Læknablaðið - 01.05.2014, Qupperneq 3

LÆKNAblaðið 2014/100 263
læknablaðið
the icelandic medical journal
www.laeknabladid.is
Hlíðasmára 8,
201 Kópavogi
564 4104 – 564 4106
Útgefandi
Læknafélag Íslands
Læknafélag Reykjavíkur
Ritstjórn
Engilbert Sigurðsson,
ritstjóri og ábyrgðarmaður
Anna Gunnarsdóttir
Hannes Hrafnkelsson
Magnús Gottfreðsson
Sigurbergur Kárason
Tómas Guðbjartsson
Þórdís Jóna Hrafnkelsdóttir
Tölfræðilegur ráðgjafi
Thor Aspelund
Ritstjórnarfulltrúi
Védís Skarphéðinsdóttir
vedis@lis.is
Blaðamaður og
ljósmyndari
Hávar Sigurjónsson (í leyfi)
havar@lis.is
Auglýsingastjóri og ritari
Sigdís Þóra Sigþórsdóttir
sigdis@lis.is
Umbrot
Sævar Guðbjörnsson
saevar@lis.is
Upplag
1750
Áskrift
12.400,- m. vsk.
Lausasala
1240,- m. vsk.
Prentun, bókband
og pökkun
Prenttækni ehf.
Vesturvör 11
200 Kópavogi
© Læknablaðið
Læknablaðið áskilur sér rétt til að birta
og geyma efni blaðsins á rafrænu
formi, svo sem á netinu. Blað þetta má
eigi afrita með neinum hætti, hvorki að
hluta né í heild, án leyfis.
Fræðigreinar Læknablaðsins eru
skráðar (höfundar, greinarheiti og
útdrættir) í eftirtalda gagnagrunna:
Medline (National Library of Medicine),
Science Citation Index (SciSearch),
Journal Citation Reports/Science
Edition og Scopus.
The scientific contents of the Icelandic
Medical Journal are indexed and abst-
racted in Medline (National Library
of Medicine), Science Citation Index
(SciSearch), Journal Citation Reports/
Science Edition and Scopus.
ISSN: 0023-7213
landakotsspítali
Sankti Jósefsspítali í Landakoti tók formlega til starfa
árið 1902. Landakotsspítali, eins og hann var jafnan
nefndur, var aðalsjúkrahús landsins og kennsluspítali
Læknaskólans/læknadeildar fram til 1930 þegar
Landspítali tók til starfa og var ásamt honum helsta
sjúkrahús landsins nær alla 20. öldina.
Landakot var í eigu katólsks trúboðs frá miðri 19.
öld og þar voru kapella og síðar kirkja ásamt aðstöðu
til að skjóta skjólshúsi yfir sjúka. Landakotsspítali var
byggður á vegum St. Jósefssystra sem komið höfðu
til Íslands árið 1896 til að sinna sjúkum. Spítalinn
var byggður af dönskum smiðum fyrir erlent sam-
skota- og sjálfsaflafé reglusystra og söfnunarfé sem
Jón Sveinsson, Nonni, hafði aflað til að byggja holds-
veikraspítala en danskir Oddfellowar létu byggja í
Laugarnesi. Ríkissjóður lagði ekki krónu til spítalans
og kom sér þannig hjá að leggja fram fjármagn til
sjúkrahúsbyggingar í höfuðborginni í tæp 30 ár.
Landakotsspítali var glæsileg bygging, kjallari, tvær
hæðir og ris. „Á móti suðri eru tvær stofur, hver fyrir 4
sjúklinga, með lokuðum svölum; eru svalirnar byggðar
samkvæmt ósk læknanna í bænum, og þau herbergi
sérstaklega ætluð brjóstveiku fólki, annað körlum, hitt
konum. Þar er ótrúlegur hiti, þegar sól skín.“ (Morgun-
blaðið) Spítalinn stóð á horni Túngötu og Ægisgötu
og var með reisulegri húsum bæjarins á þeim tíma og
„hvergi getur fagurri útsjón né víðáttumeiri hér í bæ en
frá Landakotsspítalanum.“
Í fyrstu var pláss fyrir 40 sjúklinga en fjölgaði
fljótt eftir því sem þörfin jókst. Á fjórða áratugnum
var hafin bygging nýs spítala sem tekinn var í notkun
síðla sumars 1935. Byggingin var sérlega glæsileg í
fúnkísstíl, teiknuð af Sigurði Guðmundssyni arkitekt.
„Sjúkrastofur eru allar mót suðri nema ein sem er ætluð
augnveikum sjúklingum sem ekki þola mikla birtu og
veit hún mót norðri. … Sjúkrahúsið ber þess vott að eigi
hefur verið rasað að undirbúningi þess heldur virðist
vera séð þar fyrir öllu.“ (Fálkinn 1935) Gert var ráð fyrir
stækkun hússins til austurs þegar fram liðu stundir en
ekki var talið ráðlegt þegar hér var komið til sögu að
hafa spítala í timburhúsi. Stækkun dróst á langinn og
það var ekki fyrr en seint á sjötta áratugnum sem smíði
nýs sjúkrahúss hófst og því var ekki að fullu lokið fyrr
en árið 1963. Nýbyggingin var byggð fyrir aftan gamla
spítalann og tengt var á milli húsanna með miklum
turni. Þegar nýja húsið var tekið í notkun var spítalinn
frá 1902 rifinn og byggt sérstakt anddyri (aðkomuhús)
fyrir spítalann. Illu heilli hefur spítalinn frá 1935 glatað
helstu stíleinkennum sínum með síðari breytingum og
nýrri byggingin verður seint talin tímamótaverk.
Frá upphafi var Landakotsspítali í forystu með
ýmsar nýjungar, bæði í læknisfræði og öðru, til dæmis
var þar fyrsti vísir að barnadeild og lengi miðstöð
augnlækninga, og var spítalinn meðal þeirra fyrstu til
að útskrifa sjúkraliða. Landakot var löngum þekkt fyrir
einstaka umönnun og afbragðs lækna og auk þess
þótti rekstur spítalans til mikillar fyrirmyndar. Hann var
ekki inni í hinu opinbera kerfi eftir að það hóf sjúkra-
húsrekstur fyrir alvöru og þess vegna meðal annars var
rekstur spítalans sumum þyrnir í augum. Sérstaklega
varð mönnum starsýnt á lágan rekstrarkostnað í
samanburði við önnur sjúkrahús og dugði ekki að skýra
þann mismun með „kristilegum kærleik“ einum saman.
Árið 1976 keypti íslenska ríkið spítalann af St. Jósefs-
systrum og að nokkrum árum liðnum var hann samein-
aður undir merkjum Landspítala – háskólasjúkrahúss.
Jón Ólafur Ísberg
Ný meðferð fyrir sjúklinga með sykursýki tegund 2
Ný leið til að lækka
umframmagn af glúkósa
- fjarlægir hann1
Eina meðferðin sem
fjarlægir umframmagn
af glúkósa um nýrun1
FJARLÆGIR
um 70 g af glúkósa
daglega.
Getur leitt til þyngdartaps1
1 Heimild: Sérlyfjaskrártexti Forxiga (dapagliflozin),
apríl 2013.
LÆKKAR
BLÓÐSYKUR
HbA1C1
Nýtt!
03
-2
01
4-
01
Allar myndirnar eru frá
Ljósmyndasafni Reykja-
víkur sem er eitt af bestu
söfnum heims.
Ljósmyndari: Andrés
Kolbeinsson. Mynd
tekin 1961 fyrir Magnús
Pálsson, spítalar Reykja-
víkur í roki og rigningu.
Landakotsspítali, gamli
og nýi spítalinn.
Mynd af Landakotstúni, tekin milli 1920 og 1930. Frá vinstri
eru Landakotsskóli, prestbústaðurinn, spítalinn og Landakots-
kirkja sem síðar varð íþróttahús ÍR. Sigurjón Jónsson bóksali tók
myndina.
Mynd tekin í mars 1953 einsog sjá má á dagatalinu. Sjúklingar
og hjúkrunarkona/nunna í annarri sólstofunni eða kynjaskiptu
yfirbyggðu svölunum í gamla Landakotspítalanum við Túngötu.
Óþekktur ljósmyndari.
Ari Kárason tók þessa mynd fyrir Þjóðviljann í febrúar 1964. Hér
sjást rústir gamla spítalans framan við nýja húsið.