðingar á grunnlífeyri og tekjutryggingu og
getur borgað sig að gera ráðstafanir og breyta eignasam-
setningu fyrir töku lífeyris sérstaklega ef það á að nota
hluta af eignum sem ráðstöfunartekjur. Þeir sem eru byrjað-
ir að fá greiddan út lífeyri frá TR og þurfa að gera eigna-
breytingar ættu að hafa samband við TR og kanna hvaða á-
hrif það mun hafa á tekjumar. Einnig má benda á ágæta
reiknivél á heimasíðunni TR, www.tr.is, þar sem hægt er að
reikna út lífeyri.
Þeir sem eiga fasteign þurfa að íhuga hvort þeir þurfi að
skipta um fasteign innan nokkurra ára. Til þess að meta það
er m.a. gott að spyrja tveggja spuminga. Eru einhverjar
meiriháttar viðgerðir framundan? Hef ég efni á að reka
fasteignina á lægri tekjum? Það er erfið ákvörðun fyrir
marga að skipta um fasteign. Því getur það verið lausn fyrir
þá sem ekki vilja minnka við sig, en þurfa að losa pening,
að taka lán út á fasteignina. Flestir lífeyrissjóðir lána til líf-
eyrisþega, einnig er hægt að sækja um lán til endurbóta og
endurnýjunar hjá Ibúðalánasjóði.
Að lokum þá er það sem mér finnst skipta mestu máli,
að fólk njóti lífsins og noti þá fjármuni sem búið er að
safna um ævina sér til gagns og gleði.
ráðgjafi í lífeyrismálum hjá íslandsbanka
46