Læknablaðið - 01.02.2014, Blaðsíða 54

118 LÆKNAblaðið 2014/100
Stjórn Öldungadeildar
Magnús B. Einarson formaður, Þórarinn
Sveinsson ritari, Hörður Alfreðsson gjaldkeri,
Guðmundur oddsson, Guðrún Agnarsdóttir.
Öldungaráð
Jóhann Gunnar Þorbergsson, Jón Hilmar
Alfreðsson, Kristín Guttormsson, Sigurður E.
Þorvaldsson, Tryggvi Ásmundsson, Valgarður
Egilsson.
Umsjón síðu
Páll Ásmundsson
Vefsíða: http://innri.lis.is/oldungadeild-li
Ö l D U n G a D E i l D
Af öllum þeim mönnum sem ég hef kynnzt
um ævina, bæði heima og erlendis, er varla
nokkur þeirra sem hefur orðið mér eins
minnisstæður og Guðmundur Hannesson
prófessor og svo hefur sennilega fleirum
farið og það þó þeir hafi komizt í kynni við
fleiri og meiri menn en ég.
Guðmundur Hannesson var fæddur 9.
september 1866 á Guðlaugsstöðum í Blöndu-
dal í Austur-Húnavatnssýslu. Foreldrar
hans voru Hannes bóndi þar og kona hans
Halldóra Pálsdóttir bónda á Hvassahrauni
á Vatnsleysuströnd. Hannes var sonur Guð-
mundar Arnljótssonar bónda og alþingis-
manns á Guðlaugsstöðum sem var einn af
ágætismönnum húnvetnskrar bændastéttar
á síðustu öld og forustumaður um ýmis
búnaðar- og menningarmál. T. d. átti hann
fyrstur manna hugmyndina að stofnuð yrðu
búnaðarfélög og var einn af stofnendum
fyrsta búnaðarfélags landsins.
Nokkrum árum eftir að Guðmundur
Hannesson fæddist, fluttu foreldrar hans
að Eiðsstöðum í sömu sveit og þar ólst
Guðmundur upp. Á þessum árum voru
þrír litlir Guðmundar, sem allir voru
bændasynir, að alast upp í Austur-Húna-
vatnssýslu. Guðmundur Magnússon að
Holti á Ásum, Guðmundur Björnsson að
Marðarnúpi í Vatnsdal og Guðmundur
Hannesson að Eiðsstöðum í Blöndudal. Allir
voru þeir svo að segja jafngamlir, fæddir
1863, 1864 og 1866. Allir urðu þeir læknar og
allir forustumenn í heilbrigðismálum þjóðar
sinnar hver á sínu sviði. Allir voru þeir
afreksmenn sem mörkuðu stærri spor í heil-
brigðismálum þjóðarinnar en flestir aðrir
hafa gert fyrr eða síðar. Það er mjög merki-
legt, að þessir þrír jafnaldrar á þeim miklu
harðindatímum, sem þá voru hér á landi og
næstum því engir peningar í umferð, skyldu
geta lokið námi í læknisfræði við háskólann
í Kaupmannahöfn. Vitað er, að Guðmundur
Hannesson átti að verða bóndi. Faðir hans
var mikill bóndi og vildi að elzti sonur hans
yrði bóndi og tæki við jörðinni.
En það kom fljótt í ljós, að Guðmundur
hafði mikla löngun til að komast í skóla
og læra meira en hann gat lært heima í
sveitinni sinni. Bóndinn á Eiðsstöðum
anzaði ekki slíkum órum sonar síns. Hall-
dóra húsfreyjan á Eiðsstöðum mun hafa
séð betur, hvað í syni hennar bjó, og studdi
af alefli ósk hans um að komast í mennta-
skólann. Fyrir atbeina móður sinnar komst
Guðmundur í skóla og taldi sig eiga henni
allt sitt gengi að þakka. Það varð kunnugt,
að Guðmundi Hannessyni hafði þótt svo
vænt um móður sína, að hann bar alla ævi
mikla virðingu fyrir kvenþjóðinni og kunni
manna bezt að meta hvers virði góð kona
er. Oft varð honum tíðrætt um góðar konur,
sem hann hefði kynnzt og enginn vafi er á
því, að augu hans fyrir gildi góðrar konu
hafa opnast við umhugsunina um hverju
ástríki móður hans fékk til leiðar komið.
Alkunnugt er, að Guðmund Hannesson
langaði mest til að læra verkfræði. En hvort
tveggja var, að óvíst var um atvinnumögu-
leika í þeirri grein hér á landi á þeim tíma
og svo hitt, að námið var mjög dýrt, – ennþá
dýrara en læknisfræðin. Enginn vafi er á
því, að Guðmundur Hannesson hefði getið
Fyrsta skurðaðgerð Guðmundar
Hannessonar prófessors
Eftir Guðmund Jónsson, blönduósi
Guðmundur Jónsson (1891-1976), höfundur frásagnar þessarar sem birtist
í Eimreiðinni 1963; 96: 70-4, var sonur þess er Guðmundur Hannesson gerði
á aðgerðina sem lýst er. Aðdáun hans á nafna sínum er auðsæ. Auk þeirrar
lækningar sem hér er lýst annaðist Guðmundur Hannesson greinarhöfund
sjálfan sem ungan dreng í 11 ár meðan hann var læknir í Skagafirði og á Akur-
eyri. Guðmundur Jónsson var með útvortis berkla, hlaðinn kaunum um allan
kroppinn, en varð loks albata fyrir tilstilli læknisins.
Guðmundur Jónsson var lærður garðyrkjumaður en stundaði einnig skriftir.
Hann stóð fyrir því að Guðmundi Hannessyni var reistur minnisvarði á Guð-
laugsstöðum í Blöndudal 1966 í trjálundi sem garðyrkjumaðurinn hafði útbúið
fyrir minnisvarðann. Á hliðstólpa við reitinn eru letraðar hendingar Páls Kolka
um Guðmund Hannesson: Leitaði hugur, læknaði mund. Athöfn var helguð,
hver ævinnar stund.
Páll Ásmundsson
Myndir með greininni eru frá Héraðsskjalasafninu á Blönduósi. Guðmundur Hannesson 17 vetra og fullorðinn maður.