Læknablaðið - 01.05.2014, Síða 7

LÆKNAblaðið 2014/100 267
R i T S T J Ó R n a R G R E i n
Líftæknilyf eru sá lyfjaflokkur sem vex
einna hraðast í dag. Þau eru allt frá fremur
litlum sameindum á borð við insúlín og
vaxtarþætti upp í stórar sameindir, til
dæmis einstofna mótefni sem þróuð eru
af miklu hugviti gegn mjög sértækum
lyfjamörkum. Nú eru að koma á markað
eftirlíkingar þeirra líftæknilyfja sem ekki
eru lengur varin einkaleyfi. Öll þekkjum
við samheitalyf (generics) en eftirlíkingar
líftæknilyfja (biosimilars) eru hins vegar
ekki samheitalyf í sama skilningi. Nokkur
umræða hefur skapast um íslenskt orð
yfir „biosimilar“ og virðist „líftæknilyfs-
hliðstæða“ ætla að hafa vinninginn þó
að óþjált sé. Nokkur slík lyf eru nú þegar
á markaði hér á landi og von er á mikilli
fjölgun þeirra. Ástæðan fyrir þeim mun
sem er á líftæknilyfshliðstæðum og hefð-
bundnum samheitalyfjum tengist því
hversu flókin líftæknilyfin eru. Það er ekki
einfalt að framleiða nákvæmar eftirlíkingar
líftæknilyfja. Við framleiðsluna nýta menn
sér bakteríu-, sveppa- eða frumuræktanir
og einhvers breytileika getur gætt milli
framleiðslulotna líftæknilyfs (bæði frum-
lyfs og hliðstæðu). Eðlilega vakna ýmsar
spurningar varðandi þetta.1
Þegar samheitalyf eru þróuð er virka
efnið hið sama og í frumlyfinu en ekki
eru endilega notuð sömu hjálparefni eða í
sömu hlutföllum. Gerðar eru miklar kröfur
til hreinleika virka efnisins, stöðugleika og
uppleysanleika ef til dæmis um töflur er
að ræða. Einu klínísku rannsóknirnar sem
þá þarf að gera eru frásogsrannsóknir sem
verða að vera innan ákveðinna vikmarka.
Yfirleitt eru slíkar rannsóknir gerðar á heil-
brigðum einstaklingum. Samheitalyf sem
uppfyllir sett skilyrði getur fengið sömu
ábendingar og frumlyfið án þess að hafa
nokkurn tímann verið gefið sjúklingi.
Eftirlíkingar líftæknilyfja (líftæknilyfs-
hliðstæður) byggja á svipaðri hugmynda-
fræði og samheitalyf. Lyfjastofnun Evrópu
(EMA) hefur gefið út ítarlegar leiðbeiningar
um hvernig þróa skuli slík lyf.2 Í stuttu máli
felst þróunarferlið í forklínískum rann-
sóknum (sem ekki þarf fyrir samheitalyf),
frásogs- og lyfjahvarfarannsóknum (eins
og fyrir samheitalyf) og að lokum klín-
ískum rannsóknum í hópi sjúklinga (fasa
þrjú rannsóknum). Yfirleitt er ekki þörf á
fasa tvö rannsóknum í þessu ferli þar sem
virknin er þekkt hjá frumlyfinu. Lyfjaþróun
hliðstæðunnar líkist þannig meira styttri
útgáfu af fullri þróun nýrra lyfja heldur en
þróun samheitalyfs. Í fasa þrjú rannsókn-
unum þarf að sýna fram á virkni í hópi
sjúklinga sem telst næmur fyrir verkun
lyfsins á þann hátt að mælanlegt sé, og
einnig er reynt að útiloka óeðlilega svörun
ónæmiskerfisins við lyfinu þar sem um
prótín er að ræða. Til dæmis má mæla vöxt
barna á vaxtarhormónum, áhrif insúlíns á
blóðsykur eða bólgusvörun í liðum. Ekki er
sjálfgefið að hliðstæðan fái allar ábending-
ar frumlyfsins nema það sé vel rökstutt og
jafnvel gerð krafa um rannsóknir í öðrum
sjúklingahópum. Fer það eftir eðli lyfsins í
hverju tilviki.
Sömu gæðakröfur eru gerðar til fram-
leiðslu hliðstæðra líftæknilyfja og frum-
lyfja, þannig að áhyggjur af ófullnægjandi
gæðum eru ekki á rökum reistar. Sumir
læknar hafa sett spurningamerki við víð-
tækum ábendingum á grunni eins sjúk-
lingahóps og auðvitað er alltaf auðveldast
og öruggast að halda sig við eitthvað sem
er vel þekkt. Mjög miklar kröfur eru hins
vegar gerðar á öllum stigum þróunar til að
sýna fram á sama virka efni og sömu virkni
þess á til dæmis viðtaka. Almennt er sú af-
staða tekin að krefjast frekar meiri gagna en
minni. Hugsanlegt er að með tímanum og
fenginni reynslu af líftæknilyfshliðstæð-
um verði jafnvel gerðar minni kröfur um
klínískar rannsóknir en nú er gert. Í þessu
samhengi er mjög mikilvægt að hægt sé að
rekja aukaverkanir (þar með talið skort á
verkun) til lyfsins og lyfjaframleiðandans.
Ekki er enn samstaða um nafngiftir hlið-
stæðra líftæknilyfja en undirritaður er á
þeirri skoðun að nafn lyfsins skuli gefa til
kynna að um hliðstæðu sé að ræða.
Útskiptanleiki frumlyfs og hliðstæðu er
kannski mesta hitamálið. Sú ákvörðun er
í höndum heilbrigðisyfirvalda hvers lands
og hafa 15 Evrópuríki þegar lagst gegn al-
mennum útskiptum. Íslensk yfirvöld hafa
enn ekki tekið afstöðu til þessa máls. Und-
irritaður er á þeirri skoðun að fara skuli
hægt í sakirnar. Sjálfsagt er að hefja með-
ferð nýrra sjúklinga á hliðstæðu en varast
ber að skipta oft milli hliðstæðra lyfja, fyrst
og fremst vegna fræðilegs möguleika á
ónæmissvörun.
Verð hliðstæðra líftæknilyfja er að jafn-
aði lægra en frumlyfsins og því sjá yfirvöld
hér tækifæri til sparnaðar. Vegna flókinnar
framleiðslu verður verðmunurinn líklega
ekki eins mikill og dæmi eru um á sam-
heitalyfjamarkaðnum.
Líftæknilyfshliðstæður eru komnar til
að vera og mikilvægt að allir aðilar séu
upplýstir um hvaða kosti og hugsanlega
galla þessir nýgræðingar bera með sér.
Mikilvægt er að sátt og samvinna sé milli
notenda (lækna og sjúklinga) og heilbrigð-
isyfirvalda (greiðenda) um innleiðingu
þeirra í heilbrigðiskerfið.
Þessi leiðari lýsir persónulegum skoð-
unum höfundar og er ekki settur fram í
nafni EMA eða Lyfjastofnunar.
Heimildir
1. Weise M, Bielsky MC, De Smet K, Ehmann F, Ekman N,
Giezen TJ, et.al. Biosimilars: what clinicians should know.
Blood 2012; 120: 5111-7. doi: 10.1182/blood-2012-04-
425744
2. Guideline on Similar Biological Medicinal Products
http://health.apmnews.com/depechesPublieesDepec-
hes.php?annee_2008&mois_2&jour_21 – apríl 2014.
biologics and biosimilars
Kolbeinn Gudmundsson MD
Chief Medical Officer,
Icelandic Medicines Agency
Líftæknilyf og hliðstæður þeirra
kolbeinn
yfirlæknir, Lyfjastofnun
Kolbeinn.Gudmundsson@lyfjastofnun.is
Meðferð við ofnæmiskvefi1
Meðferð við ofnæmiskvefi1
flútíkasónfúróat
Hver sem ástæðan er,
hver sem árstíðin er
* Notist eingöngu í nef
Ja
nú
ar
2
01
4
IS
/F
F/
00
01
d/
12
(1
)
AVAMYS nefúði, dreifa. Hver úðaskammtur gefur 27,5 míkrógrömm af flútíkasónfúróati. Ábendingar: Avamys er
ætlað til notkunar hjá fullorðnum, unglingum og börnum (6 ára og eldri), Avamys er ætlað til meðferðar við einkennum
ofnæmiskvefs. Skammtar og lyfjagjöf: Fullorðnir og unglingar (12 ára og eldri): Ráðlagður upphafsskammtur er tveir
úðaskammtar í hvora nös einu sinni á dag. Þegar fullnægjandi stjórn á einkennum hefur náðst gæti minni skammtur,
einn úðaskammtur í hvora nös, nægt til viðhaldsmeðferðar. Skammturinn skal stilltur á minnsta skammtinn sem
viðheldur fullnægjandi stjórn á einkennum. Börn (6 til 11 ára): Ráðlagður upphafsskammtur er einn úðaskammtur í
hvora nös einu sinni á dag. Sjúklingar sem sýna ekki fullnægjandi svörun við einum úðaskammti í hvora nös einu sinni
á dag geta notað tvo úðaskammta í hvora nös einu sinni á dag. Þegar fullnægjandi stjórn á einkennum hefur náðst
er mælt með því að minnka skammtinn niður í einn úðaskammt í hvora nös, einu sinni á dag. Börn yngri en 6 ára:
Takmörkuð reynsla er af notkun lyfsins hjá börnum yngri en 6 ára. Öryggi og verkun hjá þessum hópi hafa ekki verið
vel staðfest. Aldraðir sjúklingar og sjúklingar með skerta nýrnastarfsemi: Engin þörf er á aðlögun skammta hjá þessum
hópum. Sjúklingar með skerta lifrarstarfsemi: Engin þörf er á aðlögun skammta þegar um væga eða miðlungsmikla
skerðingu á lifrarstarfsemi er að ræða. Engar upplýsingar liggja fyrir um sjúklinga með mikið skerta lifrarstarfsemi.
Frábendingar Ofnæmi fyrir virka efninu eða einhverju hjálparefnanna. MARKAÐSLEYFISHAFI: Glaxo Group Ltd,
980 Great West Road, Brentford, Middlesex, TW8 9GS, Bretland. Fulltrúi markaðsleyfishafa: GlaxoSmithKline ehf.
Þverholti 14, 105 Reykjavík, Ísland, Sími 530 3700, Dagsetning endurskoðunar textans: apríl 2013. Upplýsingar
um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast í sérlyfjaskrá
–www.serlyfjaskra.is
Pakkningar og verð (janúar 2014)
Avamys nefúði 27,5 mcg/sk 120 skammtar R,G 2.849 kr
Aukaverkanir má tilkynna á vef Lyfjastofnunar: www.lyfjastofnun.is/Aukaverkanir/tilkynna eða
til GlaxoSmithKline í síma 530 3700.
Heimildir:
1. www.serlyfjaskra.is.
Nykær 68
DK-2605 Brøndby
T +45 36 35 91 00
F +45 36 35 91 01
www.glaxosmithkline.dk