Læknablaðið - 01.02.2014, Blaðsíða 3

Franski spítalinn á Fáskrúðsfirði
var byggður árið 1903 og var starf-
ræktur á árunum 1904-1927. Hann
var byggður á steinsteyptum grunni
en húsið kom tilsniðið frá Noregi.
Þetta var alvöru spítali með öllu
tilheyrandi, 17 sjúkrarúmum og
um 260 m2 að grunnfleti. Á aðal-
hæðinni voru 6 sjúkrastofur, þar af
þrjár eins manns, tvær forstofur og
langur gangur eftir endilöngu húsinu.
Jafnframt var þar skurðstofa, lyfja-
herbergi, biðstofa, borðstofa, tvö
vatnssalerni og einangrunarstofa fyrir
berkla- og taugaveikisjúklinga. Á efri
hæðinni voru þrjú svefnherbergi, tvær
sjúkrastofur, baðklefi, vatnssalerni,
tvö fataherbergi. Í kjallara voru eld-
hús, búr, salerni, þvottahús, geymslur
og dísilrafstöð. Vatnsleiðsla og skólp-
rennur voru lagðar í húsið þannig að
spítalinn uppfyllti kröfur um þrifnað
og nútímaþægindi.
Spítalinn var byggður af sam-
tökunum Société des hôpitaux
français d'Islande en þau létu einnig
byggja spítala í Vestmannaeyjum og
í Reykjavík. Markmið samtakanna
var að veita frönskum sjómönnum á
Íslandsmiðum læknisaðstoð, en talið
er að skömmu fyrir og um aldamótin
1900 hafi verið allt að 5000 franskir
sjómenn hér við land. Í fyrstu voru
Frakkar með sérstök spítalaskip en
síðan leigðu þeir sér aðstöðu í landi
yfir vertíðartímann, sem var frá því
snemma vors og fram á haust. Með
byggingu spítala var starfseminni
komið í fastari skorður á Fáskrúðs-
firði en þar hafði lengi verið miðstöð
franskra sjómanna á Austfjörðum.
Georg Georgsson (1872-1940)
héraðslæknir á Fáskrúðsfirði á
árunum 1900-1933 var læknir franska
spítalans og um tíma starfaði þar
íslensk hjúkrunarkona, Ástríður
Torfadóttir. Óvíst er um aðra íslenska
starfsmenn en vafalítið hafa heima-
menn haft þar einhverja vinnu. Þótt
spítalinn væri ætlaður frönskum
sjómönnum nutu Íslendingar einnig
góðs af honum. Á þriðja áratug 20.
aldar dró mjög úr sókn Frakka á
Íslandsmið og vildu þeir þá selja
sína spítala. Georg læknir gerði þá
hvað hann gat til þess að fá ríkis-
stjórnina til að kaupa spítalann og
breyta honum í berklaspítala en
varð ekki ágengt þrátt fyrir öflugan
stuðning landlæknis. Í örvæntingu til
að bjarga spítalanum keypti Georg
hann fyrir eigin reikning en hann hafði
skömmu áður keypt læknisbústaðinn
sem Frakkar byggðu og höfðu lagt
honum til. Allt kom fyrir ekki og þessi
kaup reyndust Georg ofviða og varð
hann gjaldþrota. Hann hætti störfum
á Fáskrúðsfirði 1933 og flutti til
Keflavíkur.
Spítalinn komst í eigu Lands-
bankans og síðar hreppsins, sem lét
taka hann niður og endurbyggja 1939
á Hafnarnesi, handan fjarðarins, sem
íbúðarhús. Því hlutverki gegndi það í
allmörg ár en síðan var staðurinn yfir-
gefinn og húsið grotnaði niður. Það
hefur nú verið endurbyggt að undir-
lagi Minjaverndar á Fáskrúðsfirði.
Myndin á kápunni er í eigu Ljós-
myndasafns Reykjavíkur og var tekin
árið 1911 en ljósmyndari er óþekktur.
Spítalinn er í forgrunni, í flæðarmálinu
til vinstri er Wathne-hús og þar fyrir
ofan (tvílyfta húsið) læknisbústaður-
inn og yfir þorpinu gnæfir Hoffellið.
Jón Ólafur Ísberg
LÆKNAblaðið 2014/100 67
læknablaðið
the icelandic medical journal
www.laeknabladid.is
Hlíðasmára 8,
201 Kópavogi
564 4104 – 564 4106
Útgefandi
Læknafélag Íslands
Læknafélag Reykjavíkur
Ritstjórn
Engilbert Sigurðsson,
ritstjóri og ábyrgðarmaður
Anna Gunnarsdóttir
Hannes Hrafnkelsson
Magnús Gottfreðsson
Sigurbergur Kárason
Tómas Guðbjartsson
Þórdís Jóna Hrafnkelsdóttir
Þórunn Jónsdóttir
Tölfræðilegur ráðgjafi
Thor Aspelund
Ritstjórnarfulltrúi
Védís Skarphéðinsdóttir
vedis@lis.is
Blaðamaður og
ljósmyndari
Hávar Sigurjónsson
havar@lis.is
Auglýsingastjóri og ritari
Sigdís Þóra Sigþórsdóttir
sigdis@lis.is
Umbrot
Sævar Guðbjörnsson
saevar@lis.is
Upplag
1750
Áskrift
12.400,- m. vsk.
Lausasala
1240,- m. vsk.
Prentun, bókband
og pökkun
Prenttækni ehf.
Vesturvör 11
200 Kópavogi
© Læknablaðið
Læknablaðið áskilur sér rétt til að birta
og geyma efni blaðsins á rafrænu
formi, svo sem á netinu. Blað þetta má
eigi afrita með neinum hætti, hvorki að
hluta né í heild, án leyfis.
Fræðigreinar Læknablaðsins eru
skráðar (höfundar, greinarheiti og
útdrættir) í eftirtalda gagnagrunna:
Medline (National Library of Medicine),
Science Citation Index (SciSearch),
Journal Citation Reports/Science
Edition og Scopus.
The scientific contents of the Icelandic
Medical Journal are indexed and abst-
racted in Medline (National Library
of Medicine), Science Citation Index
(SciSearch), Journal Citation Reports/
Science Edition and Scopus.
ISSN: 0023-7213
Franski spítalinn
á Fáskrúðsfirði
Efsta myndin er frá Hafnarnesi sunnan fjarðarins þar sem spítalinn stóð frá 1939 þar til
nýlega. Þar gegndi hann hlutverki fjölbýlishúss og skóla til ársins 1960 og varð æ hrörlegri
með tímanum eins og myndin ber með sér.
Neðri myndin sýnir gamla læknishúsið sem síðar varð ráðhús, og til hægri er gamli franski
spítalinn kominn aftur inn í þorpið á steyptan grunn rétt vestan við sitt forna ból.
Teikning frá Minjavernd sem sýnir afstöðu franska spítalans og nærliggjandi húsa í dag.
M
yn
d:
Jó
ha
nn
a K
ri
st
ín
H
au
ks
dó
tt
ir,
2
01
3.
M
yn
d:
M
in
ja
ve
rn
d,
Þ
or
st
ei
nn
B
er
gs
so
n.
Ný meðferð fyrir sjúklinga með sykursýki tegund 2
Ný leið til að lækka
umframmagn af glúkósa
- fjarlægir hann1
Eina meðferðin sem
fjarlægir umframmagn
af glúkósa um nýrun1
FJARLÆGIR
um 70 g af glúkósa
daglega.
Getur leitt til þyngdartaps1
1 Heimild: Sérlyfjaskrártexti Forxiga (dapagliflozin),
apríl 2013.
LÆKKAR
BLÓÐSYKUR
HbA1C1
Nýtt!
1
2
-2
0
1
3
-0
1