Læknablaðið - 01.02.2014, Blaðsíða 17

LÆKNAblaðið 2014/100 81
lyfjameðferð eingöngu. Sjúklingar án endurkomu 10 árum eftir
aðgerð eru almennt taldir læknaðir.50,108 Því skyldi alltaf leita álits
skurðlæknis með reynslu af lifrarskurðaðgerðum ef meinvörp eru
bundin við lifur og talið er að beita megi aðgerð. Mikilvægt er að
ná öllum æxlisvexti með hreinum skurðbrúnum (R0)109 og skyldi
því ekki leggja í lifrarbrottnám nema talið sé að R0 brottnám náist.
Sjúklingar með fjögur eða færri skurðtæk lifrarmeinvörp virðast
ekki hafa bætta lifun af lyfjameðferð fyrir og eftir skurðaðgerð
borið saman við skurðaðgerð eina og sér.110,111 Því hneigjast margir
að aðgerð fyrst ef meinvörp eru fá og skurðtæk og gefa svo FOL-
FOX-lyfjameðferð í 4-6 mánuði. Það er óljósara hvað skuli gera ef
sjúklingar hafa fleiri en fjögur lifrarmeinvörp eða stór (>5 cm)
meinvörp. Lifun er verri hjá þessum sjúklingum og skyldi því
hugleiða lyfjameðferð.
Stundum er hægt að minnka óskurðtæk lifrarmeinvörp með
lyfjameðferð svo þau verði skurðtæk (conversion chemotherapy).112
Stök eða fáein lungnameinvörp má í sumum tilvikum fjarlægja
með skurðaðgerð.113 Lifrarmeinvörp má fjarlægja í sömu aðgerð
og upphaflega ristil- eða endaþarmsæxlið án hærri dánartíðni eða
veikinda miðað við tvær aðgerðir. Hins vegar er ekki ljóst hvort
munur sé á langtímaendurkomum ef ein eða tvær aðgerðir eru
gerðar.114
Lokaorð
Krabbamein í ristli og endaþarmi er þriðja algengasta krabba-
meinið í hinum vestræna heimi. Framfarir síðastliðinna 10-15 ára
í skimun, skurðaðgerðum og lyfjameðferð hafa bæði dregið úr
tíðni krabbameina í ristli og endaþarmi og bætt horfur sjúklinga.
Samvinna heilbrigðisstétta, þar með talið meltingarfæralækna,
skurðlækna, meinafræðinga, röntgenlækna, krabbameinshjúkr-
unarfræðinga og krabbameinslækna, er mikilvæg til að veita sem
besta meðferð og stuðla að lækningu þar sem hægt er. Ný lyf og
lyfjameðferðir sem beitt er gegn ákveðnum próteinum sem eru
mikilvæg krabbameinsvexti hafa bætt horfur og eru ótalmörg slík
lyf í framleiðslu og lyfjarannsóknum víðs vegar um heim. Meðferð
verður sífellt meira einstaklingsbundin þar sem greina þarf ein-
staklings- og æxlisbundna þætti, svo sem stökkbreytingar í æxl-
inu til að geta beitt réttri meðferð. Gera má ráð fyrir því að þessi
þróun muni breyta krabbameinsmeðferð talsvert á næstu árum og
áratugum. Hins vegar er meðferð þessara sjúkdóma afar dýr og
því mikilvægt að komið verði á fót skimun á Íslandi sem fyrst.
Leiðbeiningar landlæknis eru komnar til ára sinna og mæla með
aðferð sem er lítið notuð í dag þar sem nákvæmari aðferðir eru
nú til. Vonandi munu framfarir í greiningu og meðferð ristil- og
endaþarmskrabbameina bæta horfur sjúklinga á komandi árum.
Mynd 5. Meðferð sjúklinga með lifrarmeinvörp við greiningu. Byggt á mynd sem er
að finna í þessari heimild: Haraldsdottir S, Wu C, Bloomston M, Goldberg RM. What
is the optimal neo-adjuvant treatment for liver metastasis? Ther Adv Med Oncol 2013;
5: 221-34.
Mynd 4. Tölvusneiðmynd af kvið sem sýnir stór og dreifð lifrarmeinvörp í bæði hægri
og vinstri hluta lifur.
ENGLISH SUMMARY
Colorectal cancer is the third most common cancer in the Western
hemisphere and the incidence increases with increasing age. Most
colorectal cancers are localized with or without lymph node metastases.
up to 20% of patients present with metastatic disease, most commonly
to the liver. Surgery is the only curative therapy for localized colorectal
cancer and adjuvant chemotherapy is usually recommended for patients
with lymph node metastases. Surgery, radiation therapy and chemother-
apy are the key components of rectal cancer therapy. Selected patients
with recurrent and metastatic disease can be salvaged with surgery but
chemotherapy remains the mainstay of therapy for advanced colorectal
cancer. Substantial progress has been observed in the treatment of
metastatic colorectal cancer in recent years.
key words: Colorectal cancer, colon cancer, rectal cancer, screening, therapy, prognosis, surgery, radiation therapy.
Correspondence: Þorvarður R. Hálfdanarson, halfdanarson.thorvardur@mayo.edu
1The Ohio State University Comprehensive Cancer Center, 2Yale School of Medicine, Department of Gastrointestinal Surgery, 3Oncology, dep. 20A, Landspítali, 110 Reykjavík, 4Lund
University Hospital, Sweden, 5Mayo Clinic Cancer Center, Division of Hematology & Medical Oncology.
Colorectal cancer – Review
Haraldsdottir S1, Einarsdottir HM2, Smaradottir A3, Gunnlaugsson A4, Halfdanarson ThR5
Y F i R l i T S G R E i n