Læknablaðið - 01.02.2014, Blaðsíða 55

LÆKNAblaðið 2014/100 119
sér góðan orðstír sem verkfræðingur, því að
hann var fæddur smiður og hafði alla ævi
mikinn áhuga fyrir húsasmíði, mannvirkj-
um og hvers kyns framkvæmdum. Hann
kynnti sér húsagerð og margt um verkfræði
svo sem steinsteypu. Kom þetta þjóð hans
að góðu gagni síðar meir, þegar hann fór
að beita sér fyrir bættum híbýlaháttum í
landinu og skipulagningu kaupstaða.
Guðmundur Hannesson var fátækur á
námsárum sínum í Kaupmannahöfn. Þó
tókst honum að skreppa heim, þegar hann
hafði lokið fyrri hluta embættisprófs í lækn-
isfræði. Kom hann heim til foreldra sinna í
júnímánuði og dvaldi hjá þeim þangað til
um haustið. En ekki var hann búinn að vera
lengi heima í föðurhúsum, þegar virðu-
legan gest bar að garði, séra Jón Magnússon
á Mælifelli í Skagafirði, einn af gáfu- og
ágætismönnum prestastéttarinnar. Erindi
hans var að leita til Guðmundar sem læknis,
þó fjarri væri því að hann hefði lokið námi
í læknisfræði. Kom þetta bæði Guðmundi
og foreldrum hans á óvart, en hvort um það
hefur verið rætt mikið eða lítið, fór Guð-
mundur með séra Jóni norður í Skagafjörð
og bjargaði þar mannslífi með verkfærum,
sem ég með allri virðingu fyrir hinum
ágætu og vel menntuðu íslenzku læknum
nútímans, efast um, að margir þeirra
treystu sér til að nota til að gera með þeim
samskonar skurðaðgerð, sem Guðmundur
Hannesson gerði til þess að bjarga manns-
lífi, þegar hann var heima á Eiðsstöðum í
sumarfríi á námsárum sínum.
Þegar séra Jón Magnússon var prestur á
Mælifelli bjuggu foreldrar mínir á einni af
jörðum prestakallsins, Stapa í Tungusveit,
en þau voru Jón Þorvaldsson, er þar var
fæddur og uppalinn og seinni kona hans,
Guðrún Jóhannsdóttir, sem talin var laun-
dóttir séra Björns Þorlákssonar á Höskulds-
stöðum.
Stuttu eftir að foreldrar mínir giftust
fékk faðir minn fótarmein, sem fór versn-
andi en ekki batnandi, þó hann leitaði ráða
hjá fleiri en einum skottulækni eins og þá
var siður að gera, þegar sýnilegt var orðið
að fólk, sem var veikt, mundi ekki batna af
sjálfu sér. Faðir minn leitaði líka árangurs-
laust til Árna Jónssonar á Glæsibæ, sem var
fyrsti héraðslæknir í níunda læknishéraði
Skagafjarðarsýslu, þá orðinn nokkuð við
aldur og hafði aldrei verið í miklu áliti hjá
Skagfirðingum. Eftir þeim upplýsingum að
dæma, sem ég hef fengið um Árna lækni
í Glæsibæ, hefur hann verið góður meðal-
alæknir, en ekki mikill skurðlæknir og er
alls ekki rétt að áfella hann fyrir það, eins
og vitað er að Skagfirðingar gerðu, því hann
var einn af fyrstu nemendum Læknaskól-
ans, en þar hefur kennsla í handlækningum
þá verið mjög ófullkomin sökum þess, að
aðstæður hafa verið slæmar til að kenna
þær.
Það liðu nokkrir mánuðir frá því að faðir
minn fékk fótarmeinið, þangað til það var
orðið svo slæmt, að hann varð að leggjast
í rúmið, en ekki hafði hann verið lengi
rúmfastur, þegar öllum sem til þekktu var
orðið ljóst, að hann myndi ekki komast á
fætur aftur. Presturinn á MælifelIi kom
öðru hvoru að Stapa til þess að vita, hvernig
sjúklingnum liði. Svo kom sá dagur, þegar
séra Jón kom í heimsókn og sagði við föður
minn strax þegar hann var búinn að heilsa
honum:
„Ég er nýbúinn að frétta það, að sonur
Hannesar á Eiðsstöðum, sem er að læra
læknisfræði í Kaupmannahöfn, sé kominn
heim og muni verða heima í sumar. Ég ætla
að skreppa vestur til þess að sækja piltinn
og láta hann skoða á yður fótinn, Jón minn.
Hann er útaf lánsfólki og ætti að geta gert
eitthvað, sem vit væri í.“
Séra Jón fór með Guðmund Hannesson
heim að Mælifelli þegar þeir komu í
Skagafjörðinn og lét hann gista hjá sér um
nóttina. Næsta dag kom einn af vinnu-
mönnum prestsins, sem sendur hafði verið í
Glæsibæ með Árna lækni að MælifelIi. Séra
Jón hafði skriflega beðið lækninn að taka
með sér verkfæri og annað, sem nota þarf,
þegar gerðir væru uppskurðir. Ekki hafði
læknirinn annað með sér en svæfingar-
meðul, eina sáratöng og einn skurðarhníf.
Þegar Guðmundur Hannesson sá hnífinn,
bað hann séra Jón að lofa sér að líta á
skurðarhnífa hans. Leizt honum vel á einn
þeirra og var hann dreginn á, svo hann
varð hárbeittur. Svo var lagt af stað til Stapa
en þangað er stutt leið frá Mælifelli. Þegar
Guðmundur Hannesson leit á fótinn á föður
mínum, sá hann strax, að hann var allur
sundurgrafinn af berklum og bæði fótliður
og hnéliður orðnir mikið skemmdir. Duldist
heldur ekki að faðir minn mundi deyja, ef
ekki væri tekinn af honum fóturinn. Sagði
hann þetta við Árna lækni í einrúmi og
samsinnti hann því. Hinsvegar aftók hann
með öllu að leggja út í að taka fótinn af
föður mínum. Sagðist hann ekkert hafa til
þess nema eina sáratöng, engan nothæfan
hníf, enga sög og engar umbúðir. Auk þess
hefði hann aldrei framkvæmt slíka aðgerð
og neitaði með öllu að leggja út í slíkt fyrir-
tæki. Þótt Guðmundur Hannesson segði
honum, að faðir minn hlyti þá að deyja,
þá stoðaði það ekkert. Læknirinn neitaði
algjörlega. Sennilega hefur Guðmundur
Guðlaugsstaðir í Blöndudal í Austur-Húnavatnssýslu. Hér fæddist Guðmundur Hannesson en hann ólst upp á Eiðsstöðum sem er næsti bær fyrir innan, þar sem nú stendur
Blönduvirkjun. Myndin er tekin 1928 af Guðmundi Ingimarssyni frá Mjóadal á Laxárdal fremri í Bólstaðarhlíðarhreppi. Torfbærinn stóð allt til ársins 1980 þegar hann var
tekinn niður og er nú varðveittur á Árbæjarsafni fjöl fyrir fjöl.