Læknablaðið - 01.02.2014, Blaðsíða 21

LÆKNAblaðið 2014/100 85
Inngangur
Melioidosis er smitsjúkdómur sem orsakast af bakterí-
unni Burkholderia pseudomallei. Sjúkdómnum var fyrst
lýst árið 1912 meðal morfínfíkla í Búrma (Mjanmar)
en við krufningu þeirra komu í ljós dreifðar íferðir í
lungum og útbreidd graftarkýli í innri líffærum.1 Bakt-
erían hefur gengið undir ýmsum nöfnum, meðal annars
Pseudomonas pseudomallei, en var árið 1992 flutt í nýja ætt-
kvísl, Burkholderia. 2
B. pseudomallei er oxídasa-jákvæður, hreyfanlegur,
loftháður gram-neikvæður stafur. Bakterían þrífst best
í rökum leirkenndum jarðvegi og yfirborðsvatni og er
landlæg í hitabelti SA-Asíu og norðurhluta Ástralíu.
Sjúkdómstilfellum hefur verið lýst á eyjum Karíbahafs-
ins og í Mið- og Suður Ameríku. Fjöldi tilfella fer vax-
andi sem má skýra með betri greiningartækni á þessum
landsvæðum og aukinni þekkingu á sjúkdómnum.
Langflest tilfelli melioidosis eru greind í Tælandi (2000-
3000 sjúklingar/ári) og Norður-Ástralíu. Á þessum
svæðum er melioidosis ein algengasta orsök alvarlegrar
lungnabólgu og blóðsýkinga og er dánartíðni tæplega
40%.3-5 Í Norður-Ástralíu er B. pseudomallei algengasta
orsök banvænna samfélagslungnabólgna.6 Bakterían
hefur verið ræktuð frá allt að helmingi hrísgrjónaakra á
svæðum í Norðaustur-Tælandi. Flest tilfelli sem greinast
í Evrópu eru meðal innflytjenda frá svæðum þar sem
bakterían er landlæg eða hjá þeim sem hafa nýlega verið
á ferðalagi þar.
Tilfelli eitt
46 ára tælenskur karlmaður leitaði á bráðamóttöku
Landspítala og hafði þá verið í einn sólarhring með hita
og hroll og verki í framanverðu vinstra læri og baki.
Bakverkir höfðu byrjað fjórum mánuðum fyrr, fyrst í
aftanverðum hálsi en síðan dreifst um allt bakið. Tveim-
ur vikum fyrir komuna á spítalann hafði hann fengið
kuldahroll og háan hita sem stóð í nokkra daga en leið
síðan hjá.
Burkholderia pseudomallei er landlæg jarðvegsbaktería í Suðaustur-Asíu
og Norður-Ástralíu. Bakterían veldur sjúkdómsmynd með hárri dánartíðni
sem ber nafnið melioidosis (snifubróðir). Hér er lýst fyrstu fjórum tilfell-
unum af melioidosis sem hafa greinst á Íslandi og rætt um orsakavaldinn.
Tíðari ferðalög til fjarlægra landa og fólksflutningar milli heimsálfa leiða
til þess að við þurfum að vera vakandi fyrir óvanalegum orsökum fyrir
algengum birtingarformum sýkinga. Birting þessarar sýkingar á Íslandi er
góð áminning um þetta.
ÁGRIp
Heilsufarssaga var markverð fyrir þónokkra
áfengis- og tóbaksnotkun. Hann hafði búið á Íslandi
í tvö ár. Áður hafði hann unnið sem kjötkaupmaður í
litlum bæ í Norðaustur-Tælandi þar sem eru víðlendar
hrísgrjónaekrur allt í kring. Hann hafði ekki ferðast er-
lendis eftir komuna til Íslands og tók engin lyf.
Við komu var hann slapplegur en ekki bráðveikur
að sjá. Hiti mældist 39,5°C, púls 109 slög/mín, blóð-
þrýstingur 135/75 mm/Hg, öndunartíðni 16/mín. Út-
streymishljóð heyrðist við hjartahlustun. Eymsli voru
við þreifingu yfir hryggjarvöðvum (paravertebral-vöðv-
um) en ekki bankeymsli yfir hryggjartindum. Skoðun
var að öðru leyti ómarkverð.
Blóðrannsóknir sýndu Hb 94 g/L (134-171 g/L), hvít
blóðkorn 9,2x109/L (4,0-10,5x109/L), CRP 127 mg/L (<10
mg/L), sökk 108 mm/klst (<23 mm/klst), ALP 201 U/L
(35-105 U/L) og gammaGT 223 U/L (<115 U/L). Blóðsölt,
kreatínín, blóðsykur og önnur lifrarpróf voru eðlileg.
Sneiðmynd af brjóstholi sýndi lítinn kalkaðan hnút
í hægra lunga auk annars stærri, án kalks, 1,3 cm að
þvermáli. Engar aðrar íferðir eða eitlastækkanir sáust.
Greinin barst
1. júlí 2013,
samþykkt til birtingar
9. janúar 2014.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Melioidosis á Íslandi, fyrstu fjögur tilfellin
Þorgerður Guðmundsdóttir1, Hilmir Ásgeirsson1, Hörður Snævar Harðarson2, Anna Sesselja Þórisdóttir1,3
Höfundar eru öll læknar
1Lyflæknasviði, 2sýkladeild,
3smitsjúkdómadeild
Landspítala.
Fyrirspurnir:
Anna S. Þórisdóttir
annathor@landspitali.is
S J Ú k R a T i l F E l l i
Mynd 1. Graftarkýli í milta.
flútikasón +
nýr valkostur í meðferð astma
Fyrsta astmalyfið sem sameinar sterkan barkstera,
flútikasón1 og hraðvirkan β2 örva, formóteról2
formóteról
flutiform®
– Sterkur barksteri1 og hraðvirkur LABA2*
– Sýnilegur skammtateljari
– 3 styrkleikar
Ábending: Flutiform® er ætlað til reglulegrar meðferðar við astma þegar
notkun samsetts lyfs (innúðalyfs með barkstera og langvirkum β2 örva)
er viðeigandi3
Flutiform®50/5 og 125/5 fyrir fullorðna og unglinga (>12 ára), flutiform®
250/10 fyrir fullorðna (>18ára)
Heimildir: 1. Adams, N. P. et al. Copyright© 2010, The Cochrane Collaboration. Published by JohnWiley & Sons, Ltd. 2. Bodzenta-Lukaszyk, A. et al. Respiratory Medicine (2011) 105, 674-682 3. Samantekt á eiginleikum lyfs (spc) www.serlyfjaskra.is *LABA = formóteról
LD
11
40
20
1